Biến là cuốn tự truyện đầu tiên của Mạc Ngôn, chưa từng được xuất bản bằng tiếng mẹ đẻ, nhưng đã được chuyển ngữ và xuất bản bằng tiếng Anh. Lần đầu tiên, câu chuyện về cuộc đời của nhà văn được chính thức kể trực tiếp và giản dị. Đọc cuốn sách, không khỏi xúc động khi kỷ niệm đầu tiên được nhắc đến lại là việc “bị xóa tên trong học tịch, đá đít khỏi trường”. Có thể thấy thấp thoáng ẩn ức về nỗi nghèo đói, bị đối xử bất công vì nghèo, cố gắng đi bộ đội để thoát nghèo, những miếng ăn nhọc nhằn đã in dấu quá sâu trong ký ức. Chiếc xe Gaz 51 Liên Xô cũ màu xanh lá mạ, ước mơ của tuổi thơ ông, cứ hiện lên trong từng giai đoạn cuộc đời, như sự ám ảnh chưa bao giờ dứt.
Qua Biến, Mạc Ngôn viết lại những biến chuyển trong đời mình, chắp ghép thành một mảnh gương nhỏ phản chiếu những biến động to lớn của xã hội Trung Quốc trong thế kỷ 20 một cách thấm thía nhất.
Nhận định
“Trong các tiểu thuyết và truyện ngắn của mình, Mạc Ngôn họa những bức chân dung đời sống nông thôn Trung Quốc ngổn ngang phức tạp, và thường sử dụng cả loạt các nhân vật kể chuyện muông thú-hoang đường, những yếu tố như cổ tích huyền thoại nhằm khơi gợi các kỹ thuật thơ ca của chủ nghĩa hiện thực kỳ ảo Nam Mỹ.”
- The New York Times
“Nếu Trung Quốc có một Kafka, đó có thể là Mạc Ngôn.”
