THIÊN VĂN VÀ KHÍ TƯỢNG CÓ QUAN HỆ GÌ ?
Trung Quốc cổ đại, hình dung một người tri thức uyên bác, thường nói anh ta ''trên thông thiên văn, dưới tường địa lý'', trong câu ''trên thông thiên văn” đã bao gồm sự hiểu biết về thiên văn và khí tượng. Ngày nay vẫn có không ít người chịu sự ảnh hưởng này, không rõ mối quan hệ giữa hai môn khoa học thiên văn và khí tượng này. Thời cổ xưa, các môn khoa học tự nhiên đều đứng ở trạng thái sinh sôi nảy nở, hai môn hoặc mấy môn khoa học tự nhiên được cho là một chuyện thường có, người xưa cho rằng thiên văn học và khí tượng học đều là cái nghiên cứu ''trời'', cho chúng là một điều gì đó không có gì là kỳ lạ cả. Nhưng thiên văn học và khí tượng học ngày nay đều đã phát triển mạnh mẽ, đã hình thành nên hai môn khoa học khác nhau.
Thiên văn học là khoa học nghiên cứu thiên thể, nó chủ yếu nghiên cứu sự vận động của thiên thể, tác dụng tương hỗ giữa các thiên thể, trạng thái vật lý của chính các thiên thể và đầu đuôi ngọn ngành của chúng. Khi coi trái đất là một hành tinh của hệ mặt trời để khảo sát, cũng coi nó là một thiên thể, do đó cũng là đối tượng nghiên cứu của thiên văn học.
Đối tượng nghiên cứu của khí tượng học lại là tầng khí quyển. Nếu như bạn đã xem cuốn ''Mười vạn câu hỏi vì sao'' của ''Nhà xuất bản thế giới mới'' phần Khoa học trái đất, sẽ có cách nhìn đúng đắn về đối tượng nghiên cứu của thiên văn học và khí tượng học.
Thiên văn học và khí tượng học mặc dù là hai môn khoa học khác nhau, chúng chẳng lẽ không có quan hệ gì hay sao? Cũng không hẳn là như thế. Sự thay đổi của thời tiết chủ yếu là do sự vận động của khí quyển trái đất mang lại, nhưng một vái nhân tố trên thiên văn cũng có những ảnh hưởng đối với sự thay đổi của thời tiết, trong đó hoạt động của mặt trời có thể có ảnh hưởng rất quan trọng đến sự thay đổi thời tiết lâu dài của trái đất. Ví dụ như trong 70 năm từ năm 1645 đến năm 1715 công nguyên và 90 năm từ năm 1460 đến năm 1550 công nguyên, đều là thời kỳ ngắn tiếp tục hoạt động của trái đất, chúng đều phù hợp với thời kỳ đông lạnh của trái đất. Khi đó, nhiệt độ bình quân toàn trái đất đều dưới 0.5oC ~ 1oC; Mà hoạt động của mặt trời ở giữa thế kỷ rất dài, thích hợp với thời kỳ ấm áp của trái đất lúc bấy giờ.
Ngoài mặt trời, còn có một vài thiên thể có ảnh hưởng đối với sự thay đổi thời tiết trên trái đất. Có người cho rằng, tác dụng sức hút của mặt trăng và mặt trời, ngoài nước thuỷ triều biển cả sản sinh ra trên mặt đất, còn dẫn đến thuỷ triều khí quyển trái đất, ảnh hưởng đến lưu lượng tuần hoàn khí quyển. Sao Băng mà buổi tối chúng ta nhìn thấy, cũng có ảnh hưởng đến sự thay đổi thời tiết. Ví dụ mưa cần có hai điều kiện: Thứ nhất là trong khí quyển phải có đủ hơi nước; Thứ hai là có lượng cát bụi nhất định hoặc mang những hạt tích điện trở thành hơi nước ngưng kết thành những hạt ngưng lại tạo thành giọt nước. Sao Băng trong khí quyển sau khi bị đốt cháy lưu lạc những hạt nhỏ với lượng lớn trở thành hạt ngưng đọng, làm hình thành nên những giọt mưa.
Nếu như chúng ta làm rõ được những ảnh hưởng của các nhân tố thiên văn này đối với sự thay đổi thời tiết, thì có thể đem kết quả nghiên cứu thiên văn ứng dụng vào dự báo thời tiết trong thời gian dài. Nhân dân lao động Trung Quốc trong thời gian dài đấu tranh sản xuất đã tích luỹ được kinh nghiệm dự báo thời tiết phong phú, có một vài ngạn ngữ nông nghiệp về dự báo thời tiết chính là căn cứ vào nhân tố thời tiết mà viết ra.
Quan sát thiên văn cũng phải cần có điều kiện thời tiết nhất định, nếu như trời nắng hoặc trời mưa, ống nhòm quang học cũng chẳng có cách nào sử dụng được. Do vậy, dự báo thời tiết chính xác cũng phải cần sự giúp đỡ của thời tiết và nghiên cứu.
