TRẬN TỈNH HÌNH (TRẬN BỐI THỦY – HÀN TÍN PHÁ TRIỆU) NĂM 204 Tr.CN
I. Tình hình chung
- Hình thức: đánh vận động
- Không gian: khu vực của Tỉnh Hình, nước Triệu ( Trung Quốc)
Thời gian: năm 204 Tr.CN
Lực lượng tham chiến:
+ Quân Hán: 50.000 người
+ Quân Triệu: 100.000 người
- Kết quả: quân Hán tiêu diệt đại bộ phận quân Triệu, diệt tướng chỉ huy Trần Dư, bắt sống Vua Triệu và thừa thắng đánh lấy nước Triệu.
II. Diễn biến chính
Cuối Thế kỷ III Tr.CN, nhà Tần đổ, Trung Quốc lại rơi vào tình trạng phân liệt thành các nước nhỏ tranh chấp đánh nhau liên miên. Mạnh hơn cả là hai nước Hán và Sở; còn các nước như Tề, Triệu, Nguỵ, Yên quanh cuộc ''Hán, Sở tranh hùng'' là các nước yếu hơn, lúc thì theo bên này, lúc thì theo bên kia. Thời điểm xảy ra trận Tỉnh Hình là lúc quân Hán do Hàn Tín chỉ huy- nhằm lập lại thế chủ động đang kéo đi thanh toán các nước theo hùa với Sở. Sau khi diệt Nguỵ, diệt Đại, Hàn Tín tiến vào đất Triệu.
Mặc dù là nước lớn, nhưng trong cuộc viễn chinh này, quân Hán chỉ có khoảng 5 vạn, trong khi đó 10 vạn quân Triệu đã bày sẵn thế trận nghênh đón tại cửa Tỉnh Hình (một cửa ải biên giới thuộc dãy Thái Hành). So sánh lực lượng nghiêng hẳn về phía nhà Triệu.
Chủ quan trước ưu thế ấy, Trần Dư, tưởng chỉ huy quân Triệu đã không chấp nhận kế hoạch phòng ngự tích cực của quân sư Lý Tả Xa, chủ động tiến công đối phương bằng lực lượng ''chính, kỳ”, mà chủ trương án binh tại chỗ, đợi quân Hán đến sẽ cùng quyết chiến.
Nắm được ý đồ của Trần Dư, Hàn Tín quyết tâm dùng cách đánh sở trường kết hợp ''chính, kỳ'', điều quân Triệu đến trận địa chuẩn bị sẵn để tiêu diệt, mặc dù quân Hán ít hơn hẳn phía địch. Lực lượng được sử dụng như sau:
- 1 vạn quân được bố trí đối diện với thành luỹ quân Triệu, lưng quay về phía sông (trận Tỉnh Hình còn được gọi là trận Bối Thuỷ là vì thế), với tư cách như là lực lượng chủ yếu do Hàn Tín chỉ huy (thực tế Hàn Tín không ở đây), có nhiệm vụ nhử quân Triệu ra nghênh chiến.
- Một đạo ''kỳ '' binh gồm 5000 quân bộ binh và kỵ binh với 2000 cờ hiệu ám sẵn sau lưng quân Triệu, vu hồi chiếm thành luỹ khí quân Triệu đã tiến ra khỏi trận địa phòng ngự để giao chiến với quân Hán.
- Lực lượng lớn còn lại gồm 3,5 vạn quân do đích thân Hàn Tín chỉ huy, ban đầu làm nhiệm vụ khiêu chiến, sau đó là lực lượng chủ yếu tiêu diệt địch.
Thế trận bày xong, Hán Tín dẫn một bộ phận chủ lực tiến vào cửa Tỉnh Hình nghênh chiến. Vừa mới giao tranh, quân Hán đã bỏ chạy, vứt bỏ lạt biển hiệu, vũ khí, cờ quạt, lui về trận địa ''bối thuỷ”. Trần Dư mắc mưu tưởng nắm chắc thắng lợi, đích thân đốc toàn bộ quân sĩ ra đuổi đánh. Lừa cho quân Triệu lúc đó đang say sưa thắng lợi lao vào khu vực dự kiến sẵn, quân Hán bất ngờ quay lại phản kích mãnh liệt. Vừa chia cắt vừa đánh vào bên sườn địch với tinh thần chỉ có một đường tiến vì phía sau là sông, mặc dù lực lượng ít hơn, quân Hán đã làm rối loạn đội hình quân Triệu, đưa quân Triệu vào thế bị bao vây. Bị tiến công mạnh phút chốc dễ chuyển thành bại, Trần Dư núng thế định lui về giữ thành, nhưng nhìn lên đã thấy thành luỹ ngợp cờ xí mà đạo kỳ binh của quân Hán lẻn vào đánh úp từ hồi nào. Chỉ còn một con đường, mạnh ai nấy chạy. Thừa thắng, từ bốn phía quân Hán đánh ập lại. Số phận mười vạn quân Triệu đã được định đoạt: bị tiêu diệt gần hết, trong đó có Trần Dư. Vua Triệu và quân sư Lý Tả Xa bị bắt sống.
III. Những phát triển của nghệ thuật quân sự
Trận Tỉnh Hình nổi bật ở nghệ thuật mưu kế và thế trận: đó là mưu kế lừa địch, buộc đối phương phải đi vào kế của mình. Do đó tạo được bất ngờ giành quyền chủ động. Đó là nghệ thuật lấy ít địch nhiều, nhất là bên nhiều ''lại ở thế thủ có chuẩn bị sẵn. Nghệ thuật đó được thể hiện trước hết trong phân chia sử dụng lực lượng, khiến “ít hoá nhiều”, trong việc lập thế trận, mà khi triển khai, quân đối phương lập tức ở thế bị vây hãm. Đó cũng là một trận đánh điển hình về mưu kế lừa địch và điều địch, buộc địch phải đi vào thể của minh, tạo được bất ngờ, tạo được chủ động. Chọn một thế chặn địch đưa vào sông (Bối Thuỷ), Hàn Tín đã buộc quân sĩ mình phải quyết chiến và quyết thắng, đó cũng là một nhân tố dẫn đến thắng lợi. Đó còn là nghệ thuật khích tướng - một mưu kế thướng dùng trong những trận đánh cổ - kích động vào tính chủ quan, tự mãn, khiến địch khi rơi vào trạng thái ngược lại, thì có biến động đảo lộn về tâm lý, tinh thần, càng mau chóng thất bại.
THUỢNG TƯỚNG - GS. HOÀNG MINH THẢO
