Thâm nhập hệ thống - Các lệnh căn bản
Bắt đầu và kết thúc phiên làm việc-Xác lập môi trường hệ thống
Khi bắt đầu làm việc trên hệ thống bạn phải login. Việc login báo cho hệ thống biết bạn là ai và các chủ quyền làm việc của bạn, khi kết thúc phiên làm việc phải logout. Khi đó không có một ai khác có thể truy xuất tập tin của bạn nếu không được phép. Trong một hệ thống có nhiều người sử dụng, mỗi người có một tên và một mật khẩu duy nhất. Quy định tên của người sử dụng không được nhỏ hơn 2 ký tự nếu lớn hơn 8 ký tự thì Unix chỉ lấy 8 ký tự đầu.
Lệnh env: Hiện các thông tin về biến môi trường.
Lệnh su: Chuyển sang người sử dụng từ một người sử dụng nào đó.
su
Ví dụ: Đang ở người sử dụng anh muốn tạm chuyển sang người sử dụng root
$su root
Hệ thống sẽ yêu cầu nhập mật khẩu của người sử dụng root
su - - c
Chuyển sang user và gọi chạy lệnh command
Lệnh uname: Xem một số thông tin hệ thống hiện thời.
uname
-a Hiện tất cả các thông tin.
-A Hiện các thông tin liên quan đến license.
-m Hiện tên phần cứng của hệ thống
-r Hiện lên version hệ điều hành.
-s Hiện tên hệ thống
Lệnh who: Hiện một số thông tin sử dụng hệ thống.
who
-r Chỉ ra hệ thống đang chạy tại level nào.
-n Hiện thông tin user đang login vào hệ thống
Ví du: $ who
juucp tty00 Sep 28 11:13
pjh slan05 Sep 28 12:08
Lệnh who am i: Xem ai đang làm việc tại terminal
Lệnh exit: Thoát khỏi shell
Lệnh man: Gọi trình trợ giúp
man
Ví dụ: Muốn xem trợ giúp lệnh cp gõ $man cp
Các lệnh hiển thị
Lệnh echo: Hiển thị dòng ký tự hay trị của biến lên màn hình.
echo [-n] [arg]
-n In ra chuỗi kỹ tự mà không tạo dòng mới
Các ký tự qui định khác được quy định giống như qui định trong lệnh printf trong C
(\c In dòng không tạo dòng mới, \t tab, \n in dòng và tạo dòng mới ...)
Ví dụ: $echo ‘Hien len man hinh’
$echo $PATH
Lệnh setcolor: Đặt màu nền và chữ của màn hình.
setcolor
-b Đặt màu nền.
-f Đặt màu chữ.
Định hướng vào ra và đường ống:
Định hướng vào ra
Các chương trình nhận dữ liệu nhập và tạo xuất đều có các kênh liên lạc để chuyển các thông tin đó. Đôi khi công việc này đượ c thực hiện tường minh bởi chương trình "mở" một tập tin cụ thể.
Trong UNIX các thiết bị được xử lý như tập tin -> các thao tác vào ra dễ dàng có thể đổi hướng vào ra.
UNIX cung cấp một số phương tiện giúp cho các thao tác định hướng vào ra:
cmd > File Chuyển nội dung hiển thị ra file
cmd < file Lấy đầu vào từ file
cmd>>file Nội dung hiển thị được thêm vào file
Ví dụ: $cal > cde
Hiện nội dung lịch ra file abc
Các đổi thao tác đổi hướng vào ra có thể kết hợp với nhau trong một lệnh.
Ví dụ: cat file2
Đường ống
cmd1 | cmd2 Đầu ra của lệnh cmd1 thành đầu vào của lệnh cmd2
Đặc điểm đường ống của UNIX nối kết 1 lệnh này với 1 lệnh khác. Đặc biệt hơn nó tạo xuất chuẩn của 1 lệnh thành nhập chuẩn của 1 lệnh khác. Ký hiệu đường ống (|) được sử dụng để thiết lập đường ống.
Ví dụ: $ls | sort
Nhận xuất của ls và gửi nó đến lệnh sort để sắp thứ tự.
Tổ hợp các tập tin với nhập chuẩn
Trong Unix các lệnh đường ống có thể kết hợp với đổi hướng.
Ví dụ: wc baocao* | sort -n > rep-count kết quả sẽ đưa ra tập tin rep-count.
Các ký kiệu vào ra chuẩn trong lệnh (0: nhập chuẩn, 1: xuất chuẩn, 2: sai chuẩn)
Ví dụ:
spell baocao > baocaodung 2> baocaosai &
Trong lệnh trên các từ sai sẽ được đưa ra file baocaosai.
Các lệnh Desktop
Desktop:
Lệnh bc: Dùng để tính toán các biểu thức số học
Ví dụ:
$ bc
x=5
10*x
50
^d
Lệnh cal: Hiện lịch dưới dạng sau:
$ cal
February 1994
S M Tu W Th F S
1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28
Lệnh date: Hiển thị ngày giờ theo khuôn dạng mong muốn và cho phép thay đổi ngày hệ thống.
Ví dụ:
$date
Sat Sep 28 1:45:58 EDT 1998
$date +%D
09/28/98
Lệnh mesg: Cho phép hoặc cấm hiển thị thông báo trên màn hình (bởi write/ hello)
mesg [n] [y]
n Cấn không cho hiển thị.
y Cho phép hiển thị.
Lệnh spell: Kiểm tra lỗi chính tả xem có lỗi hay không nếu có thì hiện các lỗi sai
Lệnh write/ hello:Cho phép gửi dòng thông báo đến những người đang sử dụng trong hệ thống và thực hiện trao đổi thông tin trực tiếp qua màn hình terminal
write
Hello
Ví dụ:
$write username
< Câu thông báo cần gởi >
^d
Lệnh wall: Gửi thông báo đến tất cả màn hình người sử dụng hệ thống terminal.
Ví dụ:
$wall
Thong bao
^d
Lệnh vi: Soạn thảo văn bản dạng đơn giản trên Unix
Để thực hiện soạn thảo văn bản dạng text đơn giản, trong Unix hỗ trợ chương trình soạn thảo vi. Trong soạn thảo phân ra hai chế độ là chế độ lệnh và chế độ soạn thảo
Chế độ lệnh: cho phép chèn, xoá, thay thế ...
Chế độ soạn thảo: cho phép soạn thảo văn bản.
Để vào trình soạn thảo vi ta đánh: vi
Khởi đầu vi đặt ở chế độ lệnh. Để vào chế độ soạn thảo đánh (a, A, i, I, o, O) thoát khỏi chế độ này đ&# 225;nh ESC, thoát khỏi vi nhấn: x
Một số tuỳ chọn của vi
vi Bắt đầu soạn thảo tại dòng 1
vi +n Bắt đầu ở dòng n
vi +/pattern Bắt đầu ở pattern
vi -r tập tin Phục hồi tập tin sau khi hệ thống treo
Một số lệnh trong command mode của lệnh vi
0 Chuyển con trỏ tới đầu dòng
$ Chuyển con trỏ tới cuối dòng.
/pattern Tìm xâu văn bản bắt đầu từ dòng kế tiếp.
?pattern Tìm xâu văn bản từ dòng trước đó về đầu.
a Thêm text vào sau ký tự hiện thời.
^b Back up one screen of text.
B Back up one space-delimited word.
b Back up one word.
Backspace Move left one character.
^d Chuyển xuống dưới nửa trang màn hình
D Xoá đến cuối dòng
d dw = Xoá 1 từ, dd = Xoá một dòng
Esc Chuyển từ insert mode sang command mode
^f Chuyển xuống một trang màn hình
G Chuyển con trỏ tới dòng cuối cùng của file
nG Chuyển con trỏ tới dòng thứ n
h Chuyển sang trái một ký tự.
i Chèn text (chuyển sang insert mode) sau ký tự hiện thời.
j Chuyển con trỏ xuống một dòng.
k Chuyển con trỏ lên một dòng.
l Chuyển con trỏ sang phải một ký tự.
n Lặp lại tìm kiếm.
O Thêm một dòng mới trên dòng hiện thời.
o Thêm một dòng mới dưới dòng hiện thời.
Return Bắt đầu một dòng mới
^u Chuyển lên nửa trang màn hình.
U Undo—Thay thế lại dòng hiện thời nếu có thay đổi.
u Undo thay đổi cuối cùng trên file đang soạn thảo.
W Move forward one space-delimited word.
w Di chuyển tiêp một từ.
x Xoá một ký tự.
:e file Soạn thảo file mới mà không thoát khỏi vi.
:n Chuyển tới file tiếp trong danh sách file dang soạn thảo.
:q Thoát khỏi lệnh vi và quay trở lại dấu nhắc của UNIX.
:q! Thoát khỏi lệnh vi và quay trở lại hệ thống không ghi bất cứ thay đổi nào.
:r file Đọc nội dung file chỉ định và đưa nó vào trong bộ đệm hiện thời của lệnh vi.
:w file Ghi nội dung trong bộ đệm ra file chỉ định.
:w Ghi bộ đệm ra đĩa.
Các lệnh thao tác trên thư mục, file
Các thao tác trên thư mục
Lệnh cd: Sử dụng lệnh để thay đổi thư mục làm việc hiện hành.
cd [directory]
Ví dụ: Chuyển đến thư mục /usr/include: $cd /usr/include
Chuyển trở lại thư mục "home": $cd
Chuyển đến một thư mục con của thư mục hiện hành: $cd ccs
Chuyển đến thư mục cha: $cd..
Lệnh ls: Sử dụng lệnh ls để trình bày nội dung của thư mục ls [option] [directory]
option:
-l Hiện chi tiết thông tin một file
-c Hiện danh sách các tập tin theo thứ tự
-a Hiện lên các file bao gồm cả file . (vd: .profile)
-F Hiện phân biệt giữa directory (/), executable files (*) với các file thông thường.
-u Sử dụng với –l hiện thay vì hiện last access time sẽ hiện last modification time.
-s Sử dụng với –l hiện file size dưới dạng blocks thay cho dạng bytes.
-t Sử dụng với –u sắp xếp đầu ra theo time thay cho tên.
-r Đảo ngược trình tự sắp xếp
-x Cho phép hiển thị dạng nhièu cột
Ví dụ: $ls -F
bin/ chmod*
etv/ temp
$ls -l
drwx------ 2 sshah admin 512 May 12 13:08 public_html
Lệnh mkdir: Sử dụng mkdir để tạo thư mục
mkdir [-p] [directory]
-p Tạo các thư mục gián tiếp nếu tên thư mục gián tiếp trong đường dẫn là không tồn tại sự tạo.
Ví dụ: tạo các thư mục gián tiếp:
$mkdir -p /usr/tam2/duc
thư mục tam2 không tồn tại do đó tạo cả thư mục tam2 và duc.
Lệnh pwd: Sử dụng lệnh pwd hiện toàn bộ đường dẫn của thư mục hiện hành
$pwd
/usr/tam1/dung
Lệnh rmdir: Sử dụng rmdir để xoá thư mục
rmdir [-ps]
-p Đòi hỏi chấp nhận các thư mục bị xoá.
-s Không hiện thông báo.
Ví dụ: xoá 1 thư mục rỗng:
$rmdir dung
Các thao tác file
File System
File system là file được lưu trên UNIX. Mỗi file system lưu trong thư mục trong hệ thống cây thưc mục UNIX. Mức đỉnh của cây thư mục là thư mục gốc (root directory) bắt đầu bằng /. tiếp sau là hệ thống các thư mục con giá trị dài nhất có thể của một thư mục là 1,024 ký tự.
Thông thường ít quan tâm đến mức thấp của một file lưu trên hệ thống UNIX nhưng để hiểu kỹ ta cần quan tâm đến hai khái niệm inodes và superblock. Một khi đ• hiểu nó sẽ giúp bạn thuận lợi trong việc quản trị hệ thống file.
inodes
Inode duy trì thông tin về mỗi file và phụ thuộc vào kiểu file, Inode có thể có chứa hơn 40 phần thông tin. Tuy nhiên hầu như chỉ có tác dụng đối với kernel và không liên quan đến người sử dụng. Phần liên quan chủ yếu đến người sử dụng là:
mode: Đánh dấu quyền truy nhập và kiểu file.
link count: Số liên kết có chứa inode này.
user ID : ID của người chủ sở hữu file.
group ID: ID Group của file.
size Number: Kích thức file.
access time: Thời điẻm truy nhập gần nhất.
mod time: Thời điểm sửa đổi gần nhất.
inode time: Thời điểm mà cấu trúc inode thay đổi gần nhất.
block list: Danh sách số block đĩa mà có chứa segment đầu của file.
Superblocks
Là thông tin đặc biệt quan trọng lưu trên dĩa. Nó có chứa thông tin định hình của đĩa (số head, cylinders ...), phần đầu của danh sách inode, và danh sách block tự do. Bởi vì thông tin này là quan trọng cho nên hệ thống tự động giữa một bản sao trên đĩa tránh việc rủi ro. Nó chỉ liên quan đến khi mà file system bị hỏng nặng.
Các kiểu File
Có 8 kiểu file là: Normal Files, Directories, Hard Links, Symbolic links, Sockets, Named Pipes, Character Devices, Block Devices.
Normal Files: Là loại file sử dụng thông thwngf nhất, chúng có thể là text hoặc binary file tuy nhiên cấu trúc bên trong không liên quan đến quan điểm quản trị hệ thống. Đặc tính của file được xác định bởi inode trong file system mà mô tả nó. Lệnh ls -l chỉ ra Normal Files như sau:
-rw------- 1 sshah admin 42 May 12 13:09 hello
Directories: Là loại files đặc biệt mà có chứa các file khác. Chỉ có một ánh xạ từ inode tới disk blocks, có thể có nhiều ánh xạ tới một từ một mục của thư mục tới inode. Khi dùng lệnh ls –l một Directorie hiện như sau:
drwx------ 2 sshah admin 512 May 12 13:08 public_html
Hard Links: Hard link là một directory entry ngoại trừ việc thay vì trỏ tới file duy nhất nó trở tới file đ• tồn tại. Điều này tạo ra có hai file giống hệt nhau khi liệt kê danh sách file. dùng lệnh ls -l:
-rw------- 1 sshah admin 42 May 12 13:04 hello
sau khi thực hiện Hard link dùng lệnh ls –l sẽ hiển thị như sau:
-rw------- 2 sshah admin 42 May 12 13:04 goodbye
-rw------- 2 sshah admin 42 May 12 13:04 hello
Symbolic Links: Symbolic link khác với hard link là nó không trỏ tới một inode khác nhưng trỏ tới một filename khác. Điều này cho phép symbolic links thực hiện liên kết các file systems một cách thuận lợi sử dụng lệnh ln -s ta thấy file www hiện như sau:
drwx------ 2 sshah admin 512 May 12 13:08 public_html
lrwx------ 1 sshah admin 11 May 12 13:08 www -> public_html
Sockets: Sockets dùng cho UNIX liên kết mạng với máy khác. Điều này được sử dụng nhờ network ports. Dùng lệnh ls -l socket file hiện như sau:
srwxrwxrwx 1 root admin 0 May 10 14:38 X0
Named Pipes: Giống như socket named pipe cho phép chương trình liên lạc với nhau qua file system. Bạn có thể sử dụng lệnh mknod để tạo named Pipe. Dùng lệnh ls -l named pipe hiện như sau:
prw------- 1 sshah admin 0 May 12 22:02 mypipe
Character Devices: Là kiểu file đặc biệt dùng để liên lạc với các system Device driver. Dùng lệnh ls -l character device hiện như sau:
crw-rw-rw- 1 root wheel 21, 4 May 12 13:40 ptyp4
Block Devices: Block devices hầu như chia sẻ các đặc tính với các character devices trong thư mục /dev, được sử dụng để liên lạc với các device drivers. Điểm khác của block devices là khả năng truyền một khối lượng lớn dữ liệu tại một thời điểm. Dùng lệnh ls –l hiện như sau:
brw------- 2 root staff 16, 2 Jul 29 1992 fd0c
UNIX tổ chức hệ thống tập tin bao gồm chỉ một thư mục gốc (/) mà từ đó các thư mục con của nó được gắn vào một cách trực tiếp hay gián tiếp. Có một vài thư mục con chuẩn /bin, /usr, /etc, v.v... Mỗi thư mục này lại chứa các tập tin hay thư mục con.
Ta có thể sử dụng đường dẫn đầy đủ để xác định một tập tin, ví dụ: /usr/NVA/chuong1. Bạn cũng có thể sử dụng chỉ tên tập tin nếu tập tin được chứa trong thư mục hiện hành. Thường khi login, thư mục hiện hành sẽ được đặt đến là thư mục "home". Đây là thư mục được thiết lập bởi người quản trị hệ thống dành cho người sử dụng.
Tên tập tin trong UNIX có thể dài 256 ký tự, ngoại trừ các ký tự đặc biệt sau: ! " ' ; / $ < > ( ) [ ]. { }. Ngoài ra ta cũng có thể sử dụng các ký tự sau:
Các ký hiệu đại diện:
Dấu (*) đại diện cho một, nhiều hoặc không ký tự nào.
Dấu (?) đại diện cho một ký tự đơn
[...] đại diện cho một d•y ký tự có thứ tự trong bảng Alphabet. Ví dụ: liệt kê tất cả các thư mục bắtt đầu bằng chữ c, d, e: lc [cde]*
Lệnh file: Nhận biết dạng file. Thông thường lệnh file phân tích nội dung của 1 file và hiển thị tính chất của thông tin chứa trong file:
Ví dụ: $ file /etc/passwd => /etc/hosts: ascii text
Lệnh cat: Xem nội dung 1 tập tin và nối kết các tập tin cat [option] [files]
Lệnh more, pg: Dùng lệnh more hoặc pg để hiện nội dung file trên từng trang màn hình:
Ví dụ: more thu
Lệnh mv: Đổi tên tập tin.
mv
-i Nếu file đ• có thì lệnh sẽ hỏi có ghi đè lên file hay không.
-f Thực hiện lệnh mà không hỏi gì.
Ví dụ: Thay đổi tên của tập tin ở thư mục hiện hành:
$mv a.out test
Lệnh ln: Sử dụng lệnh ln để gán thêm 1 tên mới cho 1 tập tin
Cú pháp: ln [-s]
ln Không tham số tạo hard link.
ln -s Tạo symbolic link.
Lệnh rm: Xoá tập tin rm tập tin.
rm
-f Xoá các tập tin mà không hỏi, thậm chí chủ quyền ghi là không cho phép
-r Cho phép xoá cả thư mục bao gồm cả file và thư mục.
-i: Trước khi xoá tập tin sẽ hỏi xác nhận việc xoá tập tin
Ví dụ: Xoá tập tin thu:
$rm thu
Lệnh cp: Sao chép tập tin.
cp
-i Nếu file trên đích đ• có thì sẽ được hỏi có ghi đè hay không
-r Copy cả thư mục
Ví dụ: cp /etc/passwd /usr/dung/passwdold
Lệnh find: Tìm kiếm 1 tập tin hoặc một số tập tin thoả m•n điều kiện nào đó
find
-atime Đúng nếu file bị truy nhập n ngày trước đây.
-mtime Đúng nếu file bị thay & #273;ổi n ngày trước đây.
-user Đúng nếu chủ của files là un. Nếu giá trị là số nó sẽ so sánh với userID.
-group Đúng nếu files thuộc thánh viên của nhóm gn. Nếu gn là số thì nó sẽ so sánh
với groupID.
-perm Tìm files có quyền truy nhập files đúng với giá trị on.
-links Tìm files có n links.
-type Tìm file có kiểu x.
-newer Tìm file bị thay đổi gần hơn so với fn.
-local Chỉ tìm tại local.
-size [c] Tìm file có kích thước n blocks (c chỉ ra character –byte)
-print Hiện đầy đủ đường dẫn của files.
-depth Luôn đúng (cho phép tìm tất cả các files trên directory).
-name Tìm files thoả m•n mẫu tìm pt.
Ví dụ: Tìm tập tin thu:
$find . -name thu -print
/usr/tam/thu
Lệnh grep: Tìm kiếm chuỗi văn bản bên trong tập tin
grep
Sử dụng lệnh grep để tìm kiếm một chuỗi văn bản bên trong các tập tin được chỉ định. Nếu chuỗi văn bản dài hơn 1 ký tự thì phải để trong hai dấu nháy.
-c In ra tổng số dòng có chứa mẫu cần tìm.
-h Bỏ tên file không hiện lên tại dòng có chứa mẫu tìm thấy.
-i Bỏ qua phân biệt chữ hoá và chữ thường.
-n Hiện lên dòng chứa mẫu tìm thấy và trước đó là số của dòng trong file.
-v In tất cả các dòng có chứa mẫu tìm kiếm.
Dấu * đại diện cho một hoặc bất kỳ ký tự nào.
[character ] Đại diện bởi một mảng các ký tự.
Ví dụ: Tìm chuỗi ký tự "mail" trong tập tin thu: $grep ‘ngan hang’ thu
Lệnh tail: Hiện các dòng cuối của files
tail [-f]
-f Hiện 10 dòng cuối và mỗi dòng được thêm vào từ khi gọi chạy lệnh tail cho đến khi
kết thúc nó.
Lệnh compress: Thực hiện việc nén dữ liệu. File tạo ra tự động có đuôi .Z
compress [ -cfv ] file(s)
-c Writes to stdout instead of changing the file.
-f Cho phép nén cả file đ• được nén.
-v Hiển thị phần trăm giảm mỗi lần nén.
Lệnh uncompress: Thực hiện việc cởi nén file dữ liệu.
uncompress [ -cv ] [ file(s) ]
6. In ấn
Lệnh lp: Thực hiện việc in file máy in.
lp
-c Khi lệnh được gọi lập tức tạo bản sao của file và thực hiện in trên bản sao này.
-d Đích cần in tới.
-n Số bản in.
-o nobaner Không in phần trang tiêu đề đầu tiên.
cpi= Số character được in trên 1 inch (10/12 ...)
-q Mức độ ưu tiên in (0 cao nhất ->39 thấp nhất>
Ví dụ: $lp -d epson thu.txt
Lệnh lpstat: Hiện trạng thái hàng chờ in của máy in
lpstat
-a Hiện danh sách các printer.
-d Hiện máy in ngầm định.
-o [-l] Hiện trạng thái yêu cầu đầu ra của máy in pr. Nếu có -l hiện chi tiết trạng thái.
-p Hiện trạng thái máy in.
-t Hiện tất cả thông tin về trạng thái.
-v Hiện tên máy in và tên đường dẫn tới thiết bị tương ứng.
Lệnh cancel: Huỷ bỏ việc In ấn
cancel
Thư tín điện tử
Trong Unix hỗ trợ chương trình mail và mailx cho phép người sử dụng thực hiện việc gửi và nhân mail theo chuẩn SMTP
Lệnh mail:
Thư điện tử cung cấp các khả năng cơ bản để gửi và nhận thông báo. Mail sẽ hiển thị thông báo theo thứ tự vào trước ra sau.Sau khi hiển thị mỗi thông báo mail sẽ hiện lên dấu ? để chờ lệnh của người sử dụng.
Gồm một số lệnh sau:
+ Hiện message tiếp theo
- Hiện mesage trước đó
d Xoá message hiện thời.
h Hiện header của message.
m Gửi message tới user.
p Hiện lại nội dung message.
s Ghi message ra tập tin hoặc mbox
w Ghi message ra file nhưng không ghi phần header.
q Thoát khỏi mail
x Thoát khỏi mail mà không thay đổi thông báo
! lệnh Thực hiện lệnh Unix
Gửi thư : Đưa vào lệnh mail với địa chỉ của người sử dụng.
Ví dụ: $mail dung@sysdomain
ctrl-d
Nhận thư: Khi login vào hệ thống nếu có thư hệ thống sẽ thông báo " You have mail" khi đó có thể đánh $mail để thực hiện các thao tác trên message.
Lệnh mailx
Mailx bao gồm các lệnh để chuyển và nhận thư.: mailx
option -e soạn message
-v soạn message bằng lệnh vi
-r đọc file vào message
! Cho phép thực hiện các lệnh shell.
= Hiện số của message
delete d Xoá message hiện thời
dp Xoá message và chuyển đến message kế tiếp
edit e Soạn thảo message.
exit Thoát khỏi mailx và không lưu lại thay đổi.
headers h Hiện header của message chỉ định.
mail m Gửi message tới người chỉ định
next n Hiện message tiếp theo
print p Hiện message lên màn hình.
quit q Thoát khỏi mailx và hoàn thành các thao tác đ• thực hiện.
reply r Trả lời mail tới người gửi và các người nhận.
Reply R Chỉ trả lời mail tới người gửi.
save s Ghi message tới file chỉ định.
Save S Ghi message sau khi gửi nó.
undelete u Bỏ xoá bởi lệnh delete.
visual v Dùng lệnh vi để soạn thảo message.
write w Ghi message mà không ghi header.
Quản lý tiến trình
Hệ thống Unix dùng các tiến trình (process) như là phương tiện để quản lý các chương trình đang thực hiện. Mỗi lệnh mà người dùng gọi thực hiện đều gọi là một tiến trình. Mỗi tiến trình đang hoạt động đều bao hàm một số thông tin liên quan đặc biệt có một giá trị ID để nhận dạng. Ngoài ra còn các thông tin khác như TTY, thời gian, lệnh ...
Tiến trình tạo ra một tiến trình khác được gọi là tiến trình cha. Các tiến trình con nhận biết tiến trình cha của nó qua ID của quá trình cha.
Lệnh kill: Hủy bỏ một quá trình đang hoạt động.
kill PID
-0 Kết thúc tất cả các tiến trình trong process group.
-9 Kết thúc tiến trình không điều kiện.(Unconditional kill signal)
-15 Kết thúc tiến trình- ngầm định (software termination signal)
Lệnh ps: Hiện các tiến trình đang hoạt động và trạng thái của các tiến trình bao gồm các trường thể hiện các thông tin sau:
ps
-e Hiện thông tin về tất cả các process đang hoạt động.
-d In thông tin về tất cả các tiến trình trừ phần leader
-a In tất cả thông tin về process trừ các process không tương ứng với terminal.
-f In đầy đủ tất cả các thông tin.
Lệnh sleep: Ngưng hoạt động của tiến trình trong một khoảng thời gian.
sleep
Thời gian được tính bằng giây 1-65536.
Lệnh wait: Cho phép chờ các tiến trình chạy chế độ background kết thúc. Thường dùng trong c& #225;c script để đồng bộ tương tác.
Ví dụ:
cmd1 > file1&
cmd2>file2&
wait
sort file1 file2
Các lệnh liên quan bảo mật và quyền hạn
a) Khái niệm:
Khi người sử dụng được tạo thì các thông tin sau yêu cầu được được đưa vào:
Tên người sử dụng
Mật khẩu
Số nhận dạng (uid: user identify number)
Số của nhóm (gid: group identify number)
Chú thích
Thư mục xâm nhập (home directory)
Tên chương trình cho chạy lúc bắt đầu làm việc
Các thông tin này được chứa trong file /etc/passwd
Nhóm người sử dụng: 1 nhóm người sử dụng là tập hợp của 1 số người sử dụng có thể dùng chung các file của nhau, được mô tả bằng những thông tin sau:
Tên của nhóm
Mật m• (có thể có hoặc không có)
Số của nhóm (gid)
Danh sách những người sử dụng thuộc nhóm
Các thông tin này được lưu trong tập tin /etc/group
Trong một file được tạo trong đó có các thông tin sau:
-rwxr-xr-- 2 sshah admin 42 May 12 13:04 hello
Nhóm đầu -rwxr-xr—
Dấu gạch đầu tiên thể hiện loại file.
Nhóm tiếp theo gồm 3 nhóm nhỏ rwxrwxrwx nhóm đầu thể hiện quyền hạn của người chủ sở hữu tập tin, nhóm 2 thể hiện quyền hạn của nhóm có quyền truy nhập, nhóm 3 là quyền hạn của các người sử dụng khác. Mỗi nhóm gồm 3 giá trị r (đọc), w (ghi, thay đổi), x (thực hiện).
Permission Owner Group Other
Read (r) 4 4 4
Write (w) 2 2 2
Execute (x) 1 1 1
Total 7 7 7
Tiếp theo chỉ ra số liên kết trên file (2)
Người chủ sở hữu của file (sshah)
Nhóm người sử dụng có quyền trên file (admin)
Kích thước file (42)
Thời gian (May 12 13:04)
Tên file (Hello)
b) Các lệnh
Lệnh chgrp: Thay đổi nhóm truy xuất của tập tin. Chỉ có superuser hay người sở hữu mới được quyền thay đổi quyền sở hữu file.
chgrp
Ví dụ: $ls -a test
-rwx--x--x 1 bin bin 13023 Jun 21 94 test
$chgrp data test
$ls -a test
-rwx--x--x 1 bin data 13023 Jun 21 94 test
Lệnh chown: Thay đổi người sở hữu tập tin. Chỉ có superuser hay người sở hữu mới được quyền thay đổi.
chown .
Ví dụ: $ls -a test
-rwx--x--x 1 bin data 13023 Jun 21 94 test
$chown dung test
$ls -a test
-rwx--x--x 1 dung data 13023 Jun 21 94 test
Lệnh umask: Đặt quyền truy xuất ngầm định đối với 1 file hay thư mục tạo. Sau khi đặt umask tất cả các tập tin và thư mục tạo sẽ nhận quyền truy nhập. (giá trị ngầm định là 022)
umask
0
read and write (and execute for directories)
1 read and write (not execute for directories)
2 read (and execute for directories)
3 read
4 write (and execute for directories)
5 write
6 execute
7 no permissions
Ví dụ:
$umask 177
$cat test
...
^d
$ls -l test
-rw------ 1 dung adm 1 Mar 11 10:11 test
Lệnh chmod: Thay đổi quyền hạn truy nhập tập tin
Để thực hiện việc thay đổi quyền hạn trên tập tin thì đòi hỏi người thực hiện lệnh phải là người sở hữu hay superuser (root).
chmod
Ví dụ:
$ls -l test
-rw------ 1 dung adm 1 Mar 11 10:11 test
$chmode 754 test
$ls -l test
-rwxr-xr-- .....
Các tham số dùng với lệnh chmode
u: người sử dụng (user)
g: nhóm (group)
o: chung (other)
a: tất cả (all)
Toán tử:
+: thêm quyền
-: bớt quyền
=: gán giá trị khác
Quyền:
r: đọc (reading)
w: ghi (writting)
x: thực hiện (execution)
Ví dụ: $ls -l test
-rwxr-xr-- .....
$chmode g +w test
$ls -l test
-rwxrwxr-- ...... test
Lưu trữ và hồi phục dữ liệu
Các tập tin của những hệ thống thông tin ngày càng lớn, sự cần thiết và mức độ quan trọng của các tập tin này vô cùng quan trọng.
Các thiết bị phần cứng không thể đảm bảo rằng không bao giờ có sự cố như hỏng đĩa, hỏng thiết bị lưu dữ liệu ... Các hệ thống phần mềm cũng không phải là chạy hoàn toàn không xảy ra sự cố gì.
Dữ liệu của các hệ thống thông tin xử lý nghiệp vụ tức thời đòi hỏi khi có bất cứ sự cố nào xuất hiện làm hỏng dữ liệu của hệ thống, thì ngay sau đó dữ liệu phải được khôi phục ngay.
Tùy theo các nhà cung cấp phần mềm và phần cứng khác nhau mà hệ thống lưu trữ có những chức năng và tiện ích khác nhau nhưng đều có chung một mục đích là lưu dữ liệu.
Thông thường những hệ điều hành lớn hoặc nhỏ đều hỗ trợ các tiện ích giúp cho việc sao lưu và hồi phục dữ liệu nhằm giảm tối thiểu các ảnh hưởng đến hệ thốngdữ liệu.
Trong các loại hệ điều hành Unix khác nhau có thể có các công cụ và các tiện ích giúp cho việc thực hiện lưu trữ tuy nhiên các lệnh hầu hết được hỗ trợ bởi các loại hệ điều hành Unix.
Lệnh tar: Lưu trữ hoặc hồi phục files từ các thiết bị lưu trữ.
tar
Một số các option hay dùng.
option =[key]
Key c Tạo lưu trữ mới và thực hiện bắt đầu ghi từ đầu.
r File lưu trữ được ghi vào vih trí cuối của thiết bị lưu trữ.
t Hiện danh sách các file lưu trữ.
u Cập nhập thêm nếu files chưa có, hoặc đ• thay đổi so với lần sao chép trước.
x Lấy thông tin từ thiết bị lưu trữ.
e Cho phép ghi trên nhiều volume.
f Sử dụng các đối số thay cho các giá trị ngầm định.
n Chỉ thiết bị lưu trữ không phaie là tape
v Hiển thị tên file sao lưu hoặc hồi phục
Ví dụ: tar cvf /dev/rmt/0hc /usr/local/datafiles
tar tvf /dev/rmt/0hc > tarlist.txt
cd /usr/contrib
tar xvf /dev/rmt/0hc
Lệnh cpio: Lưu trữ và hồi phục dữ liệu ra các thiết bị lưu trữ chuẩn
cpio -o [acv] Ghi dữ liệu ra đầu ra thiết bị lưu trữ
-i [cdmnv] Đọc dữ liệu từ thiết bị lưu trữ.
c Ghi thêm phần header phòng trường hợp dùng trên các máy khác.
d Thư mục sẽ được tạo nếu cần.
m Dữ lại thời gian thay đổi trước đây.
a Thay đổi thời gian truy nhập.
u Sao chép không điều kiện.
v Hiện danh sách tên file.
Ví dụ: ls | cpio -oc > /dev/rst0
cpio -icd < /dev/rst0
Lệnh dd: Sao lưu và hồi phục dữ liệu theo đúng trạng thái trên hệ thống file (block copy)
dd [if= ][of= ]
if= Đầu vào chuẩn.
of= Đầu ra chuẩn.
Ví dụ:
dd if=/dev/diskette0 of=/mnt/abc.xx
dd if=/mnt/abc.xx of=/dev/diskette0
Các thao tác trên mạng
Lệnh ping: Kiểm tra sự tham gia của các nút trên mạng
Lệnh netstat: Kiểm tra trạng thái của mạng hiện thời của hệ thống local. Nó thể hiện các thông tin về giao diện mạng, thông tin routing table, thông tin về Protocol.
netstat
-a Hiển thị thông tin tất cả các interface
-c Tiếp tục hiển thị và tự update sau một vài giây.
-i Chỉ hiển thị thông tin về interface
-n Hiển thị địa chỉ thay cho tên.
-r Hiển thị thông tin về kernel routing table
-t Chỉ hiển thị thông tin về TCP socket
-u Chỉ hiển thị thông tin về UDP socket.
-x Hiển thị thông tin về socket
Ví dụ:
# netstat –r
Routing Table:
Destination Gateway Flags Ref Use Interface
—————————— —————————— —— —— ——— ————
localhost localhost UH 0 109761 lo0
rmtnet ws2 UG 0 20086
rmtppp ws2 UG 0 1096
subnet1 ws1 U 3 1955 le0
224.0.0.0 ws1 U 3 0 le0
default gateway UG 0 16100
Lệnh telnet: Thực hiện kết nối với một hệ thống cho phép trở thành terminal của hệ thống mà nó kết nối tới.
telnet
Lệnh ftp: Thực hiện dịch vụ truyền nhận file.
ftp
Muốn debuge lệnh ftp dùng thêm option -d (ví dụ: ftp -d ftp.ha.com)
Một số lệnh trong ftp:
ascii Chuyển sang ASCII transfer mode.
binary Chuyển sang binary transfer mode.
cd Thay đổi thư mục trên ftp server.
close Kết thúc kết nối.
del Xoá file trên ftp server
pwd Hiện thư mục hiện thời trên ftp server
get Lấy file từ ftp server
help Trợ giúp
lcd Thay đổi thư mục trên client
mget Lấy một số file trên ftp server
mput Truyền một vài file lên ftp server
open Mở kết nối với ftp a server
put Truyền file tới ftp server
quit Thoát khỏi FTP.
Lệnh rlogin: Thực hiện login tới máy ở xa, cho phép truy nhập tới máy tính trên mạng giống như lệnh telnet.
rlogin
Trong trường hợp này user ID trên remote host phải giống ới user ID trên local host. ví dụ như nếu testuser login vào box1, rlogin dùng testuser login vào box2.
Tuy nhiên nếu muôn slogin vào user ID khác dùng option sau:
rlogin -l
Lệnh rcp: Sao chép file ở xa
Trước khi sử dụng lệnh rcp người sử dụng đ• phải được sẵn sàng trên remote machine. Bởi vì rcp không sử dụng authentication (không giống như rlogin).
rcp
-r Chỉ sử dụng trong trường hợp copy thư mục.
được viết theo quy định
hostname:filepath
user@hostname:filepath
user@hostname.domain:filepath
Ví dụ: rcp ha@box1:/export/home/ha/abc.txt box2:/export/home/cc.m
