Tµi s¶n cè ®Þnh

Ph©n lo¹i TSC§ theo h×nh th¸i biÓu hiÖn

Theo ph­¬ng ph¸p nµy TSC§ cña DN ®­îc chia thµnh hai lo¹i : TSC§ cã h×nh th¸i vËt chÊt (TSC§ h÷u h×nh) vµ TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt (TSC§ v« h×nh).

TSC§ h÷u h×nh : lµ nh÷ng t­ liÖu lao ®éng chñ yÕu ®­îc biÓu hiÖn b»ng c¸c h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ nh­ nhµ x­ëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn v 3;n t¶i, c¸c vËt kiÕn tróc.... Nh÷ng TSC§ nµy cã thÓ lµ tõng ®¬n vÞ tµi s¶n cã kÕt cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n liªn kÕt víi nhau ®Ó thùc hiÖn mét hay mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.

TSC§ v« h×nh : lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ, thÓ hiÖn mét l­îng gi¸ trÞ ®· ®­îc ®Çu t­ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh doanh cña DN nh­ chi phÝ vÒ ®Êt sö dông, chi phÝ mua s¾m b»ng s¸ng chÕ, ph¸t minh hay nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, gi¸ trÞ lîi thÕ th­¬ng m¹i....

C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho DN thÊy ®­îc c¬ cÊu ®Çu t­ vµo TSC§ h÷u h×nh vµ v« h×nh. Tõ ®ã lùa chän c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ hoÆc ®iÒu chØnh c¸c c¬ cÊu ®Çu t­ sao cho phï hîp vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt.

Ph©n lo¹i TSC§ theo môc ®Ých sö dông

Theo tiªu thøc nµy toµn bé TSC§ cña DN ®­îc chia thµnh 3 lo¹i :

• TSC§ dïng cho môc ®Ých kinh doanh : lµ nh÷ng TSC§ dïng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phô cña doanh nghiÖp.
• TSC§ dïng cho môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh, quèc phßng. §ã lµ nh÷ng TSC§ do DN qu¶n lý vµ sö dông cho c¸c ho¹t ®éng phóc lîi, sù nghiÖp (nh­ c¸c c«ng tr×nh phóc lîi)

• C¸c TSC§ sö dông cho ho¹t ®éng ®¶m b¶o an ninh quèc phßng cña doanh nghiÖp
• C¸c TSC§ b¶o qu¶n hé, gi÷ hé, cÊt gi÷ hé Nhµ n­íc.

§ã lµ nh÷ng TSC§ DN b¶o qu¶n hé, gi÷ hé cho ®¬n vÞ kh¸c hoÆc cho Nhµ n­íc theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn.

C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho DN thÊy ®­îc c¬ cÊu TSC§ cña m×nh theo môc ®Ých sö dông cña nã. Tõ ®ã cã biÖn ph¸p qu¶n lý TSC§ theo môc ®Ých sö dông sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt.

Ph©n lo¹i TSC§ theo c«ng dông kinh tÕ

C¨n cø vµo c«ng dông kinh tÕ cña TSC§, toµn bé TSC§ cña DN cã thÓ chia thµnh c¸c lo¹i sau :

• Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc : lµ nh÷ng TSC§ cña DN ®­îc h×nh thµnh sau qu¸ tr×nh thi c«ng x©y dùng nh­ nhµ x­ëng, trô së lµm viÖc nhµ kho, th¸p n­íc, hµng rµo, s©n bay, ®­êng x¸, cÇu c¶ng.....
• M¸y mãc thiÕt bÞ : lµ toµn bé c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ dïng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD) cña DN nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ ®éng lùc, m¸y mãc c«ng t¸c, thiÕt bÞ chuyªn dïng....
• Ph­¬ng tiÖn vËn t¶i , thiÕt bÞ truyÒn dÉn : lµ c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn vËn t¶i nh­ ph­¬ng tiÖn ®­êng s¾t, ®­êng thuû, ®­êng bé, ®­êng kh«ng, hÖ thèng th«ng tin, ®­êng èng dÉn n­íc....
• ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý : lµ nh÷ng thiÕt bÞ, dông cô dïng trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh­ m¸y vi tÝnh, thiÕt bÞ ®iÖn tö, thiÕt bÞ kh¸c, dông cô ®o l­êng m¸y hót bôi, hót Èm....
• V­ên c©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc hoÆc cho s¶n phÈm : lµ c¸c lo¹i v­ên c©y l©u n¨m nh­ v­ên chÌ, v­ên cµ phª, v­ên c©y cao su, v­ên c©y ¨n qu¶, sóc vËt lµm viÖc hoÆc cho s¶n phÈm nh­ ®µn voi, ®µn bß, ®µn ngùa....
• C¸c lo¹i TSC§ kh¸c : lµ toµn bé c¸c lo¹i TSC§ kh¸c ch­a liÖt kª vµo 5 lo¹i trªn nh­ t¸c phÈm nghÖ thuËt, tranh th¶m....

C¸ch ph©n lo¹i nµy cho thÊy c«ng dông cô thÓ cña tõng lo¹i TSC§ trong DN, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý sö dông TSC§ vµ tÝnh to¸n khÊu hao TSC§ chÝnh x¸c.

Ph©n lo¹i TSC§ theo t×nh h×nh sö dông :

C¨n cø vµo t×nh h×nh sö dông TSC§ ng­êi ta chia TSC§ cña DN thµnh c¸c lo¹i :

• TSC§ ®ang sö dông : §ã lµ nh÷ng TSC§ cña DN ®ang sö dông cho c¸c ho¹t ®éng SXKD hoÆc c¸c ho¹t ®éng phóc lîi, sù nghiÖp hay an ninh , quèc phßng cña DN.
• TSC§ ch­a cÇn dïng: lµ nh÷ng TSC§ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng SX KD hay c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña DN, song hiÖn t¹i ch­a cÇn dïng, ®ang ®­îc dù tr÷ ®Ó sö dông sau nµy.
• TSC§ kh«ng cÇn dïng chê thanh lý : lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cÇn thiÕt hay kh«ng phï hîp víi nhiÖm vô SXKD cña DN , cÇn ®­îc thanh lý, nh­îng b¸n ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ ®· bá ra ban ®Çu.

C¸ch ph©n lo¹i nµy cho thÊy møc ®é sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c TSC§ cña DN nh­ thÕ nµo, tõ ®ã, cã biÖn ph¸p n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ sö dông chóng.

Ph©n lo¹i TSC§ c¨n cø vµo quyÒn së h÷u ®­îc chia thµnh 3 lo¹i :

• TSC§ tù cã : lµ nh÷ng TSC§ ®­îc mua s¾m, ®Çu t­ b»ng nguån vèn tù cã (ng©n s¸ch cÊp, coi nhu ng©n s¸ch cÊp vµ trÝch quü ®Çu t­ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp) ®Ó phôc vô cho môc ®Ých SXkD cña DN.
• TSC§ thuª tµi chÝnh : lµ nh÷ng TSC§ DN thuª cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh.
• TSC§ thuª sö dông : lµ nh÷ng TSC§ DN thuª cña DN kh¸c ®Ó sö dông trong mét thêi gian cã tÝnh chÊt thêi vô ®Ó phôc vô nhiÖm vô SXKD cña DN.

Mçi c¸ch ph©n lo¹i trªn ®©y cho phÐp ®¸nh gi¸ , xem xÐt kÕt cÊu TSC§ cña DN theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. KÕt cÊu TSC§ lµ tû träng gi÷a nguyªn gi¸ cña 1 lo¹i TSC§ nµo ®ã so víi tæng nguyªn gi¸ c¸c lo¹i TSC§ cña DN t¹i 1 thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.

Vai trß vµ ý nghÜa cña TSC§ ®èi víi ho¹t ®éng cña DN

TSC§ lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ yÕu tè chñ yÕu thÓ hiÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña DN. Nãi c¸ch kh¸c TSC§ lµ "hÖ thèng x­¬ng" vµ b¾p thÞt cña qu¸ tr×nh kinh doanh. V× vËy trang thiÕt bÞ hîp lý, b¶o qu¶n vµ sö dông tèt TSC§ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng chÊt l­îng kinh doanh, t¨ng thu nhËp vµ lîi nhuËn cho doanh nghiÖp.

Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh , TSC§ cã vai trß hÕt søc lín lao vµ bÊt kú ho¹t ®éng kinh doanh nµo muèn diÔn ra ®Òu ph¶i cã TSC§.

Nh­ trªn ®· nãi TSC§ lµ 1 "hÖ thèng x­¬ng" vµ "b¾p thÞt" cña qu¸ tr×nh kinh doanh . ThËt vËy bÊt kú 1 DN nµo muèn chÊp hµnh kinh doanh ®Òu ph¶i cã TSC§ , cã thÓ lµ TSC§ cña DN, hoÆc lµ TSC§ ®i thuª ngoµi. TØ träng cña TSC§ trong tæng sè vèn kinh doanh cña DN cao hay thÊp phô thuéc vµo tÝnh chÊt kinh doanh tõng lo¹i h×nh. C¸c ®¬n vÞ kinh doanh cã c¸c lo¹i hµng gi¸ trÞ lín th× tØ träng TSC§ cña nã thÊp h¬n so víi ®¬n vÞ kinh doanh mÆt hµng cã gi¸ trÞ nhá. Tû träng TSC§ cµng lín (nh­ng ph¶i n»m trong khu«n khæ cña nhu cÇu sö dông TSC§) th× chøng tá tr×nh ®é kinh doanh cña DN cµng hiÖn ®¹i víi kü thuËt cao.

Tuy nhiªn DN hiÖn nay ®ang n»m trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Ó ph¸t triÓn vµ t¸i s¶n xuÊt më réng v× vËy vÊn ®Ò ph©n bæ hîp lý TSC§ vµ TSL§ lµ rÊt quan träng. ViÖc ®Çu t­ vµo TSC§ ph¶i tho¶ ®¸ng tr¸nh t×nh tr¹ng thõa TSC§ sö dông kh«ng hÕt n¨ng lùc TSC§ trong khi ®ã TSL§ l¹i thiÕu.

C¬ cÊu c¸c lo¹i TSC§ (TSC§ h÷u h×nh, v« h×nh vµ TSC§ ®i thuª) trong c¸c DN phô thuéc vµo n¨ng lùc kinh doanh , xu h­íng ®Çu t­ kinh doanh, phô thuéc vµo kh¶ n¨ng dù ®o¸n t×nh h×nh kinh doanh trªn thÞ tr­êng cña l·nh ®¹o DN. Nãi chung tû träng TSC§ trong c¸c DN nã cã tû träng phô thuéc vµo ®Æc thï cña ngµnh.

ViÖc sö dông TSC§ hîp lý cã 1 ý nghÜa hÕt søc quan träng. Nã cho phÐp khai th¸c tèi ®a n¨ng lùc lµm viÖc cña TSC§ gãp phÇn lµm gi¶m tû suÊt chi phÝ t¨ng doanh lîi cho DN. MÆt kh¸c sö dông TSC§ hîp lý lµ 1 ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o gi÷ g×n hµng ho¸ s¶n phÈm an toµn vµ còng chÝnh lµ ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n TSC§.

Kh¸i niÖm :

Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , viÖc mua s¾m x©y dùng hay l¾p ®Æt c¸c TSC§ cña DN ®Òu ph¶i thanh to¸n, chi tr¶ b»ng tiÒn. Sè vèn ®Çu t­ øng tr­íc ®Ó mua s¾m, x©y dùng hay l¾p ®Æt c¸c TSC§ h÷u h×nh vµ v« h×nh ®­îc gäi lµ VC§ cña DN. §ã lµ sè vèn ®Çu t­ øng tr­íc v× sè vèn nµy nÕu ®­îc sö dông c ã hiÖu qu¶ sÏ kh«ng mÊt ®i, DN sÏ thu håi l¹i ®­îc sau khi tiªu thô c¸c s¶n phÈm, hµng ho¸ hay dÞch vô cña m×nh. VËy, kh¸i niÖm VC§

"Lµ gi¸ trÞ nh÷ng TSC§ mµ DN ®· ®Çu t­ vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lµ 1 bé phËn vèn ®Çu t­ øng tr­íc vÒ TSC§ mµ ®Æc ®iÓm lu©n chuyÓn cña nã lµ chuyÓn dÇn vµo chu kú s¶n xuÊt vµ hoµn thµnh 1 vßng tuÇn hoµn khi hÕt thêi h¹n sö dông"

§Æc ®iÓm :

• Vèn cè ®Þnh (VC§) tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm, ®iÒu nµy do ®Æc ®iÓm cña TSC§ ®­îc sö dông l©u dµi trong nhiÒu chu kú s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh .
• VC§ ®­îc lu©n chuyÓn dÇn dÇn tõng phÇn trong c¸c chu kú s¶n xuÊt.

• Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, 1 bé phËn VC§ ®­îc lu©n chuyÓn vµ cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm (d­íi h×nh thøc chi phÝ khÊu hao) t­¬ng øng víi phÇn gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§.
• Sau nhiÒu chu kú s¶n xuÊt VC§ míi hoµn thµnh 1 vßng lu©n chuyÓn. Sau mçi chu kú s¶n xuÊt phÇn vèn ®­îc lu©n chuyÓn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm dÇn dÇn t¨ng lªn, song phÇn vèn ®Çu t­ ban ®Çu vµo TSC§ l¹i dÇn gi¶m xuèng cho dÕn khi TSC§ hÕt thêi gian sö dông, gi¸ trÞ cña nã ®­îc chuyÓn dÞch hÕt vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt th× VC§ míi hoµn thµnh 1 vßng lu©n chuyÓn.

TÝnh chÊt: VC§ lµ sè vèn ®Çu t­ ®Ó mua s¾m TSC§ do ®ã quy m« cña VC§ lín hay nhá phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña tõng DN ¶nh h­ëng tíi tr×nh ®é trang thiÕt bÞ d©y chuyÒn c«ng nghÖ.

VD: §èi víi doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh lín th× hä cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®Çu t­ vÒ viÖc mua s¾m TSC§ vµ thay ®æi d©y chuyÒn c«ng nghÖ phï hîp t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao tû suÊt lîi nhuËn trªn VC§, ng­îc l¹i doanh nghiÖp cã tµi chÝnh kÐm th× viÖc ®Çu t­ ®Ó thay ®æi tû suÊt lîi nhuËn gi¶m.