Tôn giáo nguyên thủy
Tôn giáo nguyên thủy là tín ngưỡng tôn giáo xuất hiện trong xã hội loài người ở hậu ký thời đại đồ đá cũ, như thờ cúng tự nhiên, thờ cúng tô-tem và thờ cúng tổ tiên...
Trong xã hội nguyên thủy, do sức sản xuất còn thấp kém, con người thiếu những hiểu biết về sự tồn tại và biến đổi của các hiện tượng tự nhiên, cảm thấy minh yếu đuối bất lực trước thiên nhiên, cho rằng trời, trăng, sấm,chớp, gió, mưa, nước, lửa hay một loại động vật, thực vật nào đó đều có linh hồn. Họ coi đó là những thần linh để thờ cúng, cầu khấn cho được phúc lành, xóa bỏ tai họa, đó là tín ngưỡng thờ cúng tự nhiên. Đây là ý thức tôn giáo phổ biến của các cư dân trong xã hội nguyên thủy. Tục thờ thần Mặt trời, Mặt trăng của người Indian Châu Mỹ, bức tượng Nhân sư đầu người mình sư tử của người Ai Cập, tục thờ cây lúa hoặc thần cây của các tộc người Đông Nam Á, nghi lễ cúng tế thần gấu của người Teami đều là những dấu tích còn lại của tục thờ cúng tự nhiên thời viễn cổ. Sau này đa thần giáo cũng phát triển từ tục thờ cúng tự nhiên mà ra.
Thờ cúng tô-tem cũng là một loại tín ngưỡng tôn giáo lưu hành trong xã hội nguyên thủy. Tô-tem là dịch âm từ tiếng Indian, có nghĩa là ''thân tộc của nó''. Khi đó mọi người tin rằng mỗi một thị tộc đều có quan hệ thân thuộc thần bí hoặc quan hệ đặc thù với một động vật, thực vật nào đó. Vật ấy trở thành tô-tem của thị tộc, thành người bảo hộ và tượng trưng cho thị tộc này. Phần lớn các thị tộc đều lấy một con vật làm tô-tem (như gấu, sói, hươu, chim ưng v.v...) và thường lấy vật đồ để đặt tên cho thị tộc. Đối với tô-tem của thị tộc mình, mọi người cấm bắt giết hoặc ăn thịt con vật được tôn thờ đó, lại còn luôn tổ chức những nghi lễ thờ cúng nữa. Thờ cúng tô tem đã trong tồn tại phổ biến ở khắp nơi trên thế giới. Trong một số bộ lạc và dân tộc thời cận đại vẫn còn lưu hành tục này.
Thờ cúng tổ tiên là một loại tín ngưỡng tôn giáo thờ ''linh hồn'' của tổ tiên, cũng lưu hành ở xã hội nguyên thủy. Khi đó, mọi người cho rằng, tổ tiên chết đi nhưng ''linh hồn” vẫn tồn tại giữa nhân gian, để cho linh hồn không quấy nhiễu cuộc sống của con cháu và cầu khấn linh hồn phù hộ, người ta bèn tổ chức nhiều hình thức tế lễ và tục thờ cúng tổ tiên ra đời. Cùng với sự thành lập và phát triển của công xã thị tộc phụ hệ, tục thờ cúng tổ tiên kết hợp với quan niệm huyết thống dần đần trở thành một biện pháp để bảo vệ sức mạnh gia tộc. Tục thờ cúng tổ tiên bảo lưu lâu dài trong xã hội nô lệ và xã hội phong kiến, xuất hiện dưới hình thức chế độ tông pháp.
Tôn giáo nguyên thủy đã phản ánh sự nhận thức mơ hồ của con người thời viễn cổ đối với tự nhiên và đối với loài người cũng như tình hình đời sống gian khổ lúc đó, đồng thời cũng nói lên sức tưởng tượng phong phú của con người. Đó là một trong những tinh hoa xưa nhất của văn hóa nhân loại, cũng là cơ sở cho sự phát triển tôn giáo sau này.
.
