Câu hỏi của bạn nêu ra không thể hiện rõ các nội dung như: Bà mất năm bao nhiêu? Ba người con gái đã mất năm bao nhiêu, mất trước hay mất sau bà? Do vậy, việc chia di sản cho các cháu cụ thể như thế nào thì chúng tôi không thể tư vấn cụ thể được. Dưới đây, chúng tôi sẽ nêu những vấn đề chung nhất liên quan đến thừa kế tài sản theo di chúc và theo pháp luật để bạn có thể tham khảo và áp dụng vào trường hợp của nhà bạn.
1. Xét trường hợp ba người con gái đều mất sau bà.
Khoản 1 Điều 667 Bộ luật Dân sự quy định di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế, tức là thời điểm người để lại di chúc mất. Như vậy, sau khi bà bạn mất thì di chúc do bà bạn để lại có hiệu lực và làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của những người thừa kế được chỉ định trong di chúc (là ba người con gái). Ba người con gái (cùng người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc (nếu có) theo Điều 669 BLDS, như: Con chưa thành niên của bà, cha, mẹ của bà, chồng của bà; Con của bà đã thành niên mà không có khả năng lao động) có quyền tiến hành các thủ tục theo quy định của pháp luật để khai nhận di sản thừa kế đối với tài sản mà bà để lại theo di chúc. Nếu đến thời điểm hiện tại, di sản vẫn chưa được khai nhận mà ba người con gái đều đã mất thì giải quyết như sau: di sản do bà để lại sẽ thuộc về những người thừa kế của ba người con gái (nghĩa là những người thừa kế của ba người con gái được hưởng thay phần di sản mà ba người đó được nhận từ mẹ của mình). Những người thừa kế theo pháp luật (của ba người con gái) được quy định tại Điều 676 Bộ luật Dân sự:
- Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
- Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Như vậy, 11 người cháu (chính là một trong những đồng thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất của một trong ba người con gái đó) sẽ có quyền cùng với những người khác (là những đồng thừa kế khác thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ba người con gái và những người thừa kế không phụ thuộc nội dung di chúc của bà (nếu có)) tiến hành thủ tục khai nhận di sản thừa kế hoặc thỏa thuận phân chia di sản thừa kế đối với di sản mà bà của bạn để lại.
2. Xét trường hợp một trong ba người con hoặc cả ba người con chết trước bà.
Điểm a Khoản 2 Điều 667 BLDS nêu rõ: Di chúc không có hiệu lực pháp luật toàn bộ hoặc một phần trong trường hợp người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc. Nếu di chúc không có hiệu lực thì di sản sẽ được chia thừa kế theo pháp luật theo quy định tại Điều 675 BLDS. Theo đó, toàn bộ di sản sẽ được chia thừa kế theo pháp luật nếu tất cả những người thừa kế theo di chúc đều chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc. Nếu chỉ có một trong những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc thì phần di sản liên quan đến người đó được chia theo pháp luật.
- Đối với phần di sản được chia theo di chúc: Chính là trường hợp đã nêu ở phần 1 trên đây.
- Đối với phần di sản được chia theo pháp luật: Được thực hiện theo quy định tại Chương XXIV BLDS. Di sản được chia cho những người thừa kế theo pháp luật của bà quy định tại Điều 676 BLDS. Theo đó, người con gái (là mẹ của 11 người cháu) cũng là một trong những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất của bà. Nếu người con gái đó chết trước bà thì theo quy định tại Điều 677 BLDS về thừa kế thế vị, 11 người cháu sẽ được hưởng phần di sản mà mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống. Nếu người con gái đó chết sau bà và đến thời điểm hiện tại (thời điểm tiến hành khai nhận di sản thừa kế) thì 11 người cháu vẫn có quyền cùng các đồng thừa kế khác tiến hành khai nhận di sản thừa kế của bà (như đã nêu rõ tại phần 1 trên đây).
Trên đây là một số trường hợp giả định để bạn tham khảo và áp dụng vào thực tế của gia đình mình.
Các văn bản liên quan:
Bộ luật 33/2005/QH11 Dân sự
