Tiêu chuẩn hoá là một trong những nội dung và biện pháp quan trọng để Nhà nước quản lý kinh tế, quản lý kỹ thuật thúc đẩy sản xuất phát triển. Đặc biệt trong thời kỳ công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa, chuyển nền sản xuất nhỏ lạc hậu, phân tán trở thành nền sản xuất lớn hiện đại, tiêu chuẩn hoá là yếu tố không thể thiếu được để hợp lý hoá tổ chức sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, sử dụng hợp lý và tiết kiệm nguyên vật liệu, đảm bảo an toàn kỹ thuật và an toàn lao động.

Nhận rõ vai trò quan trọng đó của tiêu chuẩn hoá, ngày 24 tháng 8 năm 1963, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Điều lệ tạm thời về việc nghiên cứu, xây dựng, xét duyệt, ban hành và quản lý các tiêu chuẩn kỹ thuật của sản phẩm công nghiệp, nông nghiệp kèm theo Nghị định số 123/CP. Đó là bản điều lệ áp dụng chung cho tất cả các ngành, các cấp từ trung ương tới cơ sở, trong đó có đề cập tới việc xây dựng ban hành tiêu chuẩn xí nghiệp (Điều 24, Chương III) trách nhiệm trong việc áp dụng tiêu chuẩn của xí nghiệp (Điều 27, Chương IV), tổ chức chuyên trách tiêu chuẩn hoá ở xí nghiệp (Điều 35, Chương V). Tuy nhiên, từ đó đến nay nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh còn chưa coi trọng công tác tiêu chuẩn hoá, chưa nơi nào thực hiện đúng những điều Nhà nước đã quy định về tiêu chuẩn hoá trong cơ sở của mình. Nhiều tiêu chuẩn Nhà nước, tiêu chuẩn ngành đã ban hành không được chấp hành nghiêm chỉnh. Nhiều sản phẩm đã sản xuất hàng loạt vẫn chưa có tiêu chuẩn quy định rõ về quy cách và chất lượng. Nhiều xí nghiệp chưa có tổ chức và cán bộ chuyên trách để giúp lãnh đạo quản lý tập trung và thống nhất công tác tiêu chuẩn hoá trong xí nghiệp. Đó là những thiếu sót nhược điểm cần được khắc phục, đáp ứng đòi hỏi của yêu cầu tăng cường quản lý kinh tế, quản lý kỹ thuật theo tinh thần nghị quyết của Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 22 và các chỉ thị, quyết định của Chính phủ gần đây, nhất là Quyết định số 159-TTg ngày 7-7-1973 về quản lý chất lượng sản phẩm.

Bản điều lệ về công tác tiêu chuẩn hoá ở xí nghiệp công nghiệp này nhằm cụ thể hoá bản điều lệ chung nói trên về nội dung công tác tiêu chuẩn hoá cần được tiến hành trong các xí nghiệp công nghiệp hiện nay.

Như nói ở Điều 28 Chương VII, điều lệ này chỉ áp dụng cho các xí nghiệp công nghiệp. Các loại xí nghiệp khác, trong khi chưa có điều lệ của Nhà nước quy định, có thể căn cứ vào điều lệ này xác định nội dung, yêu cầu, phương pháp và biện pháp cụ thể thích hợp để thực hiện trong đơn vị mình. Các viện nghiên cứu thiết kế trường đại học và trường kỹ thuật có thể vận dụng điều lệ này để xác định nhiệm vụ tiêu chuẩn hoá trong phần áp dụng tiêu chuẩn cấp trên và xây dựng các tiêu chuẩn nộibộ, còn phần trách nhiệm tham gia nghiên cứu xây dựng các tiêu chuẩn hoá của các cơ quan này - sẽ có quy định riêng của nhà nước và hướng dẫn của Uỷ ban Khoa học và kỹ thuật Nhà nước.

1- Mục đích cơ bản của tiêu chuẩn hoá trong xí nghiệp công nghiệp là thông qua việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn (gồm cả hệ thống tiêu chuẩn cấp trên và tiêu chuẩn xí nghiệp) mà ổn định sản xuất, phát huy hiệu quả tốt nhất về các mặt. Tuỳ theo đặc điểm và nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh của mình, mỗi xí nghiệp sẽ hướng tiêu chuẩn hoá phát huy tác dụng vào những mục tiêu và yêu cầu cụ thể trong từng thời kỳ nhất định. Nhưng nói chung, trong giai đoạn hiện nay, các xí nghiệp cần hướng dẫn tiêu chuẩn hoá vào phục vụ cho việc chọn lựa phương án sản phẩm, quy hoạch và kế hoạch hoá phát triển sản xuất; định mức trình độ chất lượng để phấn đấu ổn định và từng bước nâng cao hơn; thiết kế tạo ra sản phẩm mới có kết cấu và chất lượng hợp lý hoá; định mức, cung ứng và sử dụng vật tư hợp lý, tiết kiệm; đảm bảo an toàn kỹ thuật và an toàn lao động trong sản xuất.

2- Trong một xí nghiệp, nội dung công tác tiêu chuẩn hoá bao giờ cũng bao gồm hai phần liên quan, gắn bó mật thiét với nhau: áp dụng các tiêu chuẩn cấp trên (Nhà nước, ngành, địa phương) và xây dựng, áp dụng các tiêu chuẩn xí nghiệp. Tuỳ theo trình độ sản xuất, yêu cầu quản lý của Nhà nước, ngành địa phương và của bản thân xí nghiệp, số tiêu chuẩn đã ban hành so với số sản phẩm xí nghiệp đang và sẽ sản xuất.. mà xí nghiệp ấn định nhiệm vụ cụ thể thể hiện cho hai phần của nội dung tiêu chuẩn hoá trong xí nghiệp mình. Theo kinh nghiệm ở một số xí nghiệp, công tác tiêu chuẩn hoá nên bắt đầu trong xí nghiệp bằng việc tổ chức nghiên cứu, phổ biến áp dụng các tiêu chuẩn cấp trên đã ban hành, phát hiện và tìm biện pháp giải quyết những khó khăn trở ngại để sản phẩm sản xuất ra nhanh chóng đạt được những tiêu chuẩn đề ra, trên cơ sở đó mở rộng dần. Đồng thời, các xí nghiệp cũng cần tổ chức xây dựng một số tiêu chuẩn xí nghiệp nhằm trước hết vào việc cụ thể hoá tiêu chuẩn xí nghiệp cho những thành phẩm xuất xưởng trong diện Nhà nước trực tiếp quản lý nhưng chưa có tiêu chuẩn cấp trên khống chế.

3- Trong ba đối tượng xây dựng tiêu chuẩn xí nghiệp, các xí nghiệp cần lấy sản phẩm là thành phẩn xuất xưởng làm đối tượng chính trong những năm sắp tới. Các tiêu chuẩn cho đối tượng này là cơ sở để thực hiện các quan hệ về kế hoạch và hợp đồng giữa xí nghiệp với Nhà nước và các cơ quan, cơ sở khác. Trong nội bộ xí nghiệp dần dần chọn xây dựng tiêu chuẩn cho những đối tượng khác (nói ở điều 3 chương I), trước hết cần tập trung xây dựng tiêu chuẩn cho những bán thành phần của toàn xí nghiệp, nhưng là thành phần của từng phân xưởng hoặc bộ phận trong xí nghiệp làm cơ sở để tăng cường quản lý sản xuất trong nội bộ xí nghiệp một cách tích cực và chủ động.

4- Về loại tiêu chuẩn xí nghiệp thì được phân định nôị dung giống như các tiêu chuẩn cấp trên theo quy định ở Điều 3 Chương I điều lệ chung và điểm 2 chương I Thông tư số 149/KHH/TT ngày 15-9-1963 hướng dẫn thi hành điều lệ chung của Uỷ ban Khoa học và kỹ thuật Nhà nước.

Với xí nghiệp, ở đây có quy định thêm loại tiêu chuẩn về sử dụng và sửa chữa. Nội dung quy định trong tiêu chuẩn này là các yêu cầu, các mức, các điều kiện trong việc sử dụng sản phẩm (có thể là nguyên vật liệu, bán thành phẩm hay sản phẩm mua ngoài về để sản xuất và lắp ráp, có thể là sản phẩm hoàn chỉnh đang sử dụng); là các yêu cầu, mức về tính năng kỹ thuật hay giá trị sử dụng của sản phẩm sau khi sửa chữa, phục hồi.

Nội dung bản kế hoạch tiêu chuẩn hoá trong xí nghiệp cần theo đúng như nói ở Điều 6 chương II Về vấn đề này, các xí nghiệp cần chú ý các điểm sau:

1- Kế hoạch tiêu chuẩn hoá là một bộ phận cấu thành của kế hoạch sản xuất của xí nghiệp. Vì vậy giám đốc xí nghiệp cần chỉ đạo xây dựng, xét duyệt, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá cùng với các mặt của kế hoạch sản xuất.

2- Phòng hay ban kế hoạch phải được giao trách nhiệm cùng với bộ phận hoặc cán bộ chuyên trách tiêu chuẩn hoá giúp giám đốc trong việc hướng dẫn xây dựng, tổng hợp và đôn đốc kiểm tra việc thực hiện kế hoạch này. Ngoài ra giám đốc xí nghiệp cần quy định rõ nhiệm vụ của các bộ phận liên quan khác trong việc lập kế hoạch tiêu chuẩn hoá này đặc biệt là phần tham gia xây dựng tiêu chuẩn.

3- Để kế hoạch tiêu chuẩn hoá xí nghiệp có giá trị thực tiễn cần chú ý cân đối những phần kế hoạch và công việc trực tiếp liên quan với tiêu chuẩn hoá như: thiết kế, hệ thống hoá các tài liệu kỹ thuật, công nghệ, trang thiết bị, kiểm dịch và sửa chữa các dụng cụ đo lường, cung ứng vật tư kỹ thuật; kiểm tra, phân tích đánh giá và xử lý về chất lượng sản phẩm... Cố gắng từng bước thống nhất các mặt đo lường, tiêu chuẩn hoá, kiểm tra trong kế hoạch chung về tiến bộ kỹ thuật và chất lượng sản phẩm.

1- Xí nghiệp có trách nhiệm tham gia xây dựng tiêu chuẩn cấp trên (Nhà nước, ngành, địa phương) theo kế hoạch do Bộ, Tổng cục hay Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố giao cho và tự xây dựng các tiêu chuẩn cấp xí nghiệp theo kế hạch của bản thân xí nghiệp. Tất cả các bộ phận và cán bộ trong xí nghiệp có trách nhiệm và nghĩa vụ phải tham gia vào việc xây dựng tiêu chuẩn theo khả năng và sự phân công của giám đốc xí nghiệp. Tuy nhiên để tiêu chuẩn được xây dựng nhanh và đảm bảo nội dung học thuật đúng đắn, chính xác. Giám đốc xí nghiệp cần căn cứ vào yêu cầu và nội dung từng tiêu chuẩn mà giao cho những tập thể hoặc cá nhân cán bộ có đủ trình độ và năng lực chủ trì, biên soạn, sau đó bổ sung hoàn chỉnh như nói ở Điều 11, 12 chương III của điều lệ. Nói chung những tiêu chuẩn là thành phẩm xuất xưởng và quy trình công nghệ thì giao cho các phân xưởng hoặc bộ phận sản xuất; những tiêu chuẩn là phương pháp phân tích, đo lường, kiểm tra nên giao cho bộ phận và cán bộ kiểm tra (0TK), đo lường chủ trì biên soạn.

2- Hết sức phòng ngừa đừng để tiêu chuẩn xí nghiệp có nội dung trái với tiêu chuẩn cấp trên (như lấy các thông số, kích thước ngoài hệ thống, thống nhất đã quy định trong tiêu chuẩn Nhà nước; định mức chất lượng thấp hơn mức tối thiểu Nhà nước hay ngành khống chế...). Cũng cần chú ý xem xét bổ sung, điều chỉnh đảm bảo sự ăn khớp, giữa các điều quy định trong một tiêu chuẩn xí nghiệp và giữa các tiêu chuẩn xí nghiệp có liênquan với nhau.

3- Đối với những tiêu chuẩn do cấp trên giao xí nghiệp chủ trì biên soạn hoặc tham gia ý kiến, thì bản dự thảo tiêu chuẩn hoặc bản góp ý kiến đó nhất thiếtt phải do Giám đốc hoặc Phó giám đốc kỹ thuật ký gửi lên cấp trên. Những tiêu chuẩn xí nghiêp quy định cho thành phẩm xuất xưởng nhất thiết phải được cơ quan quản lý cấp trên (Vụ kỹ thuật và các cục hoặc công ty hoặc liên hợp xí nghiệp - với Bộ và Tổng cục, Uỷ ban Khoa học và kỹ thuật và cục hoặc ty chủ quản - với tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) nhất trí thì giám đốc xí nghiệp công nghiệp mới ban hành. Trường hợp không nhất trí thì nên xin ý kiến của Bộ trưởng, Tổng cục Trưởng hoặc Chủ tịch Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố. Phán đấu từ nay tới năm 1980 đối với những thành phẩm xuất xường là hàng hoá trao đổi, sử dụng ngoài phạm vi xí nghiệp thì nên ban hành tiêu chuẩn cấp Nhà nước hoặc cấp ngành, cấp địa phương.

1- Trong điều lệ này Chính phủ khẳng định các xí nghiệp đều phải thành lập bộ phận chuyên trách quản lý tiêu chuẩn hoá đặt trực tiếp dới sự chỉ đạo của Phó giám đốc kỹ thuật và chịu sự hướng dẫn nghiệp vụ của các cơ quan tiêu chuẩn hoá cấp trên. Theo tinh thần đó, đề nghị các xí nghiệp nhanh chóng chọn lựa một số cán bộ có kiến thức nhất định về khoa học kỹ thuật, đã qua công tác thực tiễn một thời gian, hình thành bộ phận này càng sớm, càng tốt. Tuỳ số lượng cán bộ, khối lượng và tính chất công việc mà thành lập phòng, ban hay tổ quản lý tiêu chuẩn hoá... với những xí nghiệp số mặt hàng ít và đơn giản, tạm thời có thể giao cho từ 1 đến 2 cán bộ chuyên trách cũng được.

2- Căn cứ theo Điều 22 và 23 Chương V giám đốc xí nghiệp nên quy định bằng văn bản nhiệm vụ và quyền hạn cụ thể của bộ phận hoặc cán bộ chuyên trách tiêu chuẩn hoá; tạo điều kiện để cho những cán bộ này nhanh chóng nắm được việc, phát huy tác dụng. Danh sách cán bộ này cần gửi về Vụ kỹ thuật Bộ, Tổng cục hoặc ban khoa học kỹ thuật ty chủ quản để các cơ quan quản lý cấp trên này tổ chức bồi dưỡng, đào tạo và hướng dẫn thường xuyên về nghiệp vụ. Số cán bộ này các xí nghiệp cũng nên bố trí ổn định, không điều động hoặc giao kiêm những việc khác vừa ảnh hưởng đến tư tưởng vừa không có điều kiện hoàn thành tốt được nhiệm vụ.

3- Trong năm 1975 và một số năm tới, bộ phận quản lý tỉnh, tiêu chuẩn hoá cần tập trung giúp giám đốc xí nghiệp lập kế hoạch tiêu chuẩn hoá và theo dõi đôn đốc thực hiện kế hạch đó vơí yêu cầu có đủ tiêu chuẩn cho các thành phẩm xuất xường; tổ chức phổ biến đầy đủ các tiêu chuẩn đó trong xí nghiệp, hướng các hoạt động trong xí nghiệp lấy tiêu chuẩn làm mục tiêu phấn đấu về trình độ kỹ thuật và chất lượng sản phẩm; kiên quyết không để sản xuất ra sản phẩm không và không đạt tiêu chuẩn, chất lượng kém, giá trị sử dụng thấp.

Để điều lệ này sớm được phổ biến và thực hiện nghiêm chỉnh, đề nghị các Bộ, Tổng cục, Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các xí nghiệp xúc tiến ngay những việc sau đây:

1-Kịp thời phổ biến bản điều lệ và Thông tư hướng dẫn này đến tận từng cơ sở sản xuất, kinh doanh, Uỷ ban Khoa học và kỹ thuật Nhà nước chịu trách nhiệm phổ biến hướng dẫn cho các Bộ, Tổng cục, các cơ quan trực thuộc Hội đồng Chính phủ có liên quan; cho Uỷ ban hành chính và các ban Khoa học và kỹ thuật, các sở, ty quản lý sản xuất chính của các tỉnh, thành phố; cho cấp lãnh đạo và cán bộ chuyên trách tiêu chuẩn hoá tại các xí nghiệp thí điểm quản lý chất lượng của Nhà nước. Các cơ quan, xí nghiệp thuộc ngành, địa phương còn lại do các Bộ, Tổng cục, Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố tổ chức phổ biến cho các bộ phận và cán bộ trong xí nghiệp.

2- Các Bộ, Tổng cục, Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ thị cho giám đốc các xí nghiệp thành lập ngay bộ phận chuyên trách quản lý tiêu chuẩn hoá như nói ở mục VI trên; báo cáo danh sách gửi về Vụ kỹ thuật hay ban Khoa học và kỹ thuật và ty chủ quản để mở lớp tập huấn về nghiệp vụ.

3- Xúc tiến lập kế hoạch tiêu chuẩn hoá của xí nghiệp 2 năm 1975 - 1976 theo nội dung và yêu cầu nói ở Chương II của điều lệ và nói ở mục III của điểm 3 mục VI trong Thông tư hướng dãn này. Vụ kỹ thuật các Bộ, Tổng cục và ban Khoa học và kỹ thuật ty chủ quản các tỉnh, thành phố hướng dẫn và giúp đỡ các xí nghiệp lập kế hoạch này.

4- Riêng các xí nghiệp có sản phẩm thuộc diện chỉ đạo thí điểm quản lý chất lượng sản phẩm của Nhà nước cần phối hợp với vụ kỹ thuật Bộ, Tổng cục và Viện tiêu chuẩn Uỷ ban Khoa học và kỹ thuật Nhà nước xúc tiến việc phổ biến điều lệ và xây dựng kế hoạch tiêu chuẩn hoá trong xí nghiệp ngay trong 6 tháng đầu năm này.

Trên đây là một số điểm giải thích và hướng dẫn để các xí nghiệp tổ chức thực hiện Điều lệ về công tác tiêu chuẩn hoá ở xí nghiệp công nghiệp của Hội đồng Chính phủ.

Các Bộ, Tổng cục, Uỷ ban hành chính tỉnh, thành phố nên có những hướng dẫn chi tiết, nhất là phần nhiệm vụ và tổ chức cho các xí nghiệp do mình trực tiếp quản lý.

Trong quá trình thực hiện, nếu gặp những khó khăn, vướng mắc gì hoặc có những đề nghị bổ sung sửa đổi gì đề nghị các xí nghiệp kịp thời trao đổi với ViệnTiêu chuẩn Uỷ ban Khoa học và kỹ thuật Nhà nước.