HAMMURABI – NHÀ LẬP PHÁP THỜI CỔ ĐẠI
Trong một gian phòng tại nhà bảo tàng Louvre ở Paris nước Pháp, có bày một chiếc cột đá do ba khối đá huyền vũ đen tạo thành. Phần bên trên cột đá là bức phù điêu chạm cảnh Thần Mặt trời và Chính Nghĩa đang trao cây quyền trượng biểu hiện vương quyền cho vua Hammurabi, phần bên dưới là bản văn bia khắc bằng chữ tiết hình còn gọi là chữ hình góc nhọn (cuneiforme). Văn bia này chính là bộ luật Hammurabi nổi tiếng thế giới mà các nhà khảo cổ đã tìm thấy trên di chỉ của thành cổ Suse thuộc vương quốc Babilone xưa. Việc định ra bộ luật này là một công tích lớn lao nhất trong cuộc đời Hammurabi.
Hammurabi (? - 1750 tr. CN) là quốc vương thứ VI cửa vương quốc Babilone. Trước khi ông nắm quyền trị, vì vương quốc Babilone cổ chỉ là một nước nhỏ, lúc dựa vào nước lân bang này, lúc phụ thuộc vào một thành bang khác. Sau khi lên ngôi vua Hammurabi vận dụng sách lược ''đánh nơi gần giao hảo với nơi xa'', lần lượt chinh phục được cổ thành bang Lagash, Kish, quét sạch thế lực các bộ tộc ở miền Tây cao nguyên Iran đem miền này sát nhập với lưu vực sông Tigre và sông Euphrate (lưu vực Lưỡng Hà) thành một đơn vị chính trị thống nhất, xây dựng nên một quốc gia chiếm hữu nô lệ trung ương tập quyền trải dài vịnh Ba Tư tới ven bờ Địa Trung Hải. Babilone trở thành trung tâm kinh tế, chính trị và văn hóa lớn nhất ở Tây bộ châu Á.
Hammurabi là đại biểu của giai cấp chủ nô, ra sức bảo vệ chế độ tư hữu, bảo vệ lợi ích của chủ nô. Để củng cố nền thống trị của giai cấp, quý tộc chủ nô, Hammurabi sau khi lên ngôi một năm, đã đem những tục lệ tập quán ở khu vực Lưỡng Hà lúc bấy giờ, châm chước, thêm bớt tự tay soạn thảo, chế định một bộ luật mới :khá hoàn chỉnh, gọi là bộ luật Hammurabi. Bộ luật gồm ba phần: Lời tựa, chính văn và lời kết, gồm tất cả 282 điều khoản viết thành văn. Những điều luật ấy được khắc trên bia đá. Bộ luật Hammurabi đã nói tới hầu hết các vấn đề quan hệ kinh tế - xã hội đương thời: quan hệ giai cấp, quy tắc chung về phân phối sản xuất và trao đổi, quan hệ hôn nhân và gia đình ,v.v... Bộ luật đã phản ánh tương đối toàn diện tình hình xã hội của vương quốc Babilone xưa, Như điều 199, điều 247 quy định “làm mù mắt nô lệ, bị xử lý như làm mù mắt trâu bò cày” đã phản ánh thực chất nền chuyên chính chủ nô ở vương quốc Babilone. Ngoài giai cấp nô lệ, là đông đảo những người tự do những nông dân công xã, thợ thủ cộng, binh sĩ, thương nhân, cả quan lại và quý tộc - những địa vị xã hội của họ có khác nhau. Bộ luật cũng phản ánh sự phân hoá trong xã hội, làm cho nhiều nông dân nghèo phải biến thành nô lệ nợ.
Hammurabi qua đời vào năm 1750 trước công nguyên. Chẳng bao lâu, vương quốc. Babilone do ông xây dựng nên cũng theo đó mà tan rã. Bộ luật do ông chế định cũng dần dần chìm trong quên lãng. Cho mãi đến năm 1901, các nhà khảo cổ người Pháp mới phát quật được cột bia đá đen ghi bộ luật này ở Suse thuộc lãnh thổ Ran ngày nay. Nhờ đó chúng ta có thể hiểu biết được tình hình kinh tế xã hội của vương quốc Babilone và thời đại Hammurabi thủa xưa.
