Người Bố Y
Hiện có 1.864 người. Thuộc ngôn ngữ Tày – Thái (ngữ hệ Thái –Ka Đai). Người Bố Y di cư từ Trung Quốc sang cách đây vào giữa thế kỷ XIX bằng nhiều đợt, thời gian khác nhau nên cư trú ở những địa điểm khác nhau ở hai tỉnh Hà Giang (Bố Y) và Lào Cai ( Tu Dí).
Người Bố Y cư trú ở vùng núi cao nên chủ yếu dựa vào canh tác nương rẫy, trồng ngô là chính. Mỗi gia đình thường có một mảnh vườn để trồng rau. Ngoài nuôi gia súc, gia cầm còn nuôi cá ruộng và biết làm nhiều nghề thủ công như dệt, rèn, gốm, đục, đá, chạm bạc, đan lát, làm đồ gỗ ….
Ngô là cây lương thực chính, xay nhỏ đem luộc chín dở rồi đồ lên gọi là mèn mén. Ngày nay, người Bố Y mặc giống như người Nùng trong cùng địa phương. Phụ nữ ăn mặc theo kiểu người Hán nhưng có ống tay áo rời. Nhà trong bản được xây dựng tập trung thành một cụm, nhà nọ kế nhà kia, giữa các nhà không có tường che. Người Bố Y ở nhà đất, có 2 mái lợp tranh, gỗ hoặc ngói, tường đất trình. Nhà có 3 gian, có sàn gác trên quá giang là chỗ ngủ của những người con trai chưa vợ.
Người Bố Y theo chế độ phụ quyền. Mỗi dòng họ đều có một hệ thống tên đệm trong phạm vi 7 hay 9 chữ. Đám cưới diễn ra tuần tự theo các bước: lễ dạm, lễ ăn hỏi và lễ cưới. Lễ tang được tiến hành theo nghi thức thổ táng một lần.
Về tín ngưỡng, mang đậm tàn tích nguyên thủy, họ thờ trời, táo quân, thổ địa, tổ tiên, thần rừng, ma suối, ma sương, ma hỏa …Trong năm có nhiều tết: nguyên đán, rằm tháng giêng, hàn thực, đoan ngọ, mùng 6 tháng 6, rằm tháng 7, cơm mới. Trước đây có một số người dùng chữ Hán để ghi gia phả, viết bài cúng, làm lá số…
Ở nhóm Tu Dí, nam nữ thanh niên thường hát đối đáp tại phiên chợ xuân hay tại nhà, lời ca bằng chữ Hán, có phụ họa bằng kèn lá. Trong các dịp hội hè, người Bố Y thường chơi đánh đu, cờ tướng, đánh quay, đánh khăng.
