SUKHỔTHAY – CỐ ĐÔ CỔ THÁI LAN
Một đô thị cổ nằm ở miền Trung Thái Lan đã trở thành cố đô của người Thái.
Cách đây hơn 700 năm, vào năm 1293, vị Vua đầu tiên của Vương quốc Thái đã lập đô ở miền Trung Thái Lan lấy tên là Sukhổthay. Sukhổthay là một từ gốc Pali có nghĩa là “bình minh của hạnh phúc”, suy ra Sukhổthay còn có nghĩa là ''sự khởi đầu thực sự lịch sử của một dân tộc”. Và, suốt hơn một thế kỷ, Sukhổthay là Thủ đô của Vương quốc Thái. Theo mô tả của bia ký đương thời, Sukhổthay là một đô thành rộng lớn, sầm uất như một bia ký đã ghi: ''Đô thành có ba vòng thành và bốn cửa. Chính giữa có một cái ao nước trong và ngọt kỳ lạ như nước Sông Mê Kông về mùa khô. Ở phía Tây kinh thành có Tu viện Arannika Vát Ta Pan Hin, nơi nhà sư Mahathera từ Nagara Sn Dhasmarya (Ligor) tới trụ trì. Phía Đông có hồ lớn; Phá Bắc có chợ và một đền thờ (Prasat); Phía Nam, trên Đồi Khao Koang có Đền Pra Kha Ung - nơi nhất đẳng Thần linh ngự trị theo truyền thuyết của họ nếu Vua Mường Sukhổthay thờ phụng vị Thần này nghiêm túc thì đất nước sẽ bền vững và thịnh vượng, nếu không thì Thần sẽ không che chở và phù hộ cho nhà Vua: đất nước sẽ suy vong, Vua Rama Kam Hẻng cũng như tất cả các Hoàng gia và thần dân đều theo Đạo Phật một cách thành kính. Cứ sau mùa mưa là lễ Kathin dâng y cho các sư được tổ chức trọng thể ở phía Tây thành, trong Tu viện Arannika. Tuần Kathin kết thúc bằng hội ánh sáng rực rỡ. Hôm đó từ khắp bốn cửa, dân chúng kéo vào thành đông như trẩy hội để xem nhà Vua thắp nến và nhảy múa xung quanh ngọn lửa. Người đông đến mức kinh thành có thể vỡ tung ra”. Một bia ký khác thì chép về cuộc sống của dân trong Thành Sukhổthay như sau: ''Dưới thời Vua Rama Kam Hẻng Thành Sukhổthay khá thịnh vượng. Dưới nước có cá, trong ruộng có lúa; Vua không đánh thuế, ai muốn bán voi, ngựa, vàng, bạc. . . cứ bán. Nếu ai đó có việc tranh chấp, Vua cho điều tra cẩn thận rồi mới xét xử không thiên vị. Nếu ai có gì oan ức muốn tâu bày với Vua thì cứ việc đến lầu chuông ở hoàng cung đánh một tiếng chuông. Nghe thấy tiếng chuông, Vua ra ngay để tiếp…”.
Mặc dầu nhiều năm đã trôi qua, hiện nay ở Sukhổthay còn lưu lại nhiều di tích quý của một thời vàng son cổ xưa. Đó là ngôi tháp kiểu Khơme – Vát Mahathạt ở trung tâm thành phố, tháp kiểu Singale-Cheđi Sung ở phía Đông, tu viện Phật giáo – Vát Sichuni. . . tại các đi tích kiến trúc đó, nhiều tượng Phật và những tác phẩm điêu khắc cổ đã được tìm thấy, không phải ngẫu nhiên mà cả một phong cách nghệ thuật lớn của Thái Lan Thế kỷ XIII - XIV được gọi tên là phong cách Sukhổthay.
Từ giữa Thế kỷ XIV, Vương quốc Sukhổthay suy yếu dần nhường vai trò bá quyền cho hai Vương quốc Thái Lan khác mới nổi lên: Lanna ở phía Bắc và Aduthada ở miền Trung. Và khi Vương triều Aduthada chiến thắng vào cuối Thế kỷ XIV thì Sukhổthay không còn là trung tâm văn hóa chính trị của người Thái nữa.
Đến Thế kỷ XX, Sukhổthay - một trong những đô thị cổ kính của Thái Lan - đã được Tổ chức UNESCO của Liên hiệp quốc xếp hạng là Di sản văn hóa Thế giới.
TS. NGÔ VĂN DOANH
