Thung lũng Neandertal hay Néanderthal
Thung lũng ở Tây Đức (Rhénanie - Westphalie), trong vùng Dusseldorf (thung lũng Dussel) - Năm 1856 tìm thấy một số người hoá thạch trong một hàng động. Sợ tìm thấy ở đây khác với những sọ người thường, được đặt tên là sọ người Neandertal (Homo Neandertalensis). Người ta cũng tìm thấy tại đây nhiều xương có đặc điểm giống như của loài người ở nhiều nơi khác nhau ở châu Âu: ở Spy (Bỉ), ở Chapelle – aux - Saints (Pháp), ở Moustier, La Quina, La Ferrassic (Italia), ở Croatia và ở miền Nam Liên Xô (cũ), ở Paletine và ở Bắc Phi. Người Neandertal sống vào giữa thời đại đá cũ từ thời kỳ băng hà Riss - Wurm và đầu thời kỳ băng hà Wurmien (khoảng 150.000 - 35.000). Giống người này béo lùn, nhỏ con (dưới 1,50m), có khuôn mặt đặc biệt: sọ dạng đầu dài, hốc mắt rất phát triển, bộ phận hàm nhai nhô nhiều ra phía trước. Hộp sọ dẹt, chứa bộ não có cấu trúc khác với não người hiện nay và có dung tích trung bình lớn hơn (1450 cm3). Các dụng cụ tìm thấy có đặc điểm của phương pháp canh tác thời kỳ Moustier. Họ làm đồ gỗ và da. Công việc ma chay có tính cách tượng trưng. Một số nhà cổ sinh học cho rằng người Neandertal là một “mắt xích còn thiếu” nối liền con người hiện tại với người vượn, điều đó giải thích được sự gián đoạn giữa lối canh tác ở thời kỳ đá cũ giữa với sơ kỳ đá cũ và việc đột nhiên xuất hiện Homo Sapiens. Nhưng hình như Homo Sapiens sinh ra trong quá trình tiến hoá của nhiều giống người khác tồn tại song song và trước người Neandertal.
