Người ta mô tả được sự tiến hóa của vũ trụ bằng những công cụ nào?
Thời kỳ đầu tiên về điều mô tả mà các nhà vũ trụ học nhất trí là thời kỳ “lạm phát” (tăng quá mức), một hiện tượng lạ lùng do Alan Guth, hiện nay là giáo sư ở Viện công nghệ Massachusetts (MIT), đưa ra năm 1980. Vào lúc 10-35 giây, người ta cho rằng vũ trụ ở trong một trạng thái mà năng lượng của chân không lượng tử thống trị, dù người ta thật sự không biết tại sao. Chân không này có tác động đẩy Vũ trụ chớp nhoáng, khiến kích thước được nhân nên đột ngột với 1050. Vì mọi đường cong bị kéo dãn ra nên vũ trụ trở nên phẳng, một đặc điểm được các quan sát ở chỗ sâu thẳm khuếch tán của Vũ trụ xác nhận. Hơn nữa, Vũ trụ trở nên trống và lạnh. Tiếp theo là một thời kỳ nóng lên trong đó các hạt nóng được tạo ra. Đó là một loại tái tạo Vũ trụ. Những giai đoạn nở và nguội đi về sau của Vũ trụ được mô hình hóa nhờ vật lý hạt (cơ bản), rồi vật lý hạt nhân, được hỗ trợ bằng các thí nghiệm và máy gia tốc. Chúng mô tả phản ứng giữa các hạt và phản hạt, trong sự tạo ra và phân rã thường xuyên, sự hình thành các proton và nơtron, rồi các nhân của những nguyên tố nhẹ hơn, cho tới nguyên tử và sự giải phóng ánh sáng sau Vụ nổ Lớn 380.000 năm. Khi ấy là vũ trụ học theo dõi, rồi đến vật lý sao và thiên hà tiếp sức để mô tả sự hình thành các cấu trúc lớn của vũ trụ, các sao và các thiên hà.
