VOLTAIRE, NGỌN CỜ CỦA PHONG TRÀO KHAI SÁNG
Voltaire, ngọn cờ của phong trào Khai sáng Pháp thế kỷ XVIII được mọi người suy tôn là ''ông vua của tư tưởng Pháp''. Rousseau viết thư nói với Voltaire rằng: ''Để trở thành một người xứng đáng theo quan điểm của ông, tôi đã phải cố gắng tới 15 năm'' Diderot gọi ông là người bạn đáng yêu, ân cần nhã nhặn của nhân loại''. Dân chúng các nơi tự động đến Ferna ''hành hương”, mọi người đua nhau góp tiền mời thợ tạc tượng giỏi nhất tạc một bức tượng bán thân Voltaire bằng đá cẩm thạch.
Voltaire (1694 - 1778) tên thật là Frangois Marie Arouet là nhà tư tưởng khai sáng, nhà văn, nhà triết học của nước Pháp. Ông tư chất thông tuệ, 3 tuổi đọc thuộc tác phẩm văn học nổi tiếng, 10 tuổi học trung học, 12 tuổi làm được thơ. Chế độ chuyên chế phong kiến tàn bạo và thối nát của nước Pháp đã gieo mầm chống phong kiến vào tâm hồn ông. Sau khi trưởng thành ông bước vào văn đàn. Trong những tác phẩm thời kỳ đầu, ông châm biếm chua cai sự thối nát hủ bại của nhà vua và quý tộc, nên bị giai cấp phong kiến căm ghét, hai lần ông bị tống vào ngục Bastille tối tăm cổ lỗ, sau khi ra tù lại bị đuổi ra khỏi đất nước. Từ đó Voltaire bắt đầu cuộc sống cách mạng, quá nửa thời gian lưu vong ở nước ngoài, rất ít thời gian ở trong nước. Cuộc sống của ông ở Anh là bước ngoặt của cuộc đời ông. Ở nước Anh ông nhìn thấy chế độ dân chủ Anh trong cuộc cách mạng tư sản đã hoàn thành ưu việt hơn hẳn chế độ phong kiến của Pháp, nên đã viết sách nhiệt tình ca ngợi chế độ dân chủ đó. Tác phẩm Phóng sự về nước Anh (còn gọi là phóng sự triết học) của ông dùng hình thức thư tín giới thiệu tình hình chính trị, triết học, khoa học và tôn giáo của nước Anh, đả kích mạnh mẽ chế độ phong kiến của Pháp, tuyên truyền cho tư tưởng duy vật. Cuốn sách như ''Một trái bom ném xuống chế độ cũ'', làm cho vương triều chuyên chế của Pháp kinh hoàng, sách vừa xuất bản đã bị nhà cầm quyền liệt vào loại sách cấm, thiêu huỷ ngay trước dân chúng. Voltaire không hề nhụt chí, tiếp tục đấu tranh, phát huy mọi tài năng đa dạng của mình, sáng tác một khối lượng lớn tác phẩm với nhiều loại hình như thơ ca, tiểu thuyết, sử học, triết học...
Voltaire tham gia phong trào Khai sáng hơn 60 năm, tác phẩm rất nhiều, thời gian đầu biên soạn thành toàn tập có đến gần 100 cuốn. Tác phẩm của ông bút pháp sắc bén, ngôn từ đẹp, mọi người tranh nhau truyền đọc, bọn phản động ở các nước tìm mọi cách để tra xét, nghiêm cấm nhưng vô ích, thậm chí Nữ hoàng Nga Ecatherina II và quốc vương Prussia Frederich I đều lấy việc trao đổi tin tức kết bạn với Voltaire để tỏ ra mình ''tiến bộ''.
Voltaire còn tôn sùng nền văn minh Trung Quốc, ông tích cực nghiên cứu tư tưởng Nho gia của Trung Quốc, nhiệt tình ca ngợi Trung Quốc là một quốc gia lý tính chủ nghĩa. Ông dựa vào bản dịch tiếng Pháp vở Đứa con côi họ Triệu, tạp kịch đời Nguyên để viết vở bi kịch Đứa con côi Trung Quốc ca ngợi trí tuệ và đức hạnh của dận tộc Trung Hoa, gây một tiếng vang rất lớn ở Pháp.
Voltaire đã thức tỉnh dân chúng Pháp, khi 84 tuổi trở về Pháp ông được dân chúng chào đón vô cùng nhiệt tình. Kịch viện Paris diễn vở kịch ông mới viết, các diễn viên trên sân khấu nâng cao bức tượng bán thân ông bằng đá cẩm thạch, và tổ chức nghi lễ đội vòng nguyệt quế cho ông. Hơn 10 năm sau khi ông mất, thi hài ông được đưa về Paris, trên xe linh cữu viết dòng chừ ''Ông dẫn đắt chúng ta đi tới tự do''.
