Vườn quốc gia Mesa Verde
Tại Mesa Verde nằm sâu trong vùng Tây Nam Colorado, người Anasazi đã xây dựng khoảng 600 ngôi nhà bằng đá sa thạch tại hốc núi trên những vách núi dựng đứng. Chưa đầy 100 năm sau đó vào thế kỷ XIII, những ngôi nhà này bị bỏ hoang phế. Những ngôi nhà trống trải vô cùng quý giá này bị chìm vào quên lãng trên các vách núi cao câm lặng. Mãi cho tới năm 1879, tức là khoảng 7 thế kỷ sau, khi các nhà khảo sát địa chất tìm thấy một ngôi nhà đã bị hư hỏng tại nơi mà ngày nay là vườn quốc gia Mesa Verde.
Mesa Verde, theo tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “cái bàn xanh” được đặt theo tên của cây bách xà (Junipor) và các khu rừng bao phủ lên phần lớn bình nguyên xanh tốt này. Người Anasazi, hay những người cổ đại lần đầu tiên đến định cư ở đây vào thế kỷ thứ VI, họ sống trong các hang cũng như những ngôi nhà tranh vách đất được xây dựng trong các hầm mỏ trên đỉnh của Mesa. Vào thế kỷ thứ VIII, họ chuyển lên sống trên mặt đất để sống trong các ngôi nhà được xây dựng bằng gạch mộc.
Vào cuối những năm 1100 khi những người Anasazi đã có khả năng đẽo khắc đá một cách hoàn hảo tinh tế, họ bắt đầu xây dựng các thị trấn trên - vách đá. Với những công cụ của thời đại đồ đá mà họ đã xây dựng các tổ hợp nhà ở cao vài tầng và được quét vôi màu đỏ và trắng trong có nhiều phòng ở. Chưa một ai biết rõ có phải vì lý do tôn giáo nên họ phải chuyển đến ở trên những vách núi hay để tránh những băng cướp hung hãn quấy nhiễu phá phách hoặc để tránh mưa, tuyết? Song có một điều rất rõ là các nhà ở trên vách núi này rất lạnh, ẩm ướt và đông người. Và một số lớn những ngôi nhà này chỉ có thể đến được bằng cách bắc thang, hoặc dùng chân tay bám víu vào các vách đá dựng đứng để leo lên.
Trên đỉnh của núi Mesa người Anasazi trồng hoa mầu trên nương rẫy có hệ thống thuỷ nông rất thuận lợi cho công việc tưới tiêu. Họ cũng thuần dưỡng một số động vật như bò, tổ chức săn bắt hươu, nai và một số thú rừng nhỏ.
Khi người Anasazi rời khỏi chỗ của mình ở núi Mesa vào cuối những năm 1200 là bởi phải đi lánh nạn do chiến tranh hoặc cũng có thể do hạn hán, mà cũng rất có thể họ đã tự huỷ diệt mình bằng cách vắt kiệt đất canh tác, chặt phá rừng và săn bắt thú rừng đến mức tuyệt chủng. Không có cái ăn buộc phải di cư.
Ngày nay, những di tích của nền văn hoá Anasazi cổ đại vẫn còn ở Arizona và ở New Mexico. Tại đây những người Pueblo Indian vẫn theo đuổi những truyền thống mà tổ tiên của họ đã mang theo họ lần cuối cùng phải rời bỏ núi Mesa màu xanh và Mesa Verde trở thành vườn quốc gia được ghi vào danh sách Di sản thế giới của UNESCO năm 1978.
