THẾ GIỚI MỚI – Ý TƯỞNG MỚI
HIỂU BIẾT CỦA CON NGƯỜI về thế giới phát triển mạnh từ năm 1.400 đến 1.750. Hành tinh của chúng ta không còn được xem là trung tâm của vũ trụ nữa, và dường như ngày càng rộng hơn khi các nhà thám hiểm chạm tới những miền đất mới. Những khám phá mới và những phương tiện mới để truyền đạt chúng, dẫn tới một thời đại của lý lẽ và những khởi đầu của khoa học hiện đại.
Năm 1405: Tổng chỉ huy một đội tàu Trung Hoa là Trịnh Hà (Zheng He) đã chấm dứt thời kỳ tự cô lập của quốc gia này khi ông bắt đầu chuyến đi đầu tiên với một loạt những sứ mệnh. Đi đến những quốc gia nằm quanh vùng biển Nam Trung Hoa, là vùng mà ông gọi là nhựng Đại dương phía Tây. Sáu mươi hai con tàu của ông đã đến Đông Dương, Java và Sri Lanka.
Năm 1418: Kiến trúc sư người Ý, Filippo Brunelleschi, được yêu cầu thiết kế Đại Thánh đường Florence. Giải pháp cực kỳ độc đáo của ông, cấu trúc tám cạnh với những gân màu trắng lộ ra ngoài, sẽ thống trị trên bầu trời thành phố.
Năm 1431: Thủ lĩnh quân Pháp, Joan thành Arc bị người Anh trói vào cọc và thiêu sống tại Rouen vào thứ tư ngày 30 tháng 5. Được dẫn dắt bởi lực nội tâm, bà đã xúi giục người Pháp đánh đuổi người Anh ra khỏi lãnh thổ của mình.
Năm 1435: Nhà điêu khắc người Ý, Donatello, hoàn tất một bức tượng vua David bằng đồng lớn gần bằng người thật, nhân vật anh hùng trong kinh thánh. Đây là bức tượng khỏa thân về ông đầu tiên làm từ thời xa xưa. Người ta rất kinh ngạc bởi tính hiện thực đầy diễn cảm của tác phẩm nghệ thuật không có giá đỡ này.
Năm 1436: Đạo luật đầu tiên của hai đạo luật về hạn chế mậu dịch đối với ngũ cốc đã được thông qua tại Anh. Mục đích của những đạo luật về bắp nhằm giúp nước Anh tự thỏa mãn nhu cầu về ngũ cốc bằng cách hạn chế xuất nhập khẩu. Hậu quả là nạn đói tràn lan khi giá cả tăng vọt.
Năm 1452: Đại Thánh đường Florence nhận cặp cửa cuối cùng trong số ba cặp do nhà điêu khắc Lorenzo Ghiberti thực hiện. Những cặp cửa này lấy mẫu từ những cảnh trong Cựu ước cho thấy lối chạm sâu tự nhiên. Sau nhiều thế kỷ, người ta vẫn đua nhau tìm tới để chiêm ngưỡng chúng.
Năm 1455: Những cuộc chiến tranh Hoa hồng, một loạt các cuộc nội chiến nhằm tranh giành quyền lãnh đạo nước Anh bắt đầu bằng trận chiến tại St Albans. Trong trận chiến này, York, người có huy hiệu là hoa hồng trắng, đã đánh bại Lancaster, đội quân có biểu tượng là hoa hồng đỏ.
Năm 1475: Tại Bruges, thuộc Flanders (xưa là một quốc gia ở châu Âu, nay là một tỉnh của nước Bỉ), William Caxton xuất bản cuốn sách đầu tiên được in tại Anh quốc. Đã được học về nghề in tại Đức, ông dùng kỹ năng của mình để in ra cuốn sách mà ông đã dịch từ tiếng Pháp Recuyell of the Historyes of Troye.
Năm 1478: Vua Ferdinand V và Hoàng hậu Isabella của nước Tây Ban Nha xin Giáo hoàng Sixtus VI thiết lập Tòa án Dị giáo ở nước mình để truy lùng và tiêu diệt kẻ thù của Giáo hội Công giáo Roma. Tòa án này đã mang tiếng vì những hình thức tra khảo mà nó áp dụng.
Năm 1510: Tại Hà Lan, họa sĩ Hieronymus Bosch hoàn tất bộ tranh gồm ba tấm kỳ dị và gây nhiễu của ông có tên là The Garden of Earthly Delights (Khu vườn Lạc thú Trần gian). Bốn trăm năm sau, chủ nghĩa tượng trưng đầy ác mộng của nó vẫn ảnh hưởng đến nhiều họa sĩ.
Năm 1535: Nhà thám hiểm người Pháp, Jacques Cartier nỗ lực tìm một con đường đến Trung Hoa qua Bắc Mỹ. Ông bơi ngược theo con sông mà ông gọi là St Lawrence đến một ngọn đồi mà ông gọi là Mont Réal và một ngôi làng sẽ trở thành Quebec sau này, đây là nơi khởi đầu của đất nước Canada.
Năm 1535: Đế chế Inca bị páh hủy bởi kẻ xâm lược người Tây Ban Nha, Francisco Pizarro. Ông đánh bại Cuzco, thủ phủ của đế chế Inca, sau khi đã tử hình tù trưởng Atahualpa hai năm trước đó, thành lập thủ đô Lima ngày nay.
Năm 1536: Khi không được Giáo hội Công giáo Roma cho phép li dị vợ, vua nước Anh, Henry VIII nhủ rằng ông sẽ không tuân lệnh của Giáo hoàng nữa, và ra lệnh đóng cửa các tu viện nam nữ, cùng những chốn có liên quan, và xung công toàn bộ tài sản.
Năm 1555: Nhà chiêm tinh kiêm bác sĩ người Pháp, Nostradamus phát hành cuốn sách Centuries. Những đoạn thơ của ông viết bằng loại ngôn ngữ có thể dịch nhiều cách khác nhau được cho là để báo trước tương lai. Có đoạn nói rằng thế giới sẽ bị diệt vong vào năm 3797.
Năm 1564: Vào ngày 26 tháng 4 năm 1564, đứa trẻ mà sau này đã trở thành nhà viết kịch nổi tiếng nhất thế giới được chịu phép rửa tội tại Stratford-up on-Avon thuộc nước Anh. Cha của cậu bé, thương gia John Shakespeare, cùng với mẹ cậu bé, Mary Arden, đặt tên cho đứa con đầu lòng của họ là William.
Năm 1570: Một công trình kiến trúc mới dựa trên những đường thẳng cổ điển rõ ràng và được bố trí đơn giản đã ra đời ở Ý khi Andrea Palladio hoàn tất công trình Villa Rotunda ở Vincenza. Hàng ngàn tòa nhà xây dựng theo kiểu này (gọi là kiến trúc “Palladian”) lần lượt xuất hiện trong những thế kỷ kế tiếp.
Năm 1577: El Greco, họa sĩ có phong cách vẽ độc đáo hầu như thần bí đã đến Toledo, Tây Ban Nha. Người họa sĩ quê quán ở đảo Crete này bày tỏ tâm hồn bằng cách tập hợp quanh tác phẩm của mình những hình tượng thuôn dài hướng thẳng lên trời.
Năm 1588: Vào tháng 5, Philip II gửi một hạm đội gồm 130 chiến thuyền được trang bị vũ khí hạng nặng – hạm đội Spanish Armada – để xâm lược Anh. Hạm đội này bỏ neo ngoài khơi Calais, nhưng đã phải chạy trốn về hướng Scotland, nơi mà bão tố và đá ngầm sẽ phá hủy 63 chiếc.
Năm 1591: Chiếc cầu Rialto Bridge, một trong những chiếc cầu được ưa thích nhất ở Venice nước Ý đã được hoàn tất thay thế cho chiếc cầu trước kia. Antonio da Ponte, người đã thắng trong cuộc thi mẫu thiết kế đã tạo dáng chiếc cầu với một vòm đá đơn cùng với hai dãy cửa hiệu.
Năm 1597: Một trong những nhạc sĩ kiêm ca sĩ vĩ đại nhất thời Nữ hoàng Elizabeth, John Dowland xuất bản tập nhạc First Book of Sons or Ayres. Đây là tập nhạc bán rất chạy vào thời đó, trong đó có nhiều lời ca biểu lộ những nỗi buồn vô tận.
Năm 1598: Ở Anh, luật tế bần được thông báo qua nhằm giải quyết vấn đề người già yếu và nghèo túng. Theo luật này, chính phủ cung cấp tiền cho họ, nhưng nếu còn làm việc được, họ phải làm việc trong các nhà xưởng với điều kiện sinh hoạt chỉ hơi khá hơn nhà tù.
Năm 1599: Nhà hát kịch Globe khai trương gần sông Thames ở phía nam London với buổi biểu diễn của những nghệ sĩ trong đoàn kịch Chamberlain. Kịch tác gia chủ đạo của công ty này là William Shakespeare, người có cổ phần trong nhà hát.
Năm 1600: Một trong những vở kịch vĩ đại nhất của Shakespeare là vở Hamlet. Với mười năm kinh nghiệm, ông đã viết nên vở kịch không giống những vở khác, lột tả ra được sự cao cả và thấp hèn của thân phận con người.
Năm 1605: Người lính Công giáo Guy Fawkes bị bắt ngày 5 tháng 11 ở London. Ông cùng với những người đồng mưu khác đã đặt những thùng thuốc súng tại tòa nhà thượng viện để phá hủy tòa nhà này khi đang có cuộc họp quốc hội.
Năm 1605: Nhà viết truyện người Tây Ban Nha, Miguel de Cervantes xuất bản kiệt tác mang tính hài hước The History of Don Quixote de la Mancha (truyện về hiệp sĩ Don Quixote xứ Mancha). Nhân vật chính Don Quixote và người hầu trung thành, Sancho Panza chiến thắng những kẻ thù tưởng tượng.
Năm 1607: Vào thứ ba ngày 14 tháng 5, một nhóm người đi khai hoang tìm thấy Jamestown ở một hòn đảo trên dòng sông James, bang Virginia. Đây là khu định cư đầu tiên của người Anh trên đất Mỹ. Christopher Newport là người đã hướng dẫn nhóm người này đến đây.
Năm 1614: Pocahontas, con gái của tù trưởng bộ lạc Powhatan (tộc người bản xứ nước Mỹ) kết hôn với một thực dân người Anh, John Rolfe, ở bang Virginia. Bà đã bị người Anh bắt trước đó và đã cải đạo theo Kitô giáo. Tên của bà được đổi thành Rebecca.
Năm 1616: Kiến trúc sư Mehmet Aga hoàn tất một đền thờ Hồi giáo lộng lẫy ở Constantinople (nay là Istabul) cho vua Ahmet I. Nội thất của đền thờ được trang trí với lát đá màu xanh lơ, màu đã mang lại cho nó một cái tên phổ biến, Blue Mosque (Đền thờ Xanh lơ).
Năm 1620:Hàng trăm tín đồ Thanh Giáo trốn tránh sự ngược đãi bằng cách rời nước Anh để đến Mỹ. Các tín đồ Thanh Giáo Anh (họ sẽ được biết đến dưới cái tên gọi này) dong buồm từ Plymouth vào ngày 16 tháng 9 đi về hướng Virginia, nhưng bị lạc và đã định cư tại mũi Cape Cod.
Năm 1624: Họa sĩ người Hà Lan, Frans Hals, bậc thầy về lối sử dụng những nét cọ mạnh, dứt khoát, vẽ bức tranh rất nổi tiếng Laughing Cavalier (kỵ sĩ tươi cười). Lạ thay! Chủ đề của nó là một người lính với trang phục quái gở đang cười như là làm cảnh cho một bức hình chụp.
Năm 1632: Quá nặng nhưng nhanh nhẹn, võ sĩ môn vật Sumo, Akashi Shiganosuke, đã loại đối thủ ra khỏi vòng đấu để trở thành Yokozuna (đẳng cấp đại vô địch trong môn võ Sumo) đầu tiên trên thế giới, sau sự phục hồi của những trận đầu công khai bắt đầu từ 32 năm trước đó.
Năm 1642: Họa sĩ người Hà Lan, Rembrandt van Rijn vẽ một tập hợp chân dung khổng lồ được gọi là The Night Watch (Đội Tuần tra đêm). Bức tranh cho thấy một nhóm lính diễu hành bên ngoài bộ chỉ huy lúc trời còn tối của buổi sáng sớm.
Năm 1643: Louis XIV, người sau này sẽ được biết đến dưới tên gọi Vua Mặt Trời (Sun King), trở thành vua nước Pháp. Ông tự cho mình có quyền tuyệt đối trên các thần dân. Cùng với việc chi tiêu nhiều cho chiến tranh, ông cũng là một nhà bảo trợ hào phóng cho các đề tài nghiên cứu.
Năm 1647: Tại Ấn Độ, người ta đã hoàn thành đền Taj Mahal. Điều này được hoàng đế Shah Jahan xây dựng để tưởng nhớ người vợ yêu quý của ông, Mumtaz Mahal. Đền này được làm bằng đá cẩm thạch trắng khảm bằng loại đá ít giá trị. Hàng nhiều thế kỷ, nó sẽ lôi cuốn du khách đổ đến đây.
Năm 1652: Trung tá hải quân người Hà Lan, Jan Van Riebeeck lên bờ tại vịnh Table ở mũi Hảo Vọng (Good Hope) để dựng trạm cung cấp nhu yếu phẩm cho những chiếc tàu của Hà Lan trên đường đến những vùng đất Đông Ấn thuộc Hà Lan. Nam Phi sẽ phát triển từ trại định cư này.
Năm 1655: Đảo Jamaica trở thành thuộc địa của Anh. Một cuộc viễn chinh do đô đốc William Penn và tướng Robert Venables cầm đầu trấn áp những người định cư Tây Ban Nha đã ở đây từ thời Christopher Columbus.
Năm 1660: Hiệp hội những nhà khoa học hàng đầu nước Anh, the Royal Society, được thành lập tại London sau 15 năm tổ chức những cuộc họp không chính thức giữa những nhà khoa học lỗi lạc trong nước. Hai năm sau, hội được chính thức công nhận qua bản hiến chương Hoàng gia của vua Charles II.
Năm 1661: Vua Louis XIV của nước Pháp thành lập Học viện Khiêu vũ Hoàng gia để cải thiện công tác huấn luyện vũ balê. Dưới sự điều hành của nhà lãnh đạo đầu tiên Pierre Beauchamps, những tiêu chuẩn chuyên nghiệp được nâng cao. Nhiều thế kỷ sau, học viện trở thành Nhà hát Ca Vũ Nhạc Kịch Paris.
Năm 1666: Vào ngày 2 tháng 9, một ngọn lửa nhỏ trong một lò bánh mì đã vượt qua khỏi sự kiểm soát, gây nên một trận cháy lớn ở London. Bốn ngày sau, hơn 13.000 ngôi nhà cùng nhiều tòa nhà công cộng, kể cả Đại Thánh đường St Paul biến thành tro bụi.
Năm 1675: Sau trận Đại Hỏa hoạn, nhà toán học và cũng là kiến trúc sư Christopher Wren thiết kế một mẫu thay thế táo bạo cho Đại Thánh đường St Paul. Một vài điểm trong thiết kế của ông đã bị thân chủ của ông Giáo hội, buộc phải thay đổi vì óc thẩm mỹ khá lạc hậu của họ.
Năm 1678: Nhà truyền giáo Thanh giao, John Bunyan viết phần đầu cuốn The Pilgrim’s Progress (Quy trình của người Hành hương), kể về chuyến đi của một kinh hồn tìm kiếm sự cứu rỗi. Bài văn xuôi phong phú mang tính Kinh thánh truyền đạt những suy nghĩ về thói xấu và điều tốt qua các nhân vật trong cuốn sách.
Năm 1679: Đại Thánh đường St Basil với những tháp nhỏ màu sắc sặc sỡ có mái hình củ hành xoắn ở Moscow cuối cùng đã được hoàn tất sau 124 năm thi công. Công trình này là đỉnh cao của lối kiến trúc nhà thờ của Chính Thống giáo ở Nga.
Năm 1682: Cuối cùng thì cung điện Versaillees cũng đã hoàn thành, nó nằm ở một khu vực ngay hướng tây-nam của Paris, sau 21 năm xây dựng với số công nhân là 30.000 người. Vua Louis XIV chuyển triều đình của ông về những dinh thự mới và được bài trí lộng lẫy này.
Năm 1688: Nữ tiểu thuyết gia đầu tiên của nước Anh, Aphra Behn xuất bản cuốn tiểu thuyết Oroonoko viết về một hoàng tử châu Phi, người đã bị trở thành nô lệ. Vài người không tin rằng một phụ nữ có thể viết một cuốn truyện hay đến như vậy nên đã cho rằng bà sao chép của người khác.
Năm 1694: Ngân hàng Anh được thành lập vào ngày thứ sáu ngày 17 tháng 7. Dù là ngân hàng tư nhân, nó đã cho chính phủ mượn 1,2 triệu bảng Anh. Để đổi lại, ngân hàng này đương nhiên có quyền phát hành giấy bạc và làm mọi công việc của một công ty ngân hàng quốc gia.
Năm 1697: “Người Đẹp ngủ trong rừng”, “Cinderella” và những chuyện thần tiên khác lần đầu tiên đến được với đông đảo công chúng khi văn sĩ người Pháp, Charles Perrault xuất bản Tales of Mother Goose (Những chuyện kể của Ngỗng mẹ). Ông sưu tầm chúng từ những người thuộc lòng chuyện kể qua truyền khẩu.
Năm 1703: Nga hoàng Peter Đại Đế thành lập thành phố St Peterburg, thành phố mà ông gọi là “cửa sổ ở châu Á”. Hàng ngàn nông nô nước Nga đã bị chết trong khi thi công công trình mà vào năm 1712 sẽ trở thành thủ đô của nước Nga qua hai thế kỷ.
Năm 1707: Nước Anh và Scotland trở thành Vương quốc Anh thông qua một đạo luật của Liên hiệp. Scotland nhất trí tự nguyện đặt dưới quyền điều hành của Nghị viện Anh nhưng vẫn giữ lại hệ thống luật pháp và Giáo hội Trưởng lão của họ.
Năm 1726: Nhà văn Ái Nhĩ Lan gốc Anh, Jonathan Swift viết cuốn Travels into Several Remote Nations of the World (Đến vài vùng Xa xôi của Thế giới ). Sự trào phúng của ông về những vùng đất có tên là Lilliput, Brobdingnag, Houyhnhnms và Laputa đã trở thành kinh điển.
Năm 1729: Tại Đại học Oxford nước Anh, John Wesley cùng với người anh của ông là Charles thành lập Hội thánh Giám Lý (Methodist Church) thuyết giảng về sự cứu rỗi nhờ lòng tin. Hội thánh mới mẻ không được chính thức này đã lôi cuốn tầng lớp lao động mạnh mẽ.
Năm 1731: Tạp chí đầu tiên được gọi là tạp chí được xuất bản ở Anh. Vào thời đó, tạp chí có nghĩa là “cái kho”, và tờ The Gentleman’s Magazine là một loại kho chứa các bài báo trong tháng được lượm lặt từ những ấn phẩm khác.
Năm 1737: Cơ quan kiểm duyệt sân khấu của nhà nước bắt đầu được đặt ra ở Anh sau khi nhà viết kịch Henry Fielding tạo ra một phiên bản trên sân khấu để chế nhạo những thói hư tật xấu của thủ tướng đương nhiệm, Robert Walpole. Cho đến năm 1968, người phụ trách các công việc của Hoàng gia Anh đã kiểm tra tất cả những vở kịch mới.
Năm 1742: Ngày 13 tháng 4, tại Dublin, Ái Nhĩ Lan, dàn đồng ca cùng với tác phẩm viết cho dàn nhạc Messiah (Vị Cứu tinh) của nhà soạn nhạc người Đức, George Frideric Handel, được biểu diễn lần đầu và đã thành công ngay lập tức. Nó sẽ trở thành tác phẩm rất phổ biến qua nhiều thế kỷ tới.
Năm 1745: Charles Edward Stuart, thường được bếit đến với tên gọi là Hoàng tử Charlie điển trai, đổ bộ lên đảo Eriskay, ở về phía tây ngoài khơi Scotland ngày 25 tháng 7. Ông dự định cầm đầu nhóm người đang nỗ lực đưa ông ngồi lên ngai vàng nước Anh thay cho German George II, nhưng họ đã thất bại.
