Cha tôi chết đã hơn 15 năm không để lại di chúc. Sau đó vài năm, mẹ tôi chuyển một nửa thửa đất để chia cho người dì ruột của tôi (Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vẫn mang tên cha tôi, chưa đăng ký sang tên dì). Nay chúng tôi có quyền yêu cầu phân chia toàn bộ thửa đất do cha tôi để lại hay không? (trong đó có cả phần mẹ tôi đã tự cắt chia cho dì ruột của tôi). Chúng tôi có thể khởi kiện yêu cầu dì tôi trả lại phần đất đó hay không?
Cha bạn không để lại di chúc nên di sản do cha bạn để lại được chia theo pháp luật cho các đồng thừa kế quy định tại khoản 1 Điều 676 Bộ luật Dân sự (Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết). Do vậy, anh em bạn và các đồng thừa kế khác đương nhiên có quyền tiến hành các thủ tục theo quy định của pháp luật để phân chia di sản do cha bạn để lại.
Đó là việc phân chia di sản, còn việc yêu cầu dì bạn trả lại phần đất đó thì cần xem xét tới một số vấn đề sau:
1. Trước hết, xét đến quyền của mẹ bạn đối với thửa đất đứng tên cha bạn vì mẹ bạn chính là người đã chuyển cho dì bạn một nửa thửa đất đó.
- Mẹ bạn là người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất theo điểm a khoản 1 Điều 676 Bộ luật Dân sự do vậy, cùng với các đồng thừa kế khác, mẹ bạn đương nhiên có quyền đối với di sản do bố bạn để lại là quyền sử dụng đất đó. Nhưng nếu chỉ có quyền đối với thửa đất với tư cách là một trong các đồng thừa kế thì mẹ bạn không thể tự ý cắt một nửa cho dì bạn vì tất cả những người thừa kế đều có quyền đối với di sản do cha bạn để lại và việc phân chia phải có sự thỏa thuận và đồng ý của tất cả các thừa kế (trong đó có mẹ bạn, anh em bạn và các đồng thừa kế khác - nếu có). Trong trường hợp này, vì mẹ bạn không có quyền quyết định đối với toàn bộ thửa đất đó nên việc chuyển dịch quyền sử dụng đất giữa mẹ và dì bạn là không đúng với quy định của pháp luật. Do vậy, anh em bạn có quyền khởi kiện yêu cầu dì trả lại phần đất đang sử dụng theo quy định của pháp luật.
- Tuy nhiên, cần phải xét đến trường hợp mẹ bạn là đồng chủ sử dụng đối với thửa đất đó, tức là quyền sử dụng đất là tài sản chung vợ chồng của bố mẹ bạn.
Theo quy định Điều 27 Luật Hôn nhân và gia đình: Tài sản chung của vợ chồng gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu nhập do lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh và những thu nhập hợp pháp khác của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân; tài sản mà vợ chồng được thừa kế chung hoặc được tặng cho chung và những tài sản khác mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung.
Nếu quyền sử dụng đất là tài sản chung vợ chồng thì khi bố bạn mất, di sản mà ông để lại chỉ là một phần hai quyền sử dụng đất đó; còn một phần hai tài sản thuộc quyền sử dụng của mẹ bạn. Như vậy, mẹ bạn đương nhiên có quyền chuyển cho dì bạn phần quyền sử dụng đất của mình theo quy định của pháp luật. Tất nhiên, nếu thủ tục chuyển dịch chưa thực hiện đầy đủ theo luật định thì mẹ và dì bạn có quyền hoàn tất các thủ tục đó để việc chuyển dịch có hiệu lực pháp luật và dì bạn trở thành chủ sử dụng đối với mảnh đất đó. Anh em bạn không có cơ sở để khởi kiện yêu cầu dì bạn trả lại phần đất này.
