Tiếng Chim Hót Trong Bụi Mận Gai Chương 29
Trở về Himmelhoch, Meggie chờ đợi và hy vọng.
Cầu xin Chúa ban cho một đứa con! Một đứa con là giải quyết tất cả. Lời cầu nguyện có kết quả. Khi Meggie báo cho Anne và Ludwig tin này, cả hai rất vui mừng, nhất là Ludwig. Chính ông đã lo liệu đầy đủ quần áo tã lót, còn Anne thì sửa soạn căn phòng riêng cho đứa bé sẽ chào đời.
Nhưng thật xui xẻo, trong khi mang thai sức khỏe của Meggie không được tốt, có thể do thời tiết nóng bức, cũng có thể do buồn lo, Meggie không hiểu được tại sao như vậy. Tình trạng khó chịu ấy kéo dài cả ngày. Không những thế, Meggie còn có dấu hiệu tăng huyết áp. Theo bác sĩ Smith, tình trạng của Meggie nguy hiểm. Lúc đầu ông gợi ý nên đưa nàng vào nằm trong bệnh viện cho đến khi sinh nhưng sau đó nghĩ đến hoàn cảnh sống một mình của Meggie xa chồng và không có bạn bè, nên bác sĩ quyết định để nàng ở lại vì như thế thì Ludwig và Anne có thể chăm sóc cho nàng tốt hơn.
- Nhưng phải ráng gọi ông chồng về thăm cô ấy! Bác sĩ cằn nhằn nói với Ludwig.
Meggie viết ngay bức thư gửi Luke bái tin nàng đã có thai, và như mọi người phụ nữ nàng tin tưởng rằng dù không muốn nhưng khi có một đứacon thì Luke cũng sẽ hết sức vui. Nhưng bức thư trả lời của Luke chấm dứt mọi ảo tưởng. Anh ta giận dữ. Đối với cá nhân anh ta khi làm cha, nghĩa đơn giản là phải nuôi thêm một miệng ăn. Thái độ của Luke là viên thuốc đắng mà Meggie vẫn nuốt vì không có sự chọn lựa khác hơn.
Meggie cảm thấy mình bệnh hoạn, bất lực và không được thương yêu. Kể cả đứa con đang trong bụng mẹ cũng không thường nàng và nó không hề mong muốn được sinh ra. Meggie nghe bên trong những phản kháng yếu ớt của một con người nhỏ bé từ chối có mặt. Nếu còn sức để chịu đựng một chuyến đi bằng tàu hỏa dài ba ngàn cây số thì Meggie sẽ không do dự trở về với gia đình. Cuối tháng tám, bốn tuần trước khi Meggie trút gánh nặng, nàng bắt đầu thù ghét đứa con mà thoạt đầu nàng đã hết sức mong muốn và chời đợi.
Có lúc, Meggie nhận ra tất cả chỉ là thảm họa; cố gắng gat đi lòng tự ái dị hợm của mình và tìm cách cứu vãn những gì con lại của những tan vỡ. Cả hai đã lấy nhau vì những suy nghĩ không đúng: Luke nhắm túi tiền của Meggie, còn nàng vì hờn dỗi, vừa muốn thoát khỏi Ralph nhưng đồng thời tìm cách giữ lại hình ảnh của Ralph.
Nhưng thật ra, trong khi không cảm thấy oán giận Luke thì càng lúc Meggie càng cảm thấy căm ghét Ralph. Mặc dù Ralph đã tỏ ra thông cảm và cư xử với nàng đúng hơn Luke nhiều. Chưa bao giờ Ralph có ý nghĩ làm cho nàng phải nhớ nhung đến ông; Ralph chỉ muốn mình được nhìn dưới một góc độ tu sĩ và một người bạn. Ngay cả trong hai lần Ralph ôm hôn nàng, trách nhiệm về những cái hôn ấy vẫn thuộc về Meggiẹ
Thế thì tại sao lại hờn dỗi Ralph làm gì? Tại sao nàng lại căm ghét Ralph chứ không phải Lukẻ Tại sao lại trách cứ Ralph về sự thôi thúc điên rồ đã đẩy nàng đi đến quyết định lấy Lukẻ Meggie có cảm tưởng nàng dã phản bội chính mình và phản bội với cả Ralph. Không thể lấy Ralph làm chồng, để được sống chung và có con với ông ấy thì có sao đâu? Ralph trước sau vẫn là con người nàng yêu thương, đáng lý ra nàng không nên đi tìm một ai khác thay thế.
Dù hiểu ra những sai lầm của mình, Meggie vẫn không xoa dịu được những thương đau. Cuối cùng thì chính Lukẹ Làm sao nàng có thể vui sướng trong ý nghĩ đứa con ấy không hề mong muốn được chào đời? Thật tội nghiệp cho đứa bé. Có thể, khi ra đời, đứa bé sẽ được thương yêu chỉ vì đó là một con người. Nhưng nếu là con của Ralph thì sẽ thế nào? Chuyện không thể có. Ralph đã phục vụ cho một thiết chế nhất định biến con người ông ấy hoàn toàn thuộc về họ, kể cả cái phần họ không cần đến.
Đức Mẹ, đòi hỏi ở Ralph một hy sinh cho quyền lực, phủ định và hủy hoại con người của Ralph. Nhưng thôi một ngày nào đó, Giáo hội sẽ trả giá cho tham vọng của mình, một ngày nào đó sẽ không còncó những linh mục như Ralph, vì rằng những người này sẽ đánh giá đúng mức tính nam giới của họ để hiểu rằng điều mà Giáo hội đòi hỏi là một sự hy sinh vô ích, không có một chút ý nghĩa nào cả.
Đột nhiên, Meggie đứng lên, đi tới đi lui trong phòng nghỉ, tại đó Anne đang đọc một quyển sách cấm của Norman Lindsaỵ
- Anne, hãy gọi ngay bác sĩ Smith. Em sắp sinh.
- Chúa ơi! Em hãy lên nằm ngay ở phòng hai vợ chồng chị
Bác sĩ Smith đến trên chiếc xe cũ kỹ, có người nữ hộ sinh đi theo.
- Chị có báo cho ông chồng hay chưa? Vừa bước lên bậc thềm, bác sĩ Smith vừa hỏi Annẹ
- Tôi đã đánh điện cho anh ấy. Meggie đang nằm trong phòng của tôi, ở đó rộng rãi hơn.
Anne khập khiễng theo sau bác sĩ vào phòng. Meggie nằm trên giường, mắt mở to và không thấy có dấu hiệu đau đớn nào ngoại trừ hai bàn tay bị giật và thân người co rút lại. Nàng ráng ngước nhìn Anne mỉm cười. Anne nhận thấy trong đôi mắt nhìn chứa đựng sự sợ hãi.
- Em rất vui mừng được ở lại nhà, Meggie nói. Mẹ em chưa bao giờ đến bệnh viện để sinh. Em có nghe ba em kể, mẹ em đã quá đau đớn khi sinh Hal nhưng rồi cũng vẫn vượt qua cái chết. Nhất định em cũng thế. Phụ nữ dòng họ Cleary chịu đau rất giỏi.
Vài giờsau, bác sĩ trở ra gặp Anne ngoài hiên.
- Cơn đau bụng của cô ấy kéo dài rất lâu và có khó khăn đấy. Thường sinh con đầu lòng đều gặp rắc rối đôi chút, nhưng trong trường hợp này thì nguy hiểm. Cô ấy rất cố gắng nhưng vẫn chưa sinh được. Ở bệnh viện Cairns có thể người ta đã áp dụng thủ thuật mổ để đưa đứa bé ra nhưng tại đây thì không thể làm được. Chính cô ấy phải đưa đứa bé ra một mình.
- Meggie vẫn tỉnh đấy chứ?
- Vâng! Một cô gái rất dũng cảm. Không một tiếng rên. Theo kinh nghiệm của tôi, những người phụ nữ dũng cảm nhất thường lại sinh nở khó khăn nhất. Cô ấy luôn miệng hỏi tôi Ralph đã tới chưa. Tôi phải nói dối với cô ta rằng nước sông Johnstone dâng lên rất cao chưa qua được. Nhưng hình như chồng của cô ấy tên Luke cơ mà.
- Vâng, đúng thế.
- Thế thì... có lẽ vì thế mà cô ấy luôn hỏi đến Ralph. Luke không mang lại cho cô ấy sự an ủi phải không?
- Đó là một thằng không ra gì!
Anne đứng nghiêng người, hai tay nắm chặt lan can. Một chiếc xe tắc xi vừa tách khỏi con lộ Dunny rẽ vào con đường đến Himmelhoch. Con mắt rất tỏ của Anne giúp chị nhận ra ở băng sau xe là một người đàn ông tóc đen. Chị kêu lên mừng rỡ.
- Tôi không tin vào mắt mình nhưng hình như Luke đã nhớ sự rằng hắn có một người vợ.
Bác sĩ Smith nói:
- Tốt hơn hết là tôi nên trở lên phòng với Meggie để cho chị đối đầu với hắn, Annẹ Tôi sẽ không nói gì hết với Meggie đề phòng trường hợp không phải chồng cô ấy. Còn nếu đúng thật là Luke chị rót cho hắn một tách trà, còn rượu thì dành lại sau; rồi hắn sẽ cần đến.
Chiếc tắc xi dừng lại. Trước sự kinh ngạc của Anne, anh tài xế mở cửa và vội vàng vòng mở cửa xe phía sau để người khách bước xuống. Joe Castiglione, chủ nhân chiếc xe tắc xi duy nhất ở Dunny, ít khi tỏ ra lịch sự như thế.
- Thưa Đức cha, đã đến Himmelhoch. Anh ta vừa nói vừa rạp người xuống.
Một người đàn ông mặc áo thụng dài đen với thắt lưng màu đỏ thắm bước ra. Đúng lúc người này quay mặt lại, Anne hoa mắt lên, trong một giây phút tưởng rằng cái anh chàng Luke đang bày một trò gì đó đùa với mình. Nhưng chị nhận ra ngay con người này hoàn toàn khác Luke, lớn hơn Luke ít nhất mười tuổi.
- Xin lỗi có phải bà Mueller? Người khách hỏi với nụ cười trên môi, cái nhìn thật sáng và xa xôi.
- Vâng, tôi là Anne Mueller.
- Tôi xin được tự giới thiệu, Tổng giám mục Ralph, Khâm mạng Tòa thánh tại úc. Tôi được biết có một phụ nữ, bà Luke Ó Neill hiện ở nhà bà.
- Vâng, thưa ông.
Ralph? Ralph? Có phải chính Ralph mà Meggie đã gọi tên?
- Tôi là một trong những người bạn thân nhất của bà Luke Ó Neill. Tôi có thể gặp mặt bà Ó Neill được không thưa bà?
- Thưa... tôi tin rằng chị Luke sẽ rất vui mừng, Tổng giám mục. Trong hoàn cảnh bình thường hơn thì... nhưng lúc này, Meggie đang sắp sửa sinh và chị ấy đang trải qua một cơn đau dữ dội.
- Tôi biết trước có chuyện gì đó không lành! ông kêu lên. Tôi linh cảm điều đó từ lâu và gần đây sự lo âu của tôi trở thành một thứ ám ảnh. Tôi phải đến tận nơi và nhìn tận mắt. Tôi xin bà cho tôi được đến bên chị ấy. Nếu chị cần nại một lý do, bà cứ nói tôi là tu sĩ.
Anne không hề có ý định cấm đoán vị Tổng giám mục vào phòng của Meggiẹ
- Thưa Đức cha đi theo tôi.
Ralph đi ngang qua vị bác sĩ và người nữ hộ sinh như không hề nhìn thấy họ, đến quỳ gối bên giường, đưa tay về hướng Meggiẹ
- Meggiẻ
Meggie vượt thoát ra khỏi cơn ác mộng mà nàng đang vật lộn và nhận ra gương mặt thương yêu, đang cúi sát xuống mặt mình, tóc đen và dày với hai chùm màu trắng hai bên thái dương nổi bật lên trong ánh sáng lờ mờ. Những nét thanh tú và quý phái, hơi khắc khổ, biểu hiện rõ hơn tính kiên nhẫn và đôi mắt xanh đắm chìm trong mắt nàng tràn đầy tình yêu nóng bỏng và chờ đợi. Làm sao Meggie lại có thể lầm lẫn Luke với Ralph? Không một ai hoàn toàn giống như chàng, không ai khác có thể thuộc về nàng; Meggie đã phản bội lại điều mà nàng đã cảm nhận ở Ralph. Luke là cái bề đục của tấm gương, còn Ralph rực sáng như mặt trời và đồng thời lại rất xa xôi. Trời ơi, sung sướng làm so khi được nhìn thấy Ralph.
- Đức cha ơi, hãy giúp con - nàng nói.
Ralph cầm tay Meggie hôn say đắm, rồi áp bàn tay ấy vào má mình.
- Bao giờ cha cũng sẵn sàng, con biết điều đó, Meggie của chạ
- Hãy cầu nguyện cho con và đứa bé. Nếu có một ai đó có thể cứu con và con của con thì người đó chính là Đức chạ Đức cha gần Chúa hơn chúng con rất nhiều. Không ai ghét chúng con, chưa bao giờ có ai ghét chúng con, kể cả Đức cha cũng thế.
- Luke đâu rồi?
- Con không biết và cũng chẳng cần đến anh tạ Meggie nhắm mắt lại, những ngón tay vẫn bám chặt vào tay của Ralph nhất định không buông ra. Nhưng bác sĩ đã đến vỗ nhẹ lên vai của Ralph.
- Đức cha, tôi nghĩ đã đến lúc Đức cha phải rời phòng này.
- Nhưng nếu sự sống còn của người này bị đe dọa, bác sĩ sẽ gọi tôi chứ?
- Tôi sẽ gọi ngaỵ
Ralph cùng Anne đi ra khỏi phòng. Ludwig từ vườn mía về. Anh tỏ ra hiểu biết hơn vợ, quỳ một gối xuống đất và hôn chiếc nhẫn của Đức Khâm mạng.
- Như thế Ngày là Ralph? - Anne chống nạnh dựa vào một cái bàn làm bằng tre, hỏi.
- Vâng, tôi là Ralph.
- Từ khi Meggie rơi vào những cơn đau, cô ấy cứ gọi một người nào đó tên Ralph không dứt. Thú thật lúc ấy tôi rất tò mò. Tôi nhớ rất rõ trước đây cô ấy chưa bao giờ đề cập đến cái tên Ralph lần nào. Trong trường hợp nào Đức cha đã quen biết Meggiẻ Và bao lâu rồi?
- Tôi biết Meggie khi cô ấy mới mười tuổi, chỉ ít ngày sau khi cô ấy đáp tàu từ Tân Tây Lan đến úc. Nói cho đúng, tôi có thể khẳng định tôi đã biết Meggie qua những cơn bão lụt, hỏa hoạn, những lúc xúc cảm tột đỉnh, đi qua cái sống và cái chết. Tóm lại, tất cả những gì mà chúng tôi đều phải chịu đựng. Meggie là tấm gương mà tôi bắt buộc phải nhìn vào đó để thấy thân phận của con người tôi.
- Ngài yêu Meggiẻ Anne buông câu ấy với giọng ngạc nhiên.
- Mãi mãi vẫn thế.
- Một bi kịch cho cả hai.
- Tôi mong rằng chỉ là bi kịch cho tôi. Chị hãy kể cho tôi nghe về cô ấy. Chuyện gì đã xảy ra từ khi cô ấy lấy chồng? Nhiều năm rồi tôi đã không gặp lại cô ấy, nhưng tôi luôn có những lo âu về Meggiẹ
Nghe xong câu chuyện, Ralph thở dài nhìn cây cọ đong đưa theo gió rồi nói:
- Thế thì chúng ta phải giúp Meggie vì Luke đã chối từ. Nếu thật sự Luke bỏ rơi Meggie thì cô ấy sẽ được yên thân hơn khi về ở Droghedạ Tôi biết hai anh chị không muốn mất Meggie nhưng hãy vì Meggie mà thuyết phục cô ấy về với gia đình. Ngay khi trở về Sydney, tôi sẽ gửi một ngân phiếu cho hai anh chị nhờ trao lại cho Meggie, như thế tránh cho cô ấy bị khí chịu vì tiếc tiền của anh mình. Một khi trở về nhà, cô ấy muốn giải thích với gia đình thế nào tùy ý. Cầu Chúa, đứa bé được sinh ra nhanh chóng.
Thế nhưng đứa bé chỉ ra đời hai mươi bốn giờ sau, lúc Meggie đã hoàn toàn kiệt sức và đã chịu đựng tận cùng đau đớn.
Đứa bé - con gái - thật nhỏ bé và yếu đuối làm cho Tổng giám mục cảm thấy đau nhói trong lòng. Meggie! Meggie của tạ Meggie đau khổ, bì giày vò. Ta mãi mãi yêu em, nhưng ta không thể cho em điều mà Luke đã cho em, kể cả cái thân xác bị cấm đoán này.
Khi chỉ còn lại hai người, Ralph hỏi Meggie:
- Em đặt cho con tên gì?
- Justinẹ
- Một cái tên rất đẹp. Nhưng tại sao em chọn tên đó?
- Em đã đọc thấy đâu đó mà em rất thích.
- Em có vui sướng khi có con không, Meggiẻ
Trên gương mặt mệt mỏi của Meggie chỉ còn đôi mắt là sống động, dịu dàng, chứa đựng một thứ ánh sáng phớt đục, không hận thù nhưng cũng không có tình yêu.
- Có chứ, em rất sung sướng có đứa con này. Vâng em rất vui sướng vì em đã làm tất cả để có nó... Nhưng trong khi em mang nó trong bụng, em không cảm thấy chút gì là vì nó và nó cũng không cần em. Em không tin rằng Justine thật sự thuộc về em, cũng không thuộc về Luke hay bất cứ ai.
Một hồi lâu Ralph nói:
- Anh phải đi, Meggie ạ. Ralph nói nhỏ.
Đôi mắt màu nâu đanh lại, sáng lên. Nàng bĩu môi chua chát.
- Em đã chờ đợi trước điều đó! Thật kỳ lạ, hình như những người đàn ông dính dấp đến cuộc đời em đều luôn luôn như thế.
Ralph nghe đau trong lòng.
- Đừng chua cay, Meggiẹ Anh không ra đi để lại em trong một tình trạng như thế này. Dù đã xảy ra chuyện gì cho em trong quá khứ, em luôn giữ sự dịu dàng, đó là điều quí nhất em đối với anh. Đừng thay đổi, không nên trở thành sắt đá vì tất cã những gì em đã phải chịu đựng. Anh thật đau xót khi nghĩ đến chuyện Luke không màng đến đây, nhưng em cũng đừng đánh mất đi sự dịu dàng đó. Nếu không em không còn là Meggie của anh.
Nàng tiếp tục nhìn Ralph thiết tha lẫn cả sự oán giận.
- Không đâu Ralph, em van anh! Em không phải là Meggie của anh đâu, em chưa bao giờ như thế cả! Anh không cần em và anh đã đẩy em vào tay của Lukẹ Anh coi em là gì? một thứ nữ thánh hay một thứ nữ tủ Này anh nhé, không phải như vậy đâu. Em là một con người như mọi người và anh đã làm hỏng đời em. Trong suốt bao năm qua, em đã yêu anh và không chấp nhận ai khác ngoài anh, em đã chờ đợi... Em đã làm mọi cách để quên anh đi. Cuối cùng em đã lấy một người chồng mà em tưởng rằng có phần nào đó giống anh. Nhưng rồi anh ta cũng chẳng màng, chẳng cần đến em. Em có đòi hỏi quá đáng chăng với một người đàn ông mà mình muốn được yêu thương?
- Luke không xấu xa đâu, cũng không đáng ghét. Thật ra anh ta chỉ là một người đàn ông. Các anh đều như thế, những con bướm to đầy lông lá, đang bị ngọn lửa quái lạ khuất sau một tấm kiếng trong suốt thu hút mà các anh không hề thấy. Nếu cuối cùng các anh tìm được con đường vào tận nơi, các anh sẽ đâm đầu vào ngọn lửa, té xuống, chết thiêu. Trong khi đó thì ngoài kia trong cái mát dịu dàng của màn đêm, có đủ tất cả các thứ để nuôi sống các anh, có tình yêu và những con bướm nhỏ. Nhưng đàn ông các anh có thấy cái đó không, có muốn điều đó không? Không! Các anh quay trở lại với ngọn lửa, các anh cứ đâm đầu vào đó cho đến khi bị cháy và chết đi.
Ralph không biết trả lời thế nào với Meggie bởi rằng Ralph đã khám phá ra một khía cạnh khác thuộc về bản chất của Meggie mà trước đây ông hoàn toàn không biết. Cái đó có từ bao giờ? Phải chăng nó đã hình thành tiếp theo những thất vọng mà nàng đã trải qua sau khi Ralph bỏ rơi nàng? Meggie lại có thể thốt ra những điều đó ư? Ralph không đủ can đảm để nghe rõ từng lời, lòng Ralph hoang mang, mặc cảm phạm tội xâm chiếm tâm hồn.
- Em có nhớ hoa hồng mà em đã tặng cho anh vào buổi chiều anh rời khỏi Droghedả Ralph âu yếm hỏi Meggiẹ
- Vâng, em còn nhớ.
Tiếng nói của nàng mất hẳn sức sống, ánh mắt mờ đi vì đau buồn. ánh mắt đó chiếu thẳng vào Ralph nhưng tâm hồn thì trống rỗng, vô vọng. Mắt Meggie lờ đờ như đôi mắt của Fiona mẹ nàng.
- Anh vẫn giữ hoa hồng trong sách kinh của anh. Cứ mỗi lần nhìn thấy hoa hồng ấy là anh nhớ đến em. Meggie ơi! Anh yêu em! Em là đúa hồng của anh, hình ảnh đẹp nhất của con người và là tâm tưởng của đời anh.
Đôi môi của Meggie trề ra một lần nữa, mắt long lên giận dữ, có cả sự căm tức.
- Một hình ảnh, một tâm tưởng! Một hình ảnh con người và một tâm tưởng - Giọng nàng trêu chọc - Vâng đúng vậy. Đó làtất cả những gì mà em có trong mắt anh. Anh đúng là một thằng ngốc lãng mạn và mơ mộng, Ralph! Anh không có một ý niệm nào hơn vềcuộc sống so với con bướm lao vào ngọn lửa! Không có gì ngạc nhiên khi anh đã chọn làm linh mục! Anh hoàn toàn không có khả năng sống một cuộc sống bình thường nếu anh là một người như mọi người, một người như Luke! Anh nói anh yêu em, nhưng không có một ý niệm nào về tình yêu. Anh chỉ nói ra những lời lẽ nghe thật kêu mà anh học được! Em không hiểu nổi tại sao đàn ông lại không gạt hẳn đàn bà ra khỏi cuộc đời mình đi khi mà điều đó chính là sự mong muốn của họ. Đàn ông các anh nên tìm ra một cách cưới gã với nhau đi, các anh sẽ sống hạnh phúc tuyệt diệu với nhau đấy.
- Meggie, anh van em, đừng nói nữa!
- ôi! Anh hãy đi đi! Em không muốn gặp mặt anh nữa. Nhưng anh quên điều này: khi nhắc đến những hoa hồng yêu quí của anh, Ralph... Những hoa hồng ấy đều có những gai rất dữ, những gai rất nhọn sẽ đâm vào tim anh.
Ralph rời khỏi phòng mà không quay nhìn lại.
Luke chẳng cần trả lời bức điện của Meggie báo tin anh đã trở thành cha của một đứa con gái nặng hai kilô mang tên Justinẹ
Luke vẫn theo đuổi cuộc đời rày đây mai đó. Nhiều lần Meggie viết thư cho Luke nhưng không được trả lời. Luke cũng không về thăm con. Đứa bé dần dần mạnh khỏe hơn và đã nhanh chóng vượt qua những thử thách gay go lúc chào đời. Vào tháng tư, Justine không còn thường xuyên khóc la như trước đây nữa và bắt đầu biết vui chơi một mình trong nôi.
Một hôm, đầu tháng mười hai, Anne tìm gặp Meggie đang ở ngoài hiên; chị ngồi xuống bên cạnh và quan sát Meggiẹ Trời ơi! Sao Meggie xanh xao và đờ đẫn thế! Ngay cả mái tóc màu vàng hung rực rỡ trước đây bây giờ cũng rủ rũ.
- Meggie, chị không biết mình làm như thế có đúng không nhưng việc đã rồi. Và chị mong rằng em hãy nghe chị trình bày trước khi trả lời không.
Meggie nhìn chiếc cầu vồng trên nền trời xám đục và mỉm cười.
- Chuyện gì mà trịnh trọng thế chị? Chị cứ nói đi.
- Luđie và chị rất lo âu về tình trạng sức khỏe của em. Em chưa bình phục lại sau khi sinh Justine, trong khi đó mùa mưa sắp đến, chị e ngại sức khỏe của em mỗi ngày sẽ tệ hơn. Em không ăn và mỗi ngày một gầy thêm. Chị lo rằng thời tiết ở đây không phù hợp với em. Do đó cách đây mười lăm ngày chị có viết thư cho một người bạn là chủ hãng du lịch và chị đã đăng ký cho em đi nghỉ. Đừng phản đối vìsợ tốn kém, việc đó không ảnh hưởng gì đến tiền dành dụm của Luke và em. Anh chị đã nhận được một ngân phiếu với một số tiền lớn của Tổng giám mục Bricassart gởi cho em và một ngân phiếu khác của Bob anh trai em gởi. Chị có cảm tưởng là cả nhà em đang mong đợi em trở về Droghedạ Anh chị đã thuê sẵn một cottage ở đảo Matlock trong hai tháng, đầu tháng giêng đến đầu tháng ba, Luđie và chị sẽ lãnh phần chăm sóc Justinẹ
Cầu vồng đã lặn, mặt trời cũng thế; lại sắp sửa mưa.
- Chị Anne, nếu không có chị và anh Luđie với bao nhiêu tình cảm mà anh chị dành cho em trong ba năm qua có lẽ em đã điên mất rồi. Chị biết điều đó mà. Có những đêm em thức dậy và tự hỏi nếu Luke gởi em ở một nhà nào khác, gặp những người không tốt thì em ra sao. Anh chị đã lo lắng cho em hơn cả Lukẹ
Mưa đã kéo đến giáp ranh những khu trồng mía.
- Chị nói đúng, em cảm thấy trong người không khỏe. Meggie nói tiếp. Từ khi có Justine, em chưa bao giờ được trở lại như xưa. Chị Anne ơi! Em rất mệt mỏi và chán nản! Em không phải là một người mẹ tốt đối với con mặc dù bổn phận đòi hỏi. Chỉ do ý muốn của em mà nó ra đời chứ Justine có đòi hỏi điều đó đâu. Em đã quá chán nản vì Luke đã không cho em cơ hội mang lại hạnh phúc cho anh ấy. Luke từ chối sống chung với em và không để cho em xây dựng một tổ ấm, anh ấy cũng không muốn có con. Em không yêu Lukẹ Em chưa bao giờ yêu anh ấy như một người phụ nữ yêu chồng. Rất có thể anh ấy đã đoán biết điều đó ngay lúc đầu. Biết đâu Luke sẽ hành động khác hơn em yêu thương anh ấy. Vì vậy làm sao em có thể oán hận Luke được? Em mới là người duy nhất đáng lên án.
- Tổng giám mục là người em đã yêu phải không?
- Vâng, từ cái thuở em còn là một cô bé. Em luôn cư xử tàn nhẫn với Ralph mỗi khi ông ấy đến. Tội nghiệp Ralph! Em không có quyền cư xử như thế với Ralph, vì rằng chưa bao giờ ông ấy tỏ ra quyến rũ em. Em mong rằng ông ấy sẽ có thời giờ nhận ra rằng sở dĩ em có thái độ như thế vì em bị bệnh, kiệt sức và vô cùng khổ sở. Em chỉ nghĩ đến một điều giá như đứa bé đó là con của ông ấy nhưng thực tế thì không thể xảy ra, không bao giờ có thể xảy ra. Trời ơi! Thật là bất công! Các mục sư Tin Lành có thể lấy vợ, tại sao các linh mục Công giáo lại không? Chị đừng nói với em rằng các mục sư chăm lo cho con chiên không tốt bằng các linh mục, em không tin đâu. Em đã từng gặp những linh mục không có lòng và ngược lại những mục sư tuyệt vời. Chỉ tại vì linh mục phải sống độc thân mà em đành xa Ralph, lập một gia đình, xây dựng cuộc đời với một người khác. Em thấy cần phải nói với chị điều này, Annẹ Em hành động như thế là một tội lỗi, tội lỗi ấy cũng xấu xa như tội lỗi của Ralph nêu không giữ lời khấn của mình nữa. Em nghĩ nó còn hèn hạ hơn. Em oán giận Giáo hội lên án tình yêu của em dành cho Ralph hoặc Ralph dành cho em.
- Em hãy đi xa một thời gian, Meggie ạ. Hãy nghỉ ngơi, ẳn ngủ và đừng ray rứt nữa.
Mưa đột ngột dừng lại như nó đã đột ngột trút xuống. Mặt trời xuất hiện, cầu vồng lóng lánh. Ngọn núi Bartle Frere dần dần hiện ra, khoác lên màu áo hoa đính với nền mây mỏng như tợ
- Em sẽ đi nghỉ, Meggie nói. Em rất mang ơn anh chị đã lo cho em. Nhưng chị có tin rằng Justine sẽ không gây phiền hà cho anh chị không?
- Không đâu, Luđie đã lo trước mọi thứ rồi. Người giúp việc trước của chúng tôi là Anna Maria, chị ta có một em gái tên là Annunziata, mười lăm tuổi. Anh Luđie đã gọi Annuziata đến chăm sóc cho Justinẹ
- Đảo Matlock ở đâu hở chị?
- Gần đèo Whitsunday, trên cửa con sông Great Barrier Reef. Ở đó rất yên tịnh và ấm cúng. Chị có cảm tưởng đó là một nơi dành riêng cho những tuần trăng mật. Em hiểu chị muốn nói gì chứ... Nhưng mà ở rải rác khắp nơi, khuất sau những lùm cây chứ không phải một khách sạn. Vào thời gian em đi nghỉ, đảo hoàn toàn vắng người.
Ngày cuối cùng của năm 1931, Meggie lên tàu hỏa đi Townsville bắt đầu những ngày nghỉ dễ chịu vì đã trút bỏ được phía sau cái mùi rỉ đường của vùng Dunnỵ Townsville là một vùng dân cư quan trọng nhất ở Bắc Queensland, có khoảng vài ngàn dân sống trong những nhà sàn nhỏ bằng gỗ, sơn màu trắng.
Để đến đảo Matlock nơi nghỉ mát sau này, sau khi rời tàu hỏa còn phải vượt qua một vùng biển. Tàu lướt êm đêm trên mặt nước trong như gương. Giữa hai cơn gió xoáy, không khí dịu xuống, biển có vẻ mệt mỏi. Dù mới gần trưa, Meggie đã đi nằm và thiếp đi trong một giấc ngủ không mộng mị cho đến khi người tiếp viên đánh thức nàng dậy, lúc ấy là sáu giờ sáng hôm sau. Anh ta mang vào cho Meggie một tách trà nóng và bánh ngọt.
Trên boong tàu, Meggie đã khám phá một nước úc mới, hoàn toàn khác. - Những hòn đảo nhấp nhô trên mặt nước là những đảo san hô ngầm - một người trong thủy thủ đoàn giải thích như thế với Meggiẹ
Một tiếng đồng hồ trước khi mặt trời lặn, tàu rẽ sóng từ từ cặp bến. Người đàn ông lới tuổi đứng sẵn chờ Meggie, giúp nàng mang hành lý lên chiếc ô tô duy nhất hết sức sang trọng của đảo này.
- Thưa bà Ó Neill, bà đi đường bình yên chứ? ông ta chào Meggiẹ Tôi là Rob Walter. Tôi hy vọng rằng ông nhà sẽ đến nay mai. Ở Matlock vào mùa này không có nhiều người lắm, đây là một điểm du lịch mùa đông, đảo rộng sáu kilomet, chiều dài gấp đôi như thế.
Xe đi ngang qua một tòa nhà trắng, có vẻ hỗn độn.
- Đây là cửa hàng lớn ở đảo. Người lái xe giới thiệu với giọng đầy tự hào như chính mình là ông chủ. Tôi ở đó với bà chủ. Bà ta sẽ không thích chút nào khi thấy một người phụ nữ một mình đến đảo, tôi đoan chắc như thế. Bà ta cho rằng tôi có thể bị quyến rũ. Rất may là văn phòng du lịch ở đây có nói rõ là bà đòi hỏi một sự yên tịnh hoàn toàn, thế là thêm một điều nữa làm cho bà chủ yên tâm. Tôi đã chọn cho bà một nhà sàn xa nhất và không có bóng một người nào ở đó. Nếu thích, bà có thể đi dạo không cần mặc quần áo mà không sợ ai dòm ngó. Nếu bà có cần điều chi bà chỉ nhấc điện thoại lên và tôi sẽ mang đến ngay cho bà.
Nhà nghỉ mát này có ba phòng; trước mặt là bãi cát trắng hình vòng cung, hai đầu nhô ra hai mũi nhọn của ngọn đồi. Bên trong nhà trang hoàng giản dị nhưng đầy đủ tiện nghi, một tủ lạnh nhỏ, một điện thoại và một radiọ Đầy đủ hơn so với Drogheda và Himmelhoch. Dĩ nhiên do khách du lịch đến đây thường từ Sydney hoặc Melbourne, những tiện nghi tối thiểu như thế không thể thiếu được thưa bà.
Trong tuần lễ đầu, điều quan tâm duy nhất đối với Meggie là ăn và ngủ. Bây giờ Meggie mới nhận ra là mình đã kiệt sức đến mức nào. Cứ mỗi lần đặt lưng xuống chiếc giường êm ái, Meggie đã ngủ say liền suốt mười đến mười hai tiếng đồng hồ liên tiếp. Các thức ăn đều ngon miệng. Meggie ăn ngay khi vừa thức dậy, cả khi xuống bãi biển nàng cũng mang những trái xoài theo để vừa tắm vừa ăn. Nước không sâu, không một gợn sóng, mặt biển như gương. Chỉ tiếc là nàng không biết lội.
Sự vắng vẻ, cái cảm giác đối diện với chính mình thật là thiên đàng. Anne nói đúng làm sao! Được sống một mình là sự thoát trần, một sự thanh thản hoàn toàn. Sự vắng vẻ và đơn độc không hề khiến Meggie cảm thấy nặng nề. Anne, Luđie, Justine và Luke đều không làm cho Meggie nhung nhớ và lần đầu tiên trong ba năm nàng cũng không nhớ Droghedạ ông gìa Rob thì cứ mỗi chiều lái xe ngang, chờ đợi một cái vẫy tay bình yên của Meggie từ trên bao lơn nhà sàn rồi quay đầu xe lại. Chỉ có một lần, Rob gọi điện thoại đến Meggie cho biết ông ta sẽ tổ chức một chuyến đi dạo trên biển cho một cặp vợ chồng du khác ở đầu kia trên đảo. ông hỏi Meggie có thích đi cùng không và nàng đã đồng ý. Chuyến đi đó giúp Meggie khám phá một thế giới thần tiên dưới đáy biển. Nước biển trong đến đỗi nàng nhìn rõ từng con cá, những rong biển và màu sắc thật của san hộ
Nghe theo lời khuyên của Rob, Meggie xuống bãi không mặc quần áo. Lúc đầu, nàng nhút nhát như con thỏ luôn đánh mùi, sợ chó rừng đến và chỉ một cơn gió nhẹ cũng đủ làm Meggie giật mình, vội vàng che thân. Nhưng vài ngày sau Meggie tỏ ra không còn e thẹn nữa, Meggie đi lại tự nhiên trên các con đường mòn, dọc bờ biển hay bì bõm dưới nước ấm và mặn mà không một mảnh vải che thân. Meggie bắt đầu có cảm giác của một con thú được nuôi trong chuồng nay đột ngột được thả ra giữa một thế giới dễ thương, hiếu khách, thoải mái và đầy ánh sáng mặt trời.
Giữa một khung cảnh mà Meggie không còn muốn nhớ đến ai thì nàng không thể quên Ralph. Ralph giống như Chúa trời: tất cả bắt đầu và kết thúc ở anh ấy. Từ ngày Ralph quỳ gối xuống đất tại nhà ga Gilly, trong vầng sáng của hoàng hôn, hai tay giang ra ôm lấy nàng. Lúc ấy nàng đã có Ralph và dù cho sau này khôngbao giờ gặp lại Ralph nữa, nàng vẫn tưởng tượng rằng ý nghĩ cuối cùng của nàng trên cõi trần này cũng dành cho Ralph mà thôi. Thật kinh hãi khi nhận ra rằng chỉ có một và luôn luôn một người như thế có vị trí quan trọng trong cuộc đời mình! Meggie đã nói gì với Annẻ Rằng đòi hỏi của nàng rất bình thường... một người chồng, những đứa con, một gia đình riêng, được yêu một ai đó. Như thế đâu phải là đòi hỏi quá đáng. Nói cho cùng, phần đông những người phụ nữ đều có được tất cả những điều như vậy. Nhưng với Meggie những mong ước tầm thường ấy lại quá khó khăn.
Hãy chấp nhận đi Meggie Cleary, Meggie Ó Neill. Người mà nàng muốn là Ralph nhưng nàng sẽ không bao giờ có được. Thế thì, với tư cách một người đàn ông, gần như Ralph đã làm mờ đi những người đàn ông khác và làm Meggie không còn có thể yêu ai. Vậy, thì chấp nhận cái thực tế đó đi. Chấp nhận rằng người đàn ông, một người nào đó để yêu là không thể có. Chỉ còn có những đứa con là nàng yêu thương và chính từ đấy mà tình yêu sẽ có được. Như thế, có nghĩa, một lần nữa, phải quay về với Luke và những đứa con của Luke sau này.
ôi, Chúa nhân từ! Không, Chúa không nhân từ, Chúa đã làm gì cho con hay chỉ tước đoạt Ralph của con? tước đoạt cả cái mà Chúa không cần đến. Giữa Chúa và con, chúng ta không hề đối xử với nhau dịu dàng. Và xin Chúa hiểu cho điều này, Người không làm con sợ như trước đây nữa đâu. Trước kia, con sợ Người biết bao, sợ sự trừng phạt. Suốt đời, con luôn đi theo con đường thẳng và hẹp vì sợ Người. Nhưng con đã được gì? Bây giờ thì có lẽ không có điều gì làm con bằng lòng hơn là vi phạm các điều răn của Người. Người là một kẻ lừa bịp, một con quỷ mang lại sợ hãi. Người coi chúng con như những đứa con nít, đem sự trừng phạt để hù dọa. Nhưng bây giờ Người không còn làm cho con sợ nữa, vì rằng Ralph không phải là người con ghét mà con đã ghét Chúa. Tất cả là lỗi của Người chứ không phải của Ralph. Anh ấy chỉ sống trong nỗi sợ hãi Người như con đã từng sống. Thế mà anh vẫn yêu Người, đó là điều con không thể nào hiểu được. Con không tìm thấy ở Chúa điều gì đáng yêu.
Thế nhưng làm sao mình có thể không yêu một người đã yêu thương Chúa? Mình đã thử với tất cả nghị lực, nhưng vẫn cảm thấy không thể nào làm được. Chuyện đó thật như lên cung trăng và mình đã khóc than để mong có được Ralph. Bây giờ thì mày phải dẹp cái trò khóc lóc đó đi Meggie à. Có thế thôi. Mày nên bằng lòng với Luke và những đứa con của hắn. Hoặc nhắm thẳng mục tiêu hoặc bằng mưu mẹo, mày hãy rứt Luke ra khỏi những cây mía đáng ghét rồi sống với hắn ở một vùng đất nào đó mà cây cối cũng không thể mọc lên. Mày báo cho giám đốc ngân hàng Gilly quyết định của mày rằng từ nay các khoản thu nhập của mày phải được chuyển vào trương mục của chính mày. Và mày dùng tiền đó để mang lại tiện nghi, mang lại sung sướng cho cái gia đình không có bóng mát của mày, một điều mà Luke chẳng bao giờ mang đến cho mày được. Mày dùng tiền đó đẻ giáo dục những đứa con của Luke và bảo đảm để chúng không bao giờ rơi vào cảnh thiếu thốn.
Và như thế, không còn phải thêm gì nữa Meggie à. Ta là Meggie Ó Neill, chứ không phải Meggie de Bricassart. Hơn nữa Meggie de Bricassart nghe không được thuận tai lắm. Đáng lý tôi phải là Meghann de Bricassart nhưng mà tôi vẫn ghét cái tên Meghann. ôi! có thể nào tôi chấm dứt được sự nuối tiếc rằng chúng không phải là những đứa con của Ralph? Tất cả vấn đề là ở chỗ đó, phải không? Mày hãy luôn luôn lặp lại rằng: cuộc đời của mày thuộc về mày, Meggie Ó Neill, mày không được làm hỏng nó bằng cách mơ mộng một người đàn ông và những đứa con mà mày không có quyền được có.
Thế đấy! Đã quyết định như thế đấy! Tự hành hạ mình với cái quá khư cần chôn đi là việc làm vô ích. Duy nhất chỉ có tương lai và tương lai thuộc về Luke, những đứa con của Luke, nó không thuộc về Ralph. Ralph là quá khứ.
Meggie úp mặt xuống cát và khóc. Từ năm lên ba chưa bao giờ Meggie khóc như thế.
Hai ngày sau khi Meggie lên đường đi nghỉ ở đảo Matlock, Luke ghét Himmelhoch trên đường đi nhận việc làm mới ở nhà máy lọc đường Sydneỵ Đã đến lúc anh phải biết mặt con. Nếu đứa bé là con trai chắc anh đã về thăm ngay sau khi Meggie sinh, nhưng anh đã không giấu được sự thất vọng khi biết là con gái. Nếu Meggie nhất định có con thì ít ra nó phải kế nghiệp anh một ngày nào đó cai quản trang trại ở Kynunạ Con gái không lợi ích gì cả, lớn lên theo chồng. Anne bực bội nói với Luke:
- Tôi chán ngấy khi thấy anh cư xử với vợ như thế. Luke, anh hãy cư xử như người lớn, hãy nhận lấy trách nhiệm của mình! Anh có vợ và một đứa con! Anh phải xây dựng cho vợ con anh. Một mái nhà, làm chồng, làm cha chứ không thể là kẻ vô tích sự như thế.
- Tôi sẽ làm những điều đó, tôi sẽ làm. Nhưng bây giờ thì chưa được. Tôi phải tiếp tục đốn mía trong vài năm nữa để đề phòng lúc khó khăn sau này. Tôi không muốn sống nhờ vả vào tiền của Meggiẹ
- Ồ, toàn những chuyện phịa! Anne nói giọng mỉa mai, môi trề ra khinh bỉ. Vậy chớ không phải anh đã lấy Meggie vì tiền à?
Gương mặt rám của Luke đỏ lên. ánh mắt của Luke nhìn nơi khác tránh Annẹ
- Tôi nhìn nhận là đồng tiền có vai trò, nhưng tôi cưới Meggie vì tôi vừa ý Meggie hơn các cô gái khác.
- Vừa ý, nhưng anh có yêu cô ấy không?
- Tình yêu? Tình yêu nghĩa là gì? Một phát minh của phụ nữ tốt bụng, thế thôi. Bây giờ nếu chị đã chấm dứt những lời lẽ dạy dỗ tôi thì, xin chị cho biết Meggie ở đâu?
- Cô ấy không được khỏe, tôi đã gởi cô ấy đi nghỉ ở xạ Ồ, anh đừng có cuống cuồng lên. Không phải với tiền của anh đâu. Tôi có dự tính thuyết phục anh cùng đi với Meggie nhưng tôi thấy rằng hoàn toàn vô ích.
- Không có chuyện đó. Arne và tôi đi Sydney ngay chiều tối hôm naỵ
- Anh biến đi ngay đi Lukẹ Anh làm tôi phát chán. Anh không xứng đáng với những gì anh đang có. Anh cứ quay trở lại với thằng bạn bất hủ Arne của anh, với cây mía và công việc còng lưng của anh.
Luke dừng lại ở cửa:
- Vợ tôi đặt tên đứa bé là gì nhỉ? Tôi quên mất.
- Justine, Justine!
- Cái tên ngu ngốc. Anh ta lầm bầm và bỏ đi.
Hôm sau, một chiếc xe hơi kiểu thể thao màu đỏ tiếng máy nổ ròn rời đường cái Dunny rẽ xuống con đường dốc. Chiếc xe loại mới nhất và đắt tiền. Thoật đầu, Anne không nhận ra người đàn ông từ cửa xe bước ra vì ông ta ăn mặc theo người dân ở Queensland với chiếc quần tây ngắn. Trơi ơi đúng là một mẫu người đàn ông đẹp! Anne nghĩ thầm, trong lúc ông ta đang bước lên thềm nhanh nhẹn mỗi lúc hai bậc thang. Nhưng khi đến gần thì người đàn ông đó không còn trẻ như chị tưởng, hai bên mái tóc đã bạc. Mình chưa bao giờ gặp một anh thợ đốn mía đỏm dáng như thế này - Anne nghĩ trong bụng.
Nhưng khi đôi mắt trầm tĩnh và xa xôi ấy nhìn thẳng vào Anne chị mới nhận ra người khách:
- Trời ơi! Chị kêu lên và đánh rơi chiếc bình sửa của bé Justinẹ
Người đàn ông cúi nhặt bình sữa lên, trao lại cho Anne và tựa lưng vào bao lơn hiên nhà, đứng đối diện với chị:
- Không sao - người đàn ông nói - Núm vú bình sữa chưa chạm đất. Chị có thể tiếp tục cho em bé bú.
Đang đói, Justine bắt đầu cựa quậy, Anne liền đưa núm vú vào miệng cô bé:
- Thật bất ngờ, thưa Đức cha! Con phải thú thật rằng Đức cha không giống chút nào một Tổng giám mục mà lâu nay con đã hình dung. Con vẫn tưởng tượng các Tổng giám mục là những con người mập mạp, đầy đủ.
- Trong lúc này, tôi tự coi mình không phải là một Tổng giám mục; tôi chỉ là một tu sĩ đang nghỉ hè, cho nên chị có thể gọi tôi bằng Ralph. Có phải đây là con người nhỏ xíu đã gây ra bao nhiêu phiền phức cho Meggie khi tôi đến thăm cô ấy lần trước? Chị có thể cho tôi bế cháu một chút được không?
Ralph ngồi vào chiếc ghế bành bên cạnh Anne, bế đứa bé và nâng bình sữa cho nó bú chân gác chéo một thách thong dong.
- Cuối cùng Meggie đặt cho nó tên Justinẻ
- Thưa vâng.
- Một cái tên đẹp. Chúa ơi, nhìn xem màu tóc của cô bé! Đúng là màu tóc của ông ngoại nó.
- Meggie cũng bảo thế.
Như tán đồng nhận xét của Ralph, Justine nhoẻn cười. Một lát sau, cô bé ngủ ngon.
- Meggie đâu rồi, Ralph hỏi.
- Hiện cô ấy không có ở đây. Cô ấy không hồi sức được sau khi sinh và mùa mưa lại đến, càng hại cho sức khỏe. Luđie và con đã gởi cô ấy đi nghỉ thai tháng. Meggie sẽ trở về vào đầu tháng ba, trong bảy tuần nữa.
Ralph thở dài.
- Đây là lần thứ hai tôi đến để giã từ Meggie mà không gặp cô ấy.
- Đức cha sẽ đi đâu?
- Đi La Mã, Vatican. Đức Hồng Y Di Contini Verchese giữ nhiệm vụ của Đức Hồng Y Monteverdi mới mất. Tôn trọng lời hứa của mình, Đức cha đã yêu cầu tôi phụ tá cho ngài. Đây là một vinh dự lớn. Tôi không thể từ chối.
Dừng một lúc, Ralph hỏi với giọng bình thường.
- Hiện cô ấy ở đâu?
- Meggie mướn một nhà sàn ở đảo Matlock.
- Ở đâu vậy?
- Đảo Matlock, ở gần eo biển Whitsunday, một nơi yên tĩnh. Trong năm cứ vào mùa này, đảo hoàn toàn vắng người. Đức cha đừng ngại chi hết, Đức cha không gặp ai đâu.
- Rất an tâm - Ralph vừa lẩm bẩm và nhẹ nhàng trao Justine còn ngủ cho Anne - Cảm ơn chị. Chị hoàn toàn hiểu lầm. Tôi chỉ muốn gặp Meggie, ngoài ra không có mục đích nào khác. Không bao giờ tôi để Meggie liên lụy vào bất cứ chuyện gì, hoặc để một sự đe dọa nào có thể làm hại linh hồn trong sáng và bất tử của cô ấy.
- Nhưng linh hồn của Đức cha thì sao? Trong hoàn cảnh này, con nghĩ rằng Đức cha nên đến đó dưới cái tên Luke Ó Neill. Ở đó người ta đang chờ đợi hắn đến. Như thế, Đức cha có thể an tâm rằng cả Meggie và Đức cha không có ai có thể bị hoen ố vì một vụ xicangdan.
- Nhưng nếu Luke xuất hiện?
- Không thể có chuyện đó. Hắn đã đi Sydney tháng ba mới trở về. Con là người duy nhất có thể nói cho hắn biết Meggie đang ở Matlock nhưng con đã không nói gì với hắn, thưa Đức cha.
Hết chương 29