Nhận thức là gì? Con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không? Câu hỏi này đã được đặt ra và cũng có nhiều đáp án lý giải vấn đề trên. Mỗi trường phái triết học là một quan niệm khác nhau về nhận thức. Chẳng hạn thuyết bất khả thi cho rằng con người không thể biết được thế giới xung quanh và bản chất con người, còn thuyết khả thi thì thừa nhận con người có khả năng tự nhận thức nhưng lại có hai trường phái khác nhau rõ rệt. Chủ nghĩa duy tâm với quan niệm nhận thức chính là sự tự nhận thức, tự ý thức về mình chứ không phải là sự phản ánh thế giới khách quan. Với tư tưởng đó Platơn cho rằng : nhận thức là sự hồi tưởng linh hồn bất tử hay Heghen và quan niệm của ông về nhận thức, xem nhận thức là quá trình tự nhận thức của "ý niệm tuyệt đối" là lực lượng siêu nhiên tồn tại vĩnh hằng sáng tạo ra thiên nhiên và con người. Khác với các quan điểm trên đây, chủ nghĩa duy vật thừa nhận con người có khả năng nhận thức thế giới và coi nhận thức thế giới là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc con người. Tuy nhiên do hạn chế bởi tính máy móc siêu hình nên chủ nghĩa duy vật trước Mác không giải quyết được một cách thực sự khoa học những vấn đề của lý luận nhận thức.
