Chia di sản khi người để lại di sản có di chúc miệng
Câu hỏi
Anh Hưng và chị Hoàn là 2 vợ chồng có tài sản chung là 980 triệu, có 3 con chung là Trung (20 tuổi, đi làm và có thu nhập), Ngân (14 tuổi), Oanh (9 tuổi). Đến năm 2006 do cuộc sống gia đình bất hòa, anh chị đã làm đơn ra tòa xin ly hôn nhưng chưa được giải quyết. Ngày 01/10/2006, trong một lần về quê thì 2 vợ chồng anh Hưng bị tai nạn làm anh Hưng chết ngay sau đó. Trước khi chết anh Hưng có di chúc bằng miệng trước sự chứng kiến của nhiều người là để lại toàn bộ tài sản cho 4 người là: Trung, Ngân, Oanh và ông Hải - là bác của Hưng). Chị Hoàn khi tỉnh lại không muốn chia tài sản cho ông Hải. Xin hỏi: 1) Trong trường hợp ông Hải nhận thừa kế thì số tài sản sẽ như thế nào? 2) Trong trường hợp ông Hải không nhận thừa kế thì sẽ như thế nào?
Ông Hải có được nhận thừa kế hay không phải phụ thuộc vào tính hợp pháp của di chúc do anh Hưng lập.
Di chúc của anh Hưng lập là di chúc miệng theo quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự: “Trong trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa do bệnh tật hoặc các nguyên nhân khác mà không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng”. Điều 652 BLDS quy định tính hợp pháp của di chúc miệng như sau: Di chúc miệng được coi là hợp pháp, nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó những người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn năm ngày, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng hoặc chứng thực.
Như vậy, sẽ có hai trường hợp:
- Trường hợp những người làm chứng không ghi chép lại di chúc của anh Hưng, không đi công chứng, chứng thực di chúc đó thì ông Hải sẽ không được nhận thừa kế. Đồng thời, di sản của anh Hưng được chia theo pháp luật do di chúc không hợp pháp (theo điểm b khoản 1 Điều 675 BLDS). Những người thừa kế của anh Hưng thuộc hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ anh Hưng (chị Hoàn), bố mẹ đẻ của anh Hưng (nếu còn sống), bố mẹ nuôi của anh Hưng (nếu có và còn sống), con đẻ của anh Hưng (Trung, Ngân, Oanh), con nuôi của anh Hưng (nếu có). Lưu ý là chị Hoàn vẫn được hưởng di sản của anh Hưng vì anh chị đã làm đơn xin ly hôn nhưng chưa được Tòa án giải quyết (theo khoản 2 Điều 680 BLDS).
- Trường hợp di chúc miệng của anh Hưng đã được những người làm chứng ghi chép lại và công chứng hoặc chứng thực thì phần di sản của anh Hưng sẽ được chia theo di chúc cho những người mà anh Hưng đã chỉ định (gồm: Trung, Ngân, Oanh và ông Hải) và cho những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc của anh Hưng theo Điều 669 BLDS (gồm: bố mẹ của anh Hưng nếu còn sống và chị Hoàn - vợ anh Hưng).
