TRẬN TRAFALGAR (20-10-1805)
Đây là trận thuỷ chiến lớn nhất và cũng là trận cuối cùng trong thời đại chiến thuyền chạy bằng buồm (sức gió). Trafalgar (Tơraphanga) là tên một vùng biển ở kề mũi đất cùng tên, ở phía cực Nam nước Tây Ban Nha, phía Đại Tây Dương gần eo biển Gibraltar (Gibranta). Nơi đây đã ghi chiến công của hải quân Anh đánh thắng hải quân Pháp vào ngày 20-10-1805.
Từ lâu, Hoàng đế Pháp là Napoléon có ý định đập tan hạm đội của Anh khi đó đang làm bá chủ mặt biển Đại Tây Dương và kể cả Địa Trung Hải.
Tây Ban Nha lúc này đứng về phe với Pháp nên Napoléon đã tập được nhiều căn cứ thuỷ quân ở dọc bờ biển phía Đại Tây Dương và Địa Trung Hải. Đầu năm 1805, tàu chiến Pháp và Tây Ban Nha đóng ở Brest ở Rochefort (Rôsơpho), ở Cadix (Cađi) và Toulon (Tulông), dưới quyền chỉ huy của Đô đốc Villeneuve (Vilơnơvơ) và các Đô đốc Ganteaume (Găngtômơ) và Missiessy (Mixiexi) làm phó chỉ huy. Theo kế hoạch, hạm đội Pháp từ cảng Toulon phía Nam nước Pháp - vượt Địa Trung Hải qua eo biển Gibraltar đến Cadix một quân cảng của Tây Ban Nha - hợp lực với thuỷ quân nước này công phá các tàu chiến Anh đang dập dờn ngoài biển phong toả nước Pháp và Tây Ban Nha rồi tiến lên, vừa đi vừa đánh, các tàu Anh cũng đang phong toả bờ biển phía Tây nước Pháp rồi kết thúc ở biển Manche (Măngsơ).
Đầu Tháng 1-1805, Villeneuve đưa hạm đội Pháp rời cảng Toulon đi sang phía Eo biển Gibraltar nhưng mới đến Vịnh Lion (Liông) thì gặp bão nên phải quay về. Đến cuối tháng 3 - 1805, Villeneuve lại xuất quân qua Gibraltar vòng lên Cảng Cadix của Tây Ban Nha, hội quân với hải đội Tây Ban Nha rồi tiến ra Đại Tây Dương để dử quân Anh. Quân Anh cũng dượt theo nhưng không gặp nhau nên Villeneuve lại kéo về đóng đại quân ở vịnh Finisterre (Phinixtơ) ở cực Bắc bờ biển Tây Ban Nha.
Chỉ huy quân Anh là Đô đốc Calder đã đem một đoàn thuyền chiến đi đánh Villerleuve. Ngày 22- 7- 1805, hai bên giao chiến ở vịnh Finisterre. Hôm ấy, biển động có sóng lớn, lại đầy sương mù, nên trận đánh tẻ nhạt, song Calder cũng bắt được hai chiến thuyền Tây Ban Nha.
Villeneuve không dám ở lại Finisterre liền kéo đại quân về vịnh Vigo (Vigô) cung ở bờ biển phía Tây nước Tây Ban Nha, phía dưới vịnh Firlisterre. Thực ra, theo dự định chiến lược thì Villeneuve phải tiến lên phía Bắc, về nước Pháp, phối hợp với các đoàn chiến thuyền pháp đóng ở Rochefort và Brest để đánh quân Anh trong biển Manche và chuyên chở quân đổ bộ vào Anh.
Cũng trong lúc này, bộ binh Pháp đã được chuyển đến gần bờ biển Manche và tập đổ bộ, chờ thời cơ. Nhưng ở Vigo, Vitleneuve do dự không dám theo như dự định vì sợ bị đánh dọc đường. Ông cho người đưa thư về xin ý kiến của Bộ trường Hải quân Pháp là Decres.
Về phía Nelson, không rõ ý đồ của Pháp, cụ thể là của Villeneuve, lại nghi rằng quân Pháp sẽ đánh Irlande (lếclăng tức nay là Airơlen) nên điều quân về bảo vệ hòn đảo sát rách của nước Anh. Trong khi đó, chính phủ Anh bằng ngoại giao đã xúi bẩy các nước Nga, Áo sinh sự đánh nhau với Pháp. Napoléon phải dẫn quân sang phía Đông, và đã thu được những thắng lợi ở các trận Ulm, Austerlitz, lena (lêna). Đồng thời ông đã ra lệnh cho Villeneuve chuẩn bị quay về Địa Trung Hải quét sạch hải quân Anh ra khỏi vùng biển này. Nắm được tin tức đó, Nelson cũng đưa đại quân về phía biển Tây Ban Nha. Và thế là nổ ra trận huyết chiến ở vịnh Trafalgar vì họ đã gặp nhau tại đó.
Sáng ngày 20-10-1805, hai bên giao chiến. Sau những trận đấu pháo ác liệt, hạm đội Tây Ban Nha bị đánh đắm và bị bắt đến quá nửa. Phó đô đốc của Villeneuve là Dumanoir (Đuymanoa) đem được bốn chiếc thuyền chạy thoát khỏi vùng chiến sự nhưng sau đó ít ngày cũng bị quân Anh bắt sống. Những chiến thuyền Pháp sống sót chạy về cảng Cadix nhưng không may các thuỷ thủ này cũng bị những người Tây Ban Nha bất bình với triều đình thân Pháp họ chiếm đoạt thuyền và tàn sát các thuỷ thủ.
Cuối cùng chỉ còn tàn quân Đô đốc Villeneuve chạy thoát được về vịnh Vigo rồi sau đó trở về Pháp. (Năm sau, 1806 ông tự sát).
Trong trận này, quá nửa chiến thuyền quân Anh cũng bị đắm và tổn thất lớn nhất là Đô đốc, Tổng chỉ huy Nelson bị trúng đạn chết ngay trên thuyền chỉ huy giữa lúc trận chiến sắp kết thúc (khoảng 4 giờ chiều ngày 20-10-1805). Ông đã chết vào lúc mới 47 tuổi. Sau chiến cuộc, bên Pháp và Tây Ban Nha có trên 7000 binh sĩ bị chết và bị thương, còn phía Anh chỉ mất khoảng 2500 người.
Thật trớ trêu, giữa lúc trận Trafalgar kết thúc ở vịnh biển phía Tây Ban Nha, hải quân Pháp, Tây Ban Nha bị đại bại vì lúc đó Napoléon lại đại thắng ở Ulm, toàn bộ quân Áo phải đầu hàng. Cho nên có nhà viết sử đã ghi: ''Nelson đã che tối vầng Mặt trời Ulm bằng những đám khói trong trận Trafalgar”.
TS. NGUYỄN NGỌC TUẤ.N
