Văn nghệ bộ đội là nét độc đáo của văn học Việt Nam hiện đại, bởi trên thế giới không phải nước nào cũng có văn nghệ quân đội như Việt Nam; không phải quân đội nào cũng có một lực lượng viết văn đông đảo mà chúng ta vẫn gọi bằng cái tên trìu mến là nhà văn - chiến sĩ, thế hệ nối tiếp thế hệ như Quân đội Nhân dân Việt Nam. Trong số trên dưới 1.000 hội viên Hội Nhà văn Việt Nam hiện nay có tới gần 400 nhà văn đã và đang khoác áo lính, và trong danh mục sách văn học Việt Nam nửa sau thế kỷ XX số tác phẩm viết về đề tài chiến tranh cách mạng và người lính, chủ yếu do những nhà văn quân đội viết, cũng chiếm đa số. Đây là mảng sách có thể nói là đồ sộ và sáng đẹp nhất của văn học Việt Nam kể từ sau Cách mạng Tháng Tám 1945.
Nhân kỉ niệm 65 năm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2009). Nhà xuất bản Kim Đồng có nhã ý đề nghị tôi cộng tác làm một tập sách "đậm chất bộ đội" dành cho các em. Tôi rất cảm động về lời đề nghị này, nhưng nghĩ mãi không biết làm như thế nào. Vào đúng lúc đã toan lỗi hẹn, toan bỏ cuộc thì các anh chị ở nhà xuất bản gợi ý: kỉ niệm 65 năm quân đội, bác cứ "làm quà" cho các em 65 bài thơ! Một ý tưởng quá hay, nhưng giữa cả một "rừng" thơ bộ đội kia biết chọn bài nào?. 650 bài còn dễ chọn, 65 bài thì quả rất khó! Tính toán mãi, sau cùng tôi "quyết" làm tập tuyển với cái tên Một thời đánh giặc, một thời làm thơ theo kiểu... ngẫu hứng, "chẳng giống ai", "chưa có trong tiền lệ". Nghĩa là, 65 năm, chọn đủ... 65 nhà thơ, và 65 nhà thơ mỗi người chỉ lấy đúng... một bài. Tiêu chí chọn người: phải là nhà thơ bộ đội, phải từng hoặc đang còn "đội mũ đeo sao"; tiêu chí chọn bài: phải nhiều người nhớ, nhiều người thuộc, có trong các sách tuyển, còn trong trí nhớ.
Tiêu chí rõ là vậy, nhưng cũng là việc khó còn hơn cả chuyện "bó đũa chọn cột cờ". Là thế, nên 65 nhà thơ trong tập sách này không hẳn là 65 nhà thơ tiêu biểu nhất của thơ bộ đội, nhưng là sự góp mặt của đủ các thế hệ thi sĩ - chiến sĩ (chống Pháp, chống Mỹ và hôm nay). Là thế, nên 65 bài thơ trong tập sách này chưa hẳn đã là những bài thơ hay nhất trong 65 năm xây dựng, chiến đấu của Quân đội Nhân dân Việt Nam, nhưng là hay nhất của mỗi nhà thơ bởi đã "vượt được thời gian", bởi có trong trí nhớ của nhiều bạn đọc trong đó có tôi, và có thể bởi do được tác giả tự chọn.
Rất mong được các thế hệ nhà thơ bộ đội, bạn yêu thơ thuộc các lứa tuổi, đặc biệt là các bạn nhỏ đọc tập Một thời đánh giặc, một thời làm thơ với tinh thần như vậy. Mong được sự lượng thứ và trân trọng cám ơn!
