KHI XÂY ĐẬP NƯỚC TẠI SAO PHẢI XÂY ĐƯỜNG
CHO THUYỀN BÈ VÀ ĐƯỜNG CHO CÁ?
Đập nước cũng được gọi là ''Đập ngăn sông '', nó chắn ngang dòng chảy làm cho nước sông của vùng thượng lưu của đập tụ lại thành hồ chứa nước. Mức nước ở trong hồ chứa nước cao hơn mức nước ở vùng hạ lưu của sông từ vài mét cho tới trên 100 mét. Điều này làm nước trong mùa lũ được giữ lại trong hồ chứa nước, ngăn không cho nước lũ tràn xuống vùng hạ lưu, gây thiệt hại về mùa màng, đồng thời vào mùa khô có thể dùng nguồn nước tích luỹ trong hồ đưa xuống vùng hạ lưu để tưới cho đồng ruộng hoặc dùng để nuôi cá. Ngoài ra có thể lợi dụng sự chênh lệch về mức nước ở thượng lưu và hạ lưu để phát điện, bản thân hồ chứa nước cũng có thể dùng để nuôi cá, còn có thể phát triển thành khu du lịch, nghỉ ngơi, do vậy nó có rất nhiều ưu điểm.
Nhưng xây đập chứa nước cũng sẽ nảy sinh ra rất nhiều ảnh hưởng bất lợi với dòng sông. Ví dụ mặt sông vốn là nơi đi lại của thuyền bè, như vậy hoạt động của thuyền bè sẽ bị cản trở bởi đập nước, nếu như vùng thượng lựu của sông là nơi khai thác gỗ, lượng gỗ lớn sau khi khai thác xong vốn có thể theo dòng nước mà trôi xuống hạ lưu, vừa thuận tiện lại vừa tiết kiệm được nguồn năng lượng, nhưng cũng vì xây dựng đập nước mà nảy sinh vấn đề. Lúc này có thể xây cống thuyền lên xuống để thuyền bè có thể đi lại lên xuống dễ dàng; Còn có thể xây một đường cho thuyền bè đặc biệt, để gỗ có thể trôi theo dòng nước xuống mà không bị cản trở. Đường thông cho các cây gỗ trôi xuống dưới hạ lưu hoặc cho một thuyền bè qua lại xây trên đập nước được gọi là ''Máng chở gỗ'', đường mà cho cả bó gỗ hoặc bè gỗ xuống được thì gọi là ''Đường bè''. Đường bè có loại rộng loại hẹp, có thể xây độc lập, cũng có thể kết hợp với đường dành cho tàu loại lớn.
Sau khi xây đập nước sẽ còn nảy sinh một vấn đề quan trọng đó là sự di chuyển của luồng cá trong sông bị ngăn cách. Chúng ta đều biết, có rất nhiều loài cá có thói quen trở về nguồn theo chu kỳ, giống như loài cá ngựa lớn sống ở biển, đến mùa sinh sản lại bơi về vùng thượng lưu của sông để đẻ, cá con sau khi trưởng thành lại bơi ra biển, những loài cá sống ở nước ngọt như cá trày và cá trèn lại bơi ra biển để sinh sản, cá con sau khi lớn lên lại bơi về sông nước ngọt. Cho nên, đối với việc di chuyển của đàn cá trên sông mà nói thì việc mở một ''đường cho cá đi'' qua đập nước là điều tất yếu không thể thiếu được.
Xây đường cho cá thật không đơn giản chút nào. Loài cá vốn có khả năng và thói quen bơi ngược dòng nước, nhưng tốc độ của nước chảy ở đập lại quá nhanh, cá sẽ khó mà bơi ngược dòng được; Hơn nữa yêu cầu của cá to và cá nhỏ đối với tốc độ nước chảy khác nhau, do vậy xây đường cho cá đi phải căn cứ vào loài cá và cá to hay nhỏ trong sông để quyết định tốc độ nước chảy, có lúc phải xây riêng đường dành cho cá to và đường cho cá nhỏ, hoặc trong cùng một đường dành cho cá dùng một tấm chắn có lỗ to để tạo ra tốc độ nước chảy khác nhau. Cửa vào của đường dành cho cá còn phải làm cho cá dễ tìm, loài cá thường thích sống ở ven bờ, đường cá đi thông thường phải xây ở bên cạnh đập hoặc phía gần bờ. Ngoài ra, việc thay đổi vị trí dòng chảy, lượng nước to hay nhỏ và vị trí cửa vào cao hoặc thấp cũng đều phải suy nghĩ kỹ, như vậy mới có thể phát huy được tác dụng tích cực của đường cho cá bơi.
