Truyện Và Kí Chương 34

Chương 34
GIẤC NGỦ MƯỜI NĂM

Tôi là Nụng Văn Minh, người Nựng Cao Bằng. Sinh năm 1920.

Cha tụi là Nụng Văn Quang, người mạnh khỏe, tớnh thật thà. Ngày mựa thỡ ra đồng cày cấy. Hết mựa thỡ vào phố làm thuờ. Khú nhọc cả năm đến tối. Nhưng cũng khụng được ấm no. Một phần thường bị mất mựa. Một phần vỡ sưu cao, thuế nặng.

Cha tụi lại thường phải đi phu. Mà mỗi lần cha tụi đi phu, là tụi phải nhịn đúi. Năm tụi mới lờn mười, cha tụi cho tụi đi ở chăn trõu cho cụ Bỏ ở làng bờn cạnh.

Cụ Bỏ hiền lành, cả ngày khụng núi một tiếng. Cụ bà ngoa ngoắt, cằn nhằn như khỉ cả ngày. Tệ nhất là bà ta cứ bắt tụi ăn đúi. Chị Thỡn con gỏi cụ Bỏ, tốt người, đẹp nết, cả ngày tươi cười. Chị thường giấu cơm hoặc khoai cho tụi, bảo tụi ra ngoài bụi mà ăn, chớ cho cụ bà thấy thỡ chết.

Ở với cụ Bỏ chừng mười năm, tụi trở về nhà để lấy vợ. Vợ tụi tờn là Xuõn, cựng một lứa tuổi và cựng ở một làng với tụi. Cuối năm, Xuõn đẻ được một đứa con gỏi. Cha tụi đặt tờn cho nú là Đào. Từ đú, ba cha con cặm cụi làm ăn, nhưng vỡ sưu thuế nặng, phu phen nhiều, cho nờn nghốo lại vẫn hoàn nghốo, khổ vẫn cứ khổ.

Hồi đú, một thanh niờn tờn là anh Ba, quờ quỏn ở đõu tụi khụng biết, thường đi lại nhà chỳng tụi. Anh Ba chỉ đến ban đờm. Mỗi khi anh đến thỡ núi chuyện thỡ thào với cha tụi thật khuya. Gần sỏng, cha tụi thổi cơm cho anh ấy ăn. Ăn xong, chưa sỏng, anh ấy đó ra đi. Cha tụi dặn vợ chồng tụi chớ núi cho ai biết cú anh Ba đến nhà.

Một hụm, nhõn lỳc vợ tụi đi vắng, anh Ba và cha tụi bàn tỏn chuyện đỏnh Nhật, đỏnh Tõy. Tụi cũng ngồi nghe. Rồi tụi hỏi:

- Sỳng ống chẳng cú, lấy gỡ mà đỏnh?

Cha tụi núi:

- Cướp của nú mà đỏnh chứ lỵ!

Anh Ba gật gự tỏn thành cha tụi.

Ngày qua thỏng lại, đến hụm 9 thỏng 3 năm 1945, bất thỡnh lỡnh Nhật choảng Tõy một vố, Tõy chết la liệt. Những đứa sống sút, bị Nhật bắt giam, rồi cũng bị mỏy bay Mỹ nộm bom chết tiệt.

Cỏch đú mấy hụm, anh Ba lại đến nhà. Lần này, anh Ba cú vẻ sung sướng lắm. Anh ấy bảo cha con chỳng tụi chuẩn bị và dặn dũ tỉ mỉ làm thế này, làm

thế kia.

Vào khoảng rằm thỏng Tỏm, anh Ba với một người nữa đến. Anh Ba viết tờn vào một miếng giấy, rồi bảo cha con chỳng tụi đi mời những người cú tờn trong giấy đến tối ra ngoài đồng khai hội. Tối hụm đú, đến dự hội 52 người, đàn ụng cú, đàn bà cú, anh Ba bày cỏch cho chỳng tụi chuẩn bị khởi nghĩa đỏnh Nhật để cướp chớnh quyền. Núi chuyện chừng nửa tiếng đồng hồ, rồi anh
ấy hỏi:

- Anh chị em đó hiểu rừ cả chưa? Cú ai muốn núi điều gỡ nữa khụng?

Ai cũng trả lời:

- Hiểu rừ rồi.

 

Anh Ba núi thờm:

- Vậy thỡ xin anh em chị em cứ thế mà làm. Nhưng mọi người phải hết sức giữ bớ mật mới được.

Bấy giờ tụi mới hiểu rằng anh Ba là cỏn bộ Việt Minh. Và trong làng nhiều người vào hội đó lõu, nhưng vỡ giữ bớ mật khụng ai núi cho ai biết. Thậm chớ cha con, vợ chồng cũng khụng cho nhau biết. Cha tụi chỉ biết những hội viờn nụng dõn, tụi chỉ biết nnhững hội viờn thanh niờn, vợ tụi chỉ biết những hội viờn phụ nữ. Khộo thật!

Đỏnh Nhật, khởi nghĩa, cướp chớnh quyền, Việt Minh cụng khai, Cụ Hồ tuyờn bố Việt Nam độc lập. Đặt chớnh phủ dõn chủ cộng hũa. Sướng quỏ! Vui quỏ! Chẳng bao lõu, bọn Quốc dõn đảng Việt Nam lưu lạc ở ngoài theo Tàu về nước. Chỳng nú bắt cúc, tống tiền, giam đàn ụng, hiếp đàn bà, chẳng kộm gỡ bọn Nhật, bọn Phỏp. Mặc kệ chỳng nú. Chúng thỡ chầy, chỳng nú cũng phải cỳt. Khụng thỡ dõn cũng đỏnh đổ chỳng nú đi.

Dõn hả hờ được ớt lõu, thỡ giặc Phỏp lại quấy rối. Ta phải khỏng chiến.

Tỉnh cú giấy tổ chức dõn quõn du kớch, đoàn thể cũng cú giấy bảo ai cú sức thỡ nờn hăng hỏi vào dõn quõn.

Tất cả thanh niờn cứu quốc và một phần lớn nụng dõn cứu quốc làng tụi vào dõn quõn du kớch, phụ nữ cứu quốc cũng xin vào, nhưng đoàn thể bảo ở lại để tăng gia sản xuất. Cú chị vỡ khụng được vào du kớch mà khúc
hu hu.

Cha tụi đi đỏnh giặc được ba thỏng, thỡ bị một viờn đạn xuyờn qua đầu gối bờn phải. Vào nhà thương, cưa mất một chõn.

 

Tụi thỡ nhờ bắn sỳng khỏ, được chọn vào Vệ quốc quõn. Đầu tiờn đỏnh ở Lạng Sơn. Sau đổi qua Bắc Giang. Rồi đổi đến Bắc Ninh. Đến đõy, tỡnh cờ tụi gặp anh Ba làm đại đội trưởng, chỉ huy đội của tụi. Vừa gặp nhau, anh mừng rỡ lắm, ụm quàng lấy tụi, rồi hỏi thăm mọi người trong làng.

Đồng bào Bắc Ninh tốt thật. Sỳng giặc bắn ầm ầm cả ngày, mà họ coi như thường. Bộ đội ta kộo đến đõu cũng được dõn giỳp đỡ. Nhất là cỏc chị em phụ nữ, họ tranh nhau giỳp nấu cơm, gỏnh nước, giặt ỏo, vỏ quần cho bộ đội, họ coi cỏc chiến sĩ như anh em ruột. Vệ quốc quõn và dõn quõn du kớch Bắc Ninh đỏnh cũng hăng. Mỗi lần đỏnh thắng là dõn đua nhau đến ỳy lạo. Tha hồ gạo và thịt.

Thỏng 10 năm 1947, đội của tụi lại được điều đi đỏnh tại đường số 4.

Người ta núi dõn ở gần mặt trận ai cũng hăng. Cú gỡ lạ đõu. Tõy nú ỏc quỏ. Chỳng bắt được đàn bà con gỏi, thỡ 7 tuổi đến 70 nú chẳng từ ai. Năm bảy thằng tranh nhau hiếp. Hiếp khụng chết, thỡ nú chặt đầu, múc mắt, mổ bụng, rạch trụn. Cú khi chỳng bắt con trai hiếp mẹ, cha hiếp con gỏi, cho chỳng nú coi và cười. Khụng nghe thỡ chỳng giết cả nhà.

Cú khi bắt được đàn bà cú thai, chỳng nú trúi lại như trúi lợn, rồi đỏnh đố với nhau. Thằng thỡ đoỏn chửa con trai. Thằng thỡ đoỏn chửa con gỏi. Rồi chỳng nú mổ bụng người đàn bà chửa, múc đứa con trong bụng ra coi. Thằng nào đoỏn trỳng thỡ được tiền hoặc thuốc lỏ.

Cú khi chỳng nú bắt đàn bà, trúi chõn, trúi tay lại, lột truồng hết ỏo quần rồi cho chú con bỳ cụt cả đầu vỳ. Người đàn bà vụ phỳc van khúc chừng nào, thỡ Tõy reo cười chừng ấy.

Bắt được người già và thanh niờn, chỳng nú chọc tiết, chụn sống, chặt đầu, phanh thõy, hoặc treo thũng lũng trờn cành cõy, chất củi thui. Cú khi chỳng nú bắt ăn thuốc viờn, núi là thuốc chữa bệnh. Nuốt xong chừng mấy phỳt đồng hồ thỡ trợn mắt lăn ra chết, cả mỡnh mẩy tớm bầm.

Trẻ con thỡ chỳng nú bắt bỏ trong chum, nấu nước sụi giội vào. Hoặc trúi hai, ba em lại một bú, quấn rơm và giẻ chung quanh, rồi chỳng nú tưới dầu xăng đốt.

Tõy ỏc như vậy, cho nờn dõn ta ai cũng hăng mỏu lờn. Họ núi thà đỏnh Tõy mà chết cũn hơn để nú hành hạ mà chết.

Trong trận đốo Bụng Lau, đỏnh được một lỳc, thỡ tụi bị thương nơi đầu. Thoạt tiờn, khụng thấy đau lắm. Tụi xộ ỏo lút cột đầu cho mỏu khỏi chảy, rồi cứ theo anh em xụng lờn. Ta nhỡn rừ giặc. Giặc khụng thấy ta. Cho nờn một loạt sỳng, là một tốp giặc lăn xuống. Về sau mỏu chảy nhiều quỏ, tụi mờ đi bao giờ khụng biết.

Khi tụi tỉnh lại, thỡ thấy mỡnh nằm trờn một cỏi giường, chăn vải trắng tinh, lại hơi thơm thơm. Sờ trờn đầu khụng thấy sẹo, khụng thấy đau gỡ cả. Liếc mắt nhỡn xung quanh, thấy cỏi buồng xinh xinh, sạch sẽ, sỏng sủa, lặng lẽ. Trần và vỏch đều trắng toỏt. Bờn giường cú một cỏi bàn nho nhỏ, sơn trắng. Trờn bàn cú một cốc sữa đặt trờn một cỏi đĩa bằng thủy tinh. Lại cú một cỏi bỡnh cắm đầy những hoa tươi thơm ngỏt.

Gần phớa chõn giường, một cụ con gỏi quần ỏo trắng toỏt ngồi trờn ghế, quay mặt ra phớa cửa, đang xem sỏch.

 

Hơi chúi, tụi nhắm mắt lại, trong bụng nghĩ: Mỡnh ở đõu nhỉ? Mỡnh ở đõu nhỉ?

Một chốc, tụi mở mắt ra. Cụ con gỏi gập sỏch lại, đang nhỡn tụi. Thấy tụi mở mắt, cụ ấy khe khẽ bước lại, ụm tụi hụn lấy hụn để.

Tụi nhố nhẹ lấy tay đẩy cụ ta ra, và núi:

- Đồng chớ chớ làm thế. Anh em họ cười chết! Đõy là đõu, hử cụ? Cụ là ai?

Cụ ấy nhẹ nhàng trả lời:

- Đõy là Dinh dưỡng đường Cụ Hồ. Tụi... là...

Nghe núi Cụ Hồ, tụi liền hỏi:

- Cụ ở đõu? Cụ cú mạnh khỏe khụng, đồng chớ?

- Cụ vẫn khỏe luụn. Cụ ấy vừa núi vừa ghộ cốc sữa gần miệng tụi, bảo tụi uống một hớp.

Uống xong hai hớp sữa, tụi hỏi tiếp:

- Cụ biết bộ đội của tụi nay ở đõu khụng? Trận Bụng Lau thắng chứ?

Cụ bộ ngập ngừng một phỳt rồi núi:

- Bộ đội... ở... hỡnh như đúng ở Thủ đụ... Trận Bụng Lau... Trận Bụng Lau quõn ta thắng to.

Nghe núi vậy, tụi mừng quỏ. Tụi muốn ngồi dậy, đi tỡm bộ đội của tụi ngay. Cụ bộ dịu dàng bảo tụi khoan dậy đó. Quen giữ kỷ luật, tụi cứ nằm im rồi hỏi:

- Thế thỡ Việt Bắc thế nào rồi? Giặc Phỏp thất bại chứ? Tụi đến đõy đó mấy hụm?

Cụ bộ mỉm cười khụng trả lời. Nhố nhẹ bước qua buồng bờn cạnh. Sau một phỳt trở vào, tay cầm quyển lịch, chỉ cho tụi xem. Tụi lẩm bẩm đọc:

"Việt Nam dõn chủ cộng hũa.

Độc lập, tự do, hạnh phỳc.

15 thỏng 8 năm 1958"

 

Tụi giật mỡnh rỳ lờn:

- Trời ơi! Tụi vào đõy mười năm rồi sao? Tụi ngủ mười năm rồi sao?

Cụ bộ lại ụm tụi hụn. Tụi lại nhố nhẹ đẩy cụ ta ra.

Cụ vừa khúc thỳt thớt vừa núi:

- Cha quờn con rồi sao? Cha khụng nhận được con nữa hay sao? Con là Đào đõy mà!

Đào! Con bộ mà ngày nào tụi vào bộ đội, nú mới lờn 7, to bằng cỏi hột mớt, sài lở đầy mỡnh. Con bộ Đào mà bõy giờ đó lớn bằng ấy! Ma nào đoỏn được! Ờ! Mà phải rồi. Tụi đó ngủ mờ đó mười năm trời kia mà. Trong khi tụi đang ngủ mờ chắc cú nhiều thay đổi lớn.

Tụi bũ dậy nắm chặt tay con tụi, trố mắt nhỡn nú, xoa đầu nú. Tụi gắt nú:

- Sao con khụng núi ngay cho cha biết? Thụi đừng khúc nữa. ễng mày ở đõu? Bu mày ở đõu?

Nú trả lời:

- ễng và bu ở làng. Hụm qua bu vào thăm cha, mới ra về sỏng nay. Hai lần bu được giải thưởng thi đua ỏi quốc, đồng bào trong xó bầu bu làm chủ tịch xó...

Tụi ngắt lời nú và hỏi:

- Con làm gỡ ở đõy?

Đào núi:

- Con học thuốc ở trường đại học. Trường cho con đến đõy tập, tiện dịp để săn súc cha.

A di đà Phật! Tụi khụng tin vào lỗ tai tụi. Thế nào? Thị Xuõn vợ thằng đi chăn trõu mà làm chủ tịch xó? Thị Đào, con đứa ăn vụng cơm bà Bỏ mà vào Đại học Y khoa? Tụi nghe lầm chăng? Tụi cũn ngủ mờ chăng? Hay là con tụi núi dối? Hay là thế giới đổi lộn nhào?

 

Cũng cú lẽ. Cũng cú lẽ. Nếu Tõy thua, nếu Việt Nam thống nhất độc lập thỡ gỡ mà ta làm chẳng được! Trước kia một cổ hai trũng, vừa Tõy vừa Nhật, Việt Minh chỉ cú hai bàn tay trắng mà cũng cỏch mạng thành cụng, cũng giành lại độc lập kia mà. Huống chi ta đó cú chớnh phủ, cú quõn đội, cú nhõn dõn, khỏng chiến đó thắng lợi, thỡ gỡ ta làm chẳng thành cụng.

Tụi đang ngẫm nghĩ xa gần, thỡ Đào rút thờm một cốc sữa, và núi:

- Cha hóy uống thờm cốc sữa, rồi nằm xuống cho khỏe, con sẽ kể chuyện mười năm vừa qua cho cha nghe.

Sau đõy là lời con Đào nhà tụi:

"Chắc cha cũn nhớ, giặc Phỏp tấn cụng Việt Bắc cuối năm 1947. Song chắc cha khụng rừ chỳng tấn cụng cỏch nào.

"Một mặt, chỳng theo đường thủy lờn sụng Lụ, đến Tuyờn Quang, lờn sụng Gầm, đến Chiờm Húa.

"Một mặt, theo đường bộ, từ Tiờn Yờn qua Lạng Sơn, đến Cao Bằng, rồi xuống Bắc Cạn.

"Chỳng gọi là hai gọng kỡm.

"Một mặt khỏc, chỳng đỏnh từ Bắc Ninh, Bắc Giang lờn.

"Mỏy bay thỡ thả quõn nhảy dự xuống Bắc Cạn, Chợ Mới, Đỡnh Cả, Đại Từ, và nhiều nơi khỏc.

"Mục đớch của chỳng là, ngoài đỏnh vào, trong đỏnh ra. Dưới nước đỏnh lờn, trờn trời đỏnh xuống. Chỳng đó chắc mẩm như thế thỡ cơ quan và bộ đội ta chạy đằng trời cũng khụng thoỏt khỏi cỏi lưới của chỳng.

"Nếu ta khụng khụn khộo, thỡ cú lẽ như thế thật.

 

"Nhưng Chớnh phủ ta đó đoỏn trước õm mưu của giặc. Cụ Hồ liền ra lệnh cho quõn đội và nhõn dõn phải kiờn quyết xụng ra cản giặc. Bộ Tổng chỉ huy thỡ cấp tốc điều động bộ đội chặn đỏnh cỏc đạo quõn Tõy.

"Về phớa thủy, quõn ta đại thắng ở Phủ Đoan, ở Tuyờn Quang, ở sụng Gầm, ở Chiờm Húa, hàng chục chiến thuyền của Phỏp bị ta đỏnh chỡm. Mỏu chảy đỏ sụng, lửa phun ngang nỳi. Bị chặn đỏnh liờn tiếp, giặc vội vó rỳt lui. Chỳng để lại vụ số đạn dược sỳng ống và nhiều tha ma chụn lớnh Tõy.

"Thế là một gọng kỡm của giặc đó bị ta đỏnh góy.

"Về phớa bộ, quõn ta đại thắng ở Bụng Lau, Lũng Vài, Đụng Khờ, Thất Khờ... Hàng chục chiếc xe của giặc bị đỏnh tan. Xỏc chất thành cồn, mỏu tràn đầy hồ. Phớa đú chỳng cũng thất bại và cũng để lọt vào tay ta nhiều sỳng đạn, thuốc men".

Tụi sướng quỏ, nắm lấy tay con tụi hỏi:

- Lỳc ấy cha ở đõu hở con? Sao con nhớ thế?

Đào trả lời:

- Sau lỳc cha bị thương, con được theo mẹ tới thăm cha một lần, lỳc đú cha nằm ở một nhà thương của quõn y viện. Con nhớ nhiều và kỹ là vỡ cú nhiều sỏch bỏo núi về trận Việt Bắc lắm, sau này cũn nhiều cỏi hay nữa. Con sẽ lần lượt thuật lại cho cha nghe.

Đào kể tiếp:

"Thế là gọng kỡm thứ hai cũng bị ta đỏnh tan.

"Chủ lực của giặc đó thất bại. Quõn nhảy dự cũng bị ta tiờu diệt dần. Kết quả là trong 15.000 Phỏp lờn Việt Bắc, chết và bị thương hơn 5.000, chỳng lại mất một số lớn mỏy bay, tàu thủy, ca nụ, sỳng ống, đạn dược.

 

"Trong khi rỳt lui, bọn Phỏp khụng quờn để lại những vết tớch dó man tàn ỏc. Bắn trõu bũ, đốt lỳa thúc, phỏ hủy đền chựa, triệt hạ làng mạc, hóm hiếp phụ nữ, giết hại thanh niờn. Chỳng đi qua đõu là tàn phỏ đú. Chỳng tưởng làm như vậy cho dõn ta kinh sợ. Kỳ thực dõn ta càng căm thự, càng kiờn quyết, càng muốn diệt cho sạch bọn ỏc quỷ thực dõn.

"Trong trận này, quõn đội ta anh dũng đó đành, mà đồng bào Việt Bắc cũng thật oanh liệt. Cả ngày cả đờm, họ kộo nhau đi phỏ hoại đường giao thụng của địch. Nhiều nơi, dõn tự động đốt nhà của mỡnh để địch khỏi lợi dụng.

"Cỏc cụ phụ lóo và cỏc chị em phụ nữ cũng khụng kộm hăng hỏi. Cú những đội du kớch toàn là phụ nữ, cú những đội toàn là cỏc cụ già từ 50 đến 60 tuổi. Cú cụ đó đến 65 tuổi cũn đi du kớch. Những đội du kớch đó mạnh bạo xung phong, làm cho giặc mất vớa. Cũn cú nhiều em nhi đồng làm việc liờn lạc trong bộ đội ta, gan gúc khụn khộo, thật xứng đỏng cỏi tờn tiểu anh hựng, dũng dừi của Trần Quốc Toản. Cú em khụng may bị giặc bắt được, tra tấn tàn nhẫn, xẻo thịt cắt gõn, mà vẫn khụng núi, khụng khai. Khi Tõy đưa ra giết, những em đú vẫn khụng sợ, vẫn tươi cười. Trước lỳc chết vẫn cả tiếng hụ to:

"Việt Nam độc lập muụn năm! Hồ Chủ tịch muụn năm!"

"Thất bại ở Bắc, giặc mong vớt vỏt ở Nam. Chỳng tấn cụng vào chiến khu Đồng Thỏp Mười của ta. Nhưng chỳng cũng thất bại nốt. Kế đú, giặc lại bị ta liờn tiếp phục kớch tại đường Sài Gũn - Đà Lạt và Sài Gũn - Sa Độc. Trong hai trận này, chỳng chết một số khỏ đụng, mất một số xe khỏ lớn: trận La Ngà trờn đường Sài Gũn - Đà Lạt đó làm nỏo động cả dư luận Phỏp.

"Sau những trận ở Bắc và ở Nam, Tõy khụng cũn hy vọng thắng lợi về mặt quõn sự nữa. Chớnh những tờn lónh tụ và những bỏo chớ của chỳng cũng cụng khai nhận như vậy.

"Song, chết thỡ chết nết khụng chừa. Một mặt, giặc cứ chuẩn bị quõn sự để tấn cụng ta lần sau. Một mặt, chỳng xoay ra tấn cụng ta bằng chớnh trị.

"Chỳng đưa Vĩnh Thụy và Nguyễn Văn Xuõn ra lập chớnh phủ bự nhỡn toàn quốc. Song chỳng lại sợ Vĩnh Thụy đó bị Mỹ lợi dụng, cho nờn chỳng giao cả cụng việc cho Xuõn.

"Xuõn là một người khụng cú quốc tịch Việt Nam, khụng núi được tiếng ta. Nú là dõn Tõy, từ bộ đến lớn đi làm cho Tõy, được Tõy cho làm thiếu tướng. Tư cỏch tài năng chẳng cú. Đạo đức danh vọng cũng khụng. Vỡ vậy, nhõn dõn phỉ nhổ nú đó đành, thõn sĩ cũng chẳng ai thốm làm với nú. Xuõn chỉ họp được một bọn lõu la, tham tiền, vụ sỉ, như bọn Phan Văn Giỏo, Nghiờm Xuõn Thiện, để lập chớnh phủ bự nhỡn.

"Đầu thỏng 6 năm 1948, ở Vịnh Hạ Long, thực dõn Phỏp cựng với Vĩnh Thụy, Nguyễn Văn Xuõn tuyờn bố chớnh phủ bự nhỡn thành lập. Cờ của chỳng nền vàng cú ba sọc đỏ. Đồng bào ta gọi là "cờ ba que". Lỏ cờ bự nhỡn đú hiện nay cũn chưng bày ở Viện Bảo tàng Hà Nội để nờu cỏi tội buụn dõn bỏn nước của chỳng cho thiờn hạ đều xem.

"Để lừa bịp dõn ta, bọn thực dõn ở đõy tuyờn bố thừa nhận Việt Nam "thống nhất và độc lập". Nhưng đồng thời chỳng bắt Vĩnh Thụy và Xuõn ký một tờ giấy bớ mật, trong đú cú mấy điều:

 

"Việt Nam khụng cú quõn đội riờng, khụng cú ngoại giao riờng, khụng cú tài chớnh riờng, khụng cú quyền can thiệp đến "nước Tõy Kỳ", "nước Thỏi" và cỏc "nước Nựng", "nước Thổ" mà Tõy sẽ đặt ra.

"Cố nhiờn dõn ta chẳng ai tin cỏi độc lập thống nhất giả hiệu mà Tõy vừa ban cho bọn bự nhỡn. Nếu cú một ớt người nhẹ dạ mà tin chăng nữa, thỡ sau vài hụm cũng hết tin. Vỡ ba bốn hụm sau trũ hề ở Hạ Long, Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Phỏp đó tuyờn bố rừ giỏ trị và nội dung của "hiệp định Hạ Long" trước Quốc hội Phỏp.

"Thế là thực dõn, bự nhỡn đó giấu đầu hở đuụi. Thậm chớ cỏc bỏo Việt gian cũng phải ngơ ngỏc thất vọng, cũng phải chửi khộo thực dõn và bự nhỡn.

"Trong lỳc thực dõn và Việt gian đang loay hoay bối rối như thế, chớnh sỏch của ta như thế nào?

"Ngay từ lỳc tiếng sỳng bắt đầu nổ, Chớnh phủ và nhõn dõn ta đó cú một chớnh sỏch nhất định, một chớnh sỏch khụng thay đổi. Tức là khỏng chiến cho đến thắng lợi cuối cựng, khỏng chiến bao giờ giành được thống nhất và độc lập thật sự mới thụi. Như Hồ Chủ tịch đó núi: "Dự cần khỏng chiến năm năm, hay mười, mười lăm năm, ta cũng cứ khỏng chiến".

"Dõn ta ai cũng hiểu rằng: Thà chịu cực khổ, chịu hy sinh mà khỏng chiến năm, mười năm, rồi được tự do độc lập mói mói, cũn hơn gục mặt, cỳi đầu, làm nụ lệ như tỏm mươi năm về trước. Vỡ vậy, già trẻ, gỏi trai, ai cũng nhẫn nại, kiờn quyết, hăng hỏi quật cường. Ai cũng ra sức ủng hộ Chớnh phủ, ủng hộ bộ đội.

"Sau những cuộc thắng lợi ở Bắc và Nam, ta lại tiến lờn một bước mới, một bước để khỏng chiến lỳc đú và kiến quốc ngày sau".

 

*

 

Núi đến đú, Đào ngừng lại hỏi tụi:

- Cha nghe nhiều quỏ, cú mệt khụng? Hay là để lỏt nữa, con sẽ núi thờm?

Tụi vuốt đầu mà trả lời:

- Con cứ núi đi. Con cứ núi đi! Cha khụng mệt đõu. Bước mới là gỡ?

Đào cười và tiếp:

"Lỳc đú là mới, bõy giờ thỡ cũ rồi, cha ạ! Ngày nay xem lại, thỡ bước mới ấy rất là tầm thường. Nhưng mười năm về trước biết nờu nú ra, biết làm cho được, thỡ khụng phải là việc dễ.

"Núi túm tắt, bước mới ấy là phong trào thi đua ỏi quốc do Chớnh phủ khỏng chiến Hồ Chớ Minh nờu ra.

"Thi đua ỏi quốc là một phong trào để hoàn toàn thực hiện cỏi khẩu hiệu: "Toàn dõn khỏng chiến, toàn diện khỏng chiến".

"Nú là thế này: Bất kỳ hạng người nào, bất kỳ nghề nghiệp gỡ, ai cũng thi đua nhau

"làm cho mau,

"làm cho tốt,

"làm cho đẹp,

"làm cho nhiều.

"Nhà nụng thi đua nhau chăn nuụi, giồng giọt cho nhiều, cho tốt để cho đủ ăn, đủ mặc và để tiếp tế cho quõn đội ăn no, mặc ấm mà đỏnh giặc.

"Cụng nhõn thi đua nhau làm sỳng đạn và cỏc thứ khỏc cho nhiều, cho tốt, để tiện lợi cho dõn và để quõn đội cú sỳng ống đầy đủ mà đỏnh giặc.

 

"Quõn đội thi đua nhau bắn sỳng cho giỏi, nộm lựu đạn cho xa, cho trỳng và diệt cho nhiều địch, cướp cho nhiều sỳng.

"Văn nhõn, nghệ sĩ thi đua nhau sỏng tỏc cho hay, cho nhiều, để cổ động trong nhõn dõn, tuyờn truyền ra thế giới, và để lưu lại cho đời sau những sự tớch vĩ đại trong cuộc khỏng chiến vĩ đại của dõn tộc ta.

"Cỏc nhà chuyờn mụn, cỏc kỹ sư thi đua nhau chế tạo mỏy múc cho nhiều, cho tốt, để cho dõn sinh được tiện lợi, khỏng chiến chúng thành cụng.

"Y sĩ, dược sĩ thi đua nhau tỡm ra những thứ thuốc dễ chế và hay, để chữa bệnh và giữ gỡn sức khỏe cho bộ đội và nhõn dõn.

"Nhõn viờn và cỏn bộ thi đua nhau làm việc cho nhanh chúng và thực hành đỳng bốn chữ cần, kiệm, liờm, chớnh; cụng việc chạy, mà lại được dõn yờu, dõn phục, dõn tin.

"Cỏc nhà giỏo dục thi đua nhau tỡm cỏch dạy dỗ cho mau, cho tốt, cho thiết thực với cụng việc khỏng chiến và kiến quốc, để đào tạo ra nhiều cỏn bộ cú tài, cú đức cho nhà nước.

"Bỡnh dõn học vụ thi đua giết cho mau hết giặc dốt. Con núi thờm cho cha biết rằng anh chị em bỡnh dõn học vụ hăng hỏi lắm. Họ rất xứng đỏng với cỏi tờn "Vụ danh anh hựng" mà Cụ Hồ đó tặng cho họ. Thi đua bắt đầu từ thỏng 6 năm 1948 đến thỏng 6 năm 1953, trong nước ta già trẻ gỏi trai đều biết đọc biết viết hết, chỉ sút một người. Người đú là một bà cụ 70 tuổi, ở làng X.L. Bà cụ vỡ tai điếc, khụng muốn học. Khi biết rằng cả nước ai cũng biết chữ chỉ cũn một mỡnh bà khụng biết, bà thề quyết học cho được. Đến đầu thỏng 9, bà cụ đó đọc và viết được. Rằm thỏng 9, Chớnh phủ ra lệnh cả nước khai hội ăn mừng "toàn dõn Việt Nam thoỏt nạn mự chữ".

"Ăn mừng là phải. Đú là một thắng lợi mà cả thế giới chỉ mỗi nước ta cú. Con xin núi tiếp việc thi đua ỏi quốc:

"Cỏc nhà giàu cú thi đua mở mang doanh nghiệp về canh nụng, buụn bỏn, cụng nghệ, đó ớch cho nước lại lợi cho nhà.

"Cỏc vị già nua thi đua kờu gọi và đốc thỳc con chỏu làm việc.

"Cỏc em nhi đồng thi đua học hành và giỳp đỡ cụng việc nhẹ cho người lớn. Cỏc em cũng hăng đỏo để. Nhiều nơi, ngoài buổi học, chỳng nú tự tổ chức từng tốp nuụi vịt, nuụ 4482 i gà, trồng rau trồng sắn.

"Núi túm lại là quõn sự, chớnh trị, kinh tế, văn húa, ngành nào cũng thi đua. Sĩ, Nụng, Cụng, Thương, Binh, ai cũng thi đua".

Tụi vội ngắt lời Đào:

- Tiếc quỏ, lỳc đú cha chưa lành mạnh mà thi đua giết Tõy.

Đào núi:

- Lỳc đú cha khụng được thi đua thỡ bõy giờ cha thi đua. Hiện nay toàn dõn cũng đang thi đua kiến quốc đấy cha ạ.

Tụi hỏi lại:

- Sau phong trào thi đua ỏi quốc kết quả thế nào?

Đào núi:

- Chớnh phủ lập ra cỏc ban cổ động thi đua từ trung ương cho đến cỏc khu, cỏc tỉnh, cỏc huyện, cỏc xó. Chớnh phủ lại đặt ra giải thưởng. Cỏc đoàn thể cũng vậy.

 

"Vỡ thi đua ỏi quốc là một việc mới lạ, ban đầu cũn bỡ ngỡ. Nơi thỡ làm quỏ sức. Nơi thỡ mạnh ai nấy làm, khụng cú kế hoạch. Nơi thỡ kế hoạch khụng thiết thực, làm được ớt lõu rồi nguội dần.

"Song nhờ kinh nghiệm, và nhờ sự giỳp đỡ và khuyến khớch của Chớnh phủ cựng cỏc đoàn thể, nhất là nhờ lũng hăng hỏi và chớ kiờn quyết của dõn, vài ba thỏng sau, cỏc ngành cỏc nơi đều thi đua cú ngăn nắp. Từ đú về sau, thi đua tiến lờn vựn vụt. Kết quả đầu tiờn là: dõn đủ ăn, quõn đủ sỳng, đỏnh đuổi thực dõn, tranh lại độc lập.

"Con quờn núi rằng: Vệ quốc quõn và dõn quõn du kớch là người xung phong đầu tiờn trong phong trào thi đua ỏi quốc. Họ đặt tờn riờng cho cuộc thi đua của họ là Luyện quõn lập cụng. Bộ Quốc phũng, thỡ gọi thi đua là Gõy cơ sở, phỏ kỷ lục.

"Một mặt thỡ họ thi đua học tập bắn sỳng, nộm lựu đạn, hành quõn. Đồng thời họ thi đua trong những cuộc xung phong đỏnh giặc. Họ tiến bộ rất nhanh về mọi mặt. Và sự tiến bộ của quõn đội lại làm cho nhõn dõn thờm hăng hỏi trong cuộc thi đua.

"Cố nhiờn, giặc Phỏp khụng để cho ta thi đua một cỏch yờn ổn.

"Đến mựa Thu Đụng năm 1948, giặc lại tấn cụng ta một lần nữa. Sức chỳng đó sỳt nờn trận này khụng được ào ạt bằng trận Thu Đụng năm trước.

"Nhưng Chớnh phủ ta đó sẵn kế hoạch. Quõn và dõn ta đó chuẩn bị sẵn sàng. Lại nhờ kết quả của cuộc thi đua ỏi quốc, mà lực lượng ta hựng hậu hơn trước nhiều... Cho nờn địch bị thất bại đau đớn hơn trận trước. Khi bắt đầu tấn cụng, quõn lớnh nú ba phần, lỳc thất bại rỳt lui ba phần chỉ cũn một. Chẳng những chỳng bị hao binh tổn tướng nhiều hơn trước, mà tinh thần của binh sĩ chỳng cũng sỳt kộm trụng thấy.

"Trong hai cuộc tấn cụng mựa Thu Đụng đú, cú hai điều làm cho người ta chỳ ý. Một là nơi nào làm đỳng theo mệnh lệnh của Chớnh phủ, canh phũng cẩn thận, sơ tỏn kịp thời, thỡ khụng mất mỏt chỳt gỡ hết. Những nơi nào hững hờ, chậm trễ, khụng ra sức phỏ hoại và làm vườn khụng nhà trống đến nơi đến chốn, thỡ bị giặc phỏ phỏch khủng bố tàn tệ. Khi bị quõn ta đuổi đỏnh, bọn giặc điờn lờn, húa ra "chú dại cắn càn"; trờn dường rỳt lui, gặp nhà đốt nhà, gặp người giết người, bắt được đàn bà thỡ hiếp đàn bà, khụng bắt được đàn bà thỡ hiếp sỳc vật.

"Hai là, du kớch ta rất khụn khộo. Ban ngày giặc đi đến đõu cũng bị du kớch ta bỏm lấy đỏnh. Ban đờm, giặc đúng ở đõu cũng bị du kớch ta quấy rối. Họ làm cho giặc ăn khụng yờn, ở khụng yờn. Đến nỗi nghe lỏ rụng chim kờu giặc cũng giật mỡnh sợ du kớch, nhỡn bụi cõy, đỏm cỏ cũng tưởng bộ đội dõn quõn. Chỳng hoang mang hốt hoảng, mất cả tinh thần. Khi gặp Vệ quốc quõn thỡ giặc đó mỏi mệt, khụng cũn chớ chiến đấu nữa. Vỡ thế mà Vệ quốc quõn luụn luụn thắng trận".

Nghe thớch quỏ, tụi buột mồm hỏi:

- Thế là giặc Phỏp hoàn toàn thất bại, ta hoàn toàn thắng lợi, khỏng chiến hoàn toàn thành cụng rồi,
chứ gỡ?

Đào núi:

- Thưa cha chưa đõu. Lỳc đú cũng cú người tưởng như cha vừa núi. Nhưng Cụ Hồ bảo rằng: Con rắn thực dõn đó bị ta đỏnh gẫy lưng, song nú chưa bị đỏnh giập đầu. Cũn đầu thỡ nú cũn cú thể cắn. Vỡ vậy, ta cần phải cẩn thận hơn, đề phũng hơn, chuẩn bị hơn nữa, để đỏnh cho giập đầu nú. Khi đú ta mới hoàn toàn thắng lợi!

"Quả nhiờn như lời Cụ núi. Sau khi thất bại, giặc kộo nhau về giữ mấy thành thị lớn, để mưu vật với ta một keo nữa".

 

*

 

"Năm 1949, chỳng tiếp được viện binh bằng mỏy bay. Quõn ta bắn rơi mấy chiếc, xột ra khụng phải mỏy bay của Phỏp, mà của một nước ngoài, chỳng lại khởi một cuộc tấn cụng nữa. Theo kế hoạch của giặc, thỡ trận ấy phải là một trận khủng khiếp nhất. Kết quả trận ấy khủng khiếp thật, nhưng khủng khiếp cho giặc chứ khụng phải khủng khiếp cho ta.

"Một hụm, bất thỡnh lỡnh từng đàn, từng lũ mỏy bay, từ trong cỏc thành thị tủa ra như ong. Xung quanh thành và trong những vựng chỳng tưởng cú cơ quan hoặc quõn đội ta đúng, chỳng giội bom xuống như mưa. Tốp mỏy bay này về, thỡ tốp khỏc tới, chỳng thay nhau nộm bom suốt một ngày và nửa đờm. Tiếng nổ long trời chuyển đất, khúi lờn nghi ngỳt như mõy.

"Quỏ nửa đờm, chỳng tưởng quõn ta võy xung quanh thành đó bị bom tiờu diệt hết rồi, quõn đội chỳng xồng xộc trong thành kộo ra. Đến ngoại ụ, chỳng khụng thấy một búng người, chỳng càng tin tưởng lực lượng ta khụng cũn gỡ nữa.

"Quõn ta yờn lặng, để mặc chỳng kộo vào cỏc làng. Bất thỡnh lỡnh, một tiếng hiệu lệnh, bốn phớa đạn bay. Quõn địch bị ta võy kớn. Chỳng khụng thể cứu viện được nhau, bị ta tiờu diệt gần hết.

"Trong lỳc hai bờn đang kịch chiến ở ngoài thỡ cỏc đội cảm tử của ta lẻn vào thành từ trước, toỏn thỡ đột kớch vào cỏc cơ quan của địch, toỏn thỡ mũ vào phỏ mỏy bay, đốt kho dầu.

"Trận đú là trận cuối cựng. Chỉ trong và ngoài thành Hà Nội đó cú hơn một vạn giặc chết và bị thương, chưa kể những thành phố khỏc.

"Tin thất bại về đến Phỏp, cả nước xụn xao, đũi lập tức giảng hũa với ta. Quốc hội Phỏp đỏnh đổ chớnh phủ cũ, bầu ra chớnh phủ mới. Chớnh phủ này liền phỏi đại biểu qua thương lượng với Chớnh phủ ta.

"Cuộc đàm phỏn tiến hành rất nhanh chúng, vỡ ngay từ lỳc đầu khỏng chiến, Chớnh phủ và nhõn dõn ta đó định rừ lập trường của Việt Nam, lập trường ấy là:

"Việt Nam hoàn toàn thống nhất và độc lập,

"cú quốc hội riờng,

"chớnh phủ riờng,

"quõn đội riờng,

"ngoại giao riờng,

"kinh tế và tài chớnh riờng,

"Việt Nam bằng lũng hợp tỏc thõn thiện với nước Phỏp trờn lập trường bỡnh đẳng và sẽ thừa nhận những lợi ớch chớnh đỏng của Phỏp ở Việt Nam.

 

*

 

"Bạo lực của thực dõn đó tan nỏt. Chớnh phủ Phỏp khụng thể "cũ kố bớt một thờm hai" được nữa. Đoàn đại biểu Phỏp ban đầu tuy cũng tỡm cỏch này cỏch khỏc để cói lấy được, nhưng rồi cũng phải thừa nhận những điều kiện chớnh đỏng của ta.

 

"Chỉ một tuần thỡ hũa ước ký xong.

"Ba hụm sau, toàn cừi Việt Nam làm lễ ăn mừng khỏng chiến thắng lợi.

'"ễng và bu núi với con rằng ngày lễ đú vui gấp mười gấp trăm ngày lễ độc lập thỏng 9 năm 1945. Mà vui thật. Cờ đỏ sao vàng đỏ rực thành thị và thụn quờ. Đõu đõu cũng kộo cờ, treo đốn kết hoa. Nhõn dõn ở cỏch Thủ đụ và cỏc tỉnh lỵ 20, 30 cõy số, đều kộo nhau về đú tụ họp. Mỗi người cầm một lỏ cờ nhỏ, một đoàn dẫn đầu bằng lỏ cờ to. Thành thử cỏc nẻo đường trở nờn những dũng sụng người và làn súng cờ, chạy mói, chạy mói khụng ngớt. Hà Nội chật nớch những người là người, phần thỡ bộ đội kộo về, phần thỡ nhõn dõn kộo đến. Ai cũng vui cười hăm hở. Cảm động nhất là anh em chiến sĩ đến đõu là dõn bõu lại đú. Người biếu thứ này, kẻ tặng vật khỏc. Cú những cụ già mừng rỡ và vui sướng quỏ mà khúc như trẻ con.

"Trong bài diễn văn của Cụ Hồ truyền khắp cả nước ngày đú, con cũn nhớ những lời này:

"Nước ta ngày nay được thống nhất và độc lập thật sự rồi. Thống nhất và độc lập đú là do mồ hụi nước mắt của đồng bào, do xương mỏu của chiến sĩ mà tranh được.

"Ta thành cụng rồi, song chỳng ta cũng như người đỏnh vừ thắng lợi. Tuy thắng lợi, nhưng khụng khỏi chảy mỏu trầy da. Bõy giờ cần phải lo chữa những vết thương đú.

"Bao nhiờu thành phố bị tàn phỏ, làng mạc bị tan hoang. Bao nhiờu ruộng đất bị tiờu điều, đường sỏ bị hư hỏng; bao nhiờu đồng bào bị lưu ly thất sở, trẻ con bị mất mẹ lỡa cha.

"Đú là những thương tớch mà chỳng ta phải ra sức cứu chữa ngay.

"Nhờ lực lượng đại đoàn kết mà chỳng ta khỏng chiến thắng lợi. Từ đõy, cũng nhờ tinh thần đại đoàn kết mà chỳng ta kiến quốc thành cụng.

"Nội trong ba năm, chỳng ta phải ra sức kiến thiết non sụng gấm vúc này thành một nước Việt Nam mới, một nước Việt Nam no ấm, giàu mạnh, dõn chủ, hũa bỡnh".

 

*

 

"Lời kờu gọi của Cụ Hồ được toàn dõn hăng hỏi hưởng ứng.

"Phong trào thi đua ỏi quốc cứ theo đà tiến mói, tiến mạnh hơn trước.

"Mai ngày kia cha khỏe, đi thăm phố và làng, cha sẽ khụng nhận ra được nữa. Vỡ bõy giờ dõn ta, nước ta khỏc hẳn ngày trước rồi. Từ Nam Bộ đến Bắc Bộ, từ vựng ngược đến miền xuụi, từ thành thị đến thụn quờ, khụng cũn cú một người nào mự chữ, khụng cũn cú một người nào đúi rỏch, khụng cũn cú một người nào thất nghiệp nữa.

"Phố xỏ làng mạc, nơi nào cũng sạch sẽ, xinh tươi.

"Trường học, thư viện, nhà hỏt, phũng phỏt thuốc, sõn thể thao, nơi nào cũng cú.

"Cờ bạc, hỳt xỏch, trộm cắp, đĩ điếm đều mất.

"Những phong tục hủ lậu, những vết tớch chiến tranh cũng hết sạch.

"Những đại biểu trong Quốc hội, những nhõn viờn trong Chớnh phủ, những cỏn bộ trong cỏc đoàn thể đều là những người cú tài, cú đức, những người "anh hựng thi đua ỏi quốc" do nhõn dõn cử ra. Ai cũng thực hành bốn chữ cần, kiệm, liờm, chớnh và cõu chõm ngụn "chớ cụng vụ tư".

"Con khụng biết rừ đời Nghiờu Thuấn thịnh vượng thế nào, chứ nước ta ngày nay thật là một nước lễ nghĩa, một nước tự do, và hạnh phỳc.

"Nhưng đồng bào ta khụng vỡ thế mà tự món, tự tỳc. Cụ Hồ đó núi: "Chỳng ta cũn phải cố gắng nữa, để tiến bộ nữa. Cũn phải tiếp tục phong trào thi đua ỏi quốc, để theo kịp cỏc nước tiền tiến trờn thế giới".

Nghe đến hai chữ thế giới, tụi sực nhớ lại ngày cũn ở bộ đội, anh chớnh trị viờn thường núi chuyện tỡnh hỡnh trong nước và tỡnh hỡnh thế giới. Tụi liền hỏi Đào:

- Tỡnh hỡnh trong nước như con đó núi, cũn tỡnh hỡnh thế giới ra sao?

Đào chưa kịp trả lời, thỡ thấy một đỏm người kộo đến phũng tụi, đi đầu là một người vạm vỡ, đeo kớnh trắng. Mọi người tươi cười vui vẻ, tay cầm một cành hoa. Khi vào đụng đủ rồi, họ đồng thanh núi lớn:

Hoan hụ đồng chớ Văn Minh,

Giấc mộng mười năm đó tỉnh!

Đào đứng dậy giới thiệu từng người. Tộ ra bỏc sĩ Trõn, giỏm đốc nhà nghỉ này, và một số nhõn viờn. Tụi cảm ơn mọi người. Bỏc sĩ Trõn cho phộp tụi tựy ý nằm, ngồi, đi, đứng và hứa ba hụm sau tụi cú thể về nhà tụi.

 

*

 

Ba hụm sau, tụi ra về.

Về đến nhà, khụng khỏi tủi tủi mừng mừng, tỡnh xưa cảnh mới. Việc đầu tiờn tụi làm là viết một bức thư giao cho Đào dõng lờn Cụ Hồ để cảm ơn Người và chỳc Người mạnh khỏe. Việc thứ hai là cầm bỳt ghi lại những điều trờn đõy:

         Trong mười năm bấy nhiờu tỡnh,

Nước mỡnh mỡnh cứu, dõn mỡnh mỡnh yờu.

 

TRẦN LỰC

Giấc ngủ mười năm,
Tổng bộ Việt Minh xuất bản,
Việt Bắc, 1949.