Ngôi nhà nhỏ trên thảo nguyên Chương 1
Phơi cỏ khi nắng chiếu
Tiếng vo vo rộn rã của cỗ máy cắt cỏ vang lên từ vũng trâu đằm cũ ở phía nam căn lều, nơi bố đang cắt đám cỏ cao dầy đặc để phơi khô.
Trời cao và như chao động theo làn hơi nóng phủ trên đồng cỏ lung linh. Mặt trời đã ngả về tây nhưng nắng vẫn hừng hực như giữa buổi trưa. Gió thổi tựa hồ đang quật lửa tới. Nhưng bố còn phải tiếp tục cắt cỏ nhiều giờ nữa trước khi ngưng lại vì trời tối.
Laura lôi chiếc bình đầy nước lên khỏi chiếc giếng ở bên bờ đầm Big Slough. Cô súc rửa chiếc bình cho tới khi nó mát lạnh. Rồi cô vục đầy nước, đóng nắp thật chặt, xách ra đồng.
Từng bầy bướm trắng nhỏ chập chờn trên đường đi. Một con chuồn chuồn với những chiếc cánh mỏng vun vút phóng theo một con muỗi độc. Trên những đám gốc cỏ lởm chởm, lũ sóc đất sọc vằn đang nhảy nhót toán loạn. Thình lình chúng bỗng lao chạy và chui hết vào hang. Đúng lúc, Laura nhận thấy có một chiếc bóng lướt nhanh. Cô nhìn lên và bắt gặp cặp mắt và những chiếc móng của một con ó ở phía trên. Nhưng hết thảy đám sóc nhỏ đã nằm an toàn trong hang.
Bố mừng rỡ thấy Laura xuất hiện với một bình nước. Bố nhảy xuống khỏi cỗ máy cắt cỏ, uống một hớp.
- Chà! Trúng mánh rồi!
Bố nói và lại dốc ngược chiếc bình. Sau đó bố đóng nắp bình đặt xuống đất và phủ cỏ lên.
Bố nói giỡn:
- Cái nắng này gần khiến chàng trai mong có một bụi mầm non để che bóng mát.
Thực ra, bố rất vui vì đang ở trên một vùng đất không có cây lớn. Khi ở Big Woods, m i mùa hè bố đã phải đào bứng rất nhiều bụi mầm non để dọn sạch đất. Ở đây, trên đồng cỏ xứ Dakota, không hề có một thân cây, một mầm non và không có một mảnh bóng mát ỏ bất kì nơi nào.
- Dù sao, một người sẽ làm việc tốt hơn khi toàn thân ấm lên.
Bố nói một cách vui vẻ và chặc lưỡi ra lệnh cho lũ ngựa Sam và David miệt mài kéo cỗ máy. Chiếc lưỡi với hàng răng thép dài vo vo xiên qua những đám cỏ cao cắt đổ rạp xuống. Bố ngồi trên ghế ngồi bằng sắt ở trên cao, nắm chiếc cần lái trong tay và ngắm đám cỏ ngả xuống.
Laura ngồi trên cỏ nhìn bố bọc một đường vòng. Hơi nóng ở đây tương tự như trong lò nướng bánh. Những con sóc đất nhỏ sọc vằn vàng nâu lại hối hả xuất hiện đầy xung quanh cô. Lũ chim bé xíu bay quanh và đeo vào những cọng cỏ uốn cong làm đu đưa nhè nhẹ. Một con rắn hiệp sĩ đang trườn tới và cuốn mình qua một đám cỏ. Laura ngồi khom người tì cằm trên đầu gối và đột nhiên chợt thấy mình lớn như một trái núi khi con rắn cuộn mình lại ngóc đầu ngắm bức tường sừng sững là chiếc váy vải của cô.
Cặp mắt tròn của nó sáng lên như những hạt cườm và chiếc lưỡi le ra cực nhanh tựa hồ một tia nước nhỏ phóng tới. Toàn thể hình dạng con rắn sọc sáng trông rất mềm mại. Laura biết rõ loại rắn hiệp sĩ không hề làm hại ai và còn giúp ích cho nhà nông do chúng chuyên ăn những thứ sâu phá hoại mùa màng.
Con rắn vươn chiếc cổ đã hạ thấp đảo thành một góc vuông hoàn hảo trườn quanh Laura và luồn vào trong cỏ.
Lúc đ, tiếng vo vo của cỗ máy vang lên dữ dội hơn và lũ ngựa đầu lắc lư chậm chậm bước tới. David nhảy dựng lên khi Laura bật kêu gần như ngay sát dưới mũi nó.
- Oa!
Bố hét lũ ngựa và ngạc nhiên:
- Laura! Bố ngỡ con đã đi rồi chứ. Tại sao con lại chui trong cỏ như một con gà gô nhỏ vậy?
Laura nói:
- Bố, tại sao con không thể phụ bố phơi cỏ? Bố hãy để cho con làm đi, bố!
Bố nhấc chiếc mũ lên, thọc mấy ngón tay vào mái tóc đẫm mồ hôi, dựng tất cả tóc đứng lên cho gió thổi qua.
- Con không lớn lắm và không có sức nữa, bình rượu nhỏ à.
Laura nói:
- Con sắp tròn mười bốn tuổi rồi. Con có thể phụ giúp bố. Con biết là con làm được.
Cỗ máy quá đắt đến nỗi bố không còn tiền để thuê người phụ việc. Bố cũng không thương lượng làm vần công được vì ở vùng đất mới mẻ này chỉ có vài gia đình nông dân và ai cũng bận rộn trong mảnh đất được chia cấp. Dù thế, bố vẫn cần được giúp đỡ để chất đống cỏ khô.
Bố nói:
- Ừ, có thể con làm được. Mình hãy thử coi. Nếu con làm nổi thì công việc phơi cỏ khô này sẽ do hai bố con mình tự làm.
Laura nghĩ là không nên để bố buồn phiền về điều này và cô vội vã trở về lều nói với mẹ.
Mẹ nói một cách lưỡng lự:
- Sao, mẹ nghĩ là con có đủ sức.
Mẹ vẫn không muốn thấy phụ nữ làm việc ở ngoài đồng. Chỉ có những người ngoại quốc mới làm thế. Mẹ và các con gái đều là người Mỹ nên không thể dính vào công việc của đàn ông. Nhưng việc Laura giúp phơi cỏ sẽ giải quyết xong vấn đề. Mẹ quyết định :
- Được, Laura. Con có thể làm.
Carrie cũng nôn nóng được phụ giúp:
- Em sẽ mang nước uống ra cho chị. Em đủ lớn để mang bình nước rồi!
Carrie đã gần mười tuổi nhưng thân hình quá nhỏ so với tuổi tác. Mary cũng sung sướng đề nghị:
- Chị sẽ lãnh phần việc nhà của em, ngoài phần việc của chị.
Mary vẫn tự hào có thể rửa chén đĩa, dọn dẹp giường ngủ không thua Laura, dù cô không thấy gì.
Nắng và gió hong khô đám cỏ được cắt xong một cách mau chóng đến mức bố có thể cào lại vào ngày hôm sau. Bố cào thành những luống dài rồi cào gom lại thành từng đống lớn. Sáng sớm hôm sau, khi không khí bình minh còn mát dịu và khi bầy chiền chiện còn đang hót , Laura đã ngồi trên xe cùng bố ra đồng.
Tới nơi, bố đi bên thùng xe điều khiển lũ ngựa bước giữa các đống cỏ. Bố dừng ngựa bên từng đống cỏ dùng chĩa hất cỏ khô lên máng. Cỏ chồng chất lộn xộn là Laura đập nén xuống. Lui tới lên xuống, cô cố sức đập nén đám cỏ khô lùng bùng trong lúc những chĩa cỏ cứ ào tới và cỗ xe lắc lư chuyển qua đống cỏ kế cận. Rồi bố hất cỏ lên từ phía bên kia.
Dưới bàn chân cô, cỏ khô cao lên mãi và được đập nén xuống thật chặt. Cô tiếp tục trèo lên đạp xuống thật kĩ từ đầu tới cuối máng rồi băng qua ở giữa. Nắng trở nên nóng hơn và nồng mùi cỏ khô. Cỏ bung ra dưới chân cô chờm khỏi các cạnh máng.
Càng lúc cô càng cao thêm trên đống cỏ khô được đập nén lại. Đầu cô vươn khỏi các thành máng và cô có thể nhìn khắp đồng cỏ mỗi khi ngừng đạp chân. Rồi máng cỏ đầy hết và những chĩa cỏ từ tay bố vẫn được hất lên.
Lúc này Laura đứng cao ngất và đám cỏ khô trơn trượt nghiêng xuống xung quanh cô. Cô tiếp tục đập xuống một cách thận trọng. Mồ hôi ướt đẫm trên mặt, trên cỏ và chảy dài xuống lưng cô. Chiếc mũ rớt xuống phía sau lủng lẳng và những bím tóc cô xõa tung. Mái tóc dài màu nâu của cô rối bời trong gió.
Rồi bố bước lên những giống cây. Một bàn chân bố đặt trên chiếc hông lớn của David và bố leo lên đống cỏ khô một cách khó khăn.
Bố nói:
- Con làm việc tốt lắm, Laura. Con đã đạp nén khá chặt đến mức mình có một đống cỏ rất lớn trên thùng xe.
Laura đứng nghỉ trong đám cỏ khô tua tủa bốc nóng trong lúc bố đưa xe về gần chuồng ngựa.
Lúc đó, cô tụt xuống và ngồi ngay dưới bóng của cỗ thùng xe. Bố hất một ít cỏ xuống rồi leo xuống trải rộng thành một lớp đáy tròn lớn cho một đống cỏ. Bố lại trèo lên hất thêm cỏ xuống rồi leo xuống trải cỏ thật đều và đạp nén chặt.
Laura nói:
- Con có thể tãi cỏ, bố. Như vậy bố khỏi phải leo lên leo xuống nữa.
Bố hất chiếc mũ về phía sau nghiêng người vào chiếc chĩa, nói:
- Thực ra thì đánh đống cỏ là việc làm của hai người. Làm theo cách bố đang làm thì rất tốn thời giờ. Bố muốn có sự giúp đỡ lắm nhưng con chưa đủ lớn, bình rượu nhỏ à!
Cô chỉ có thể khiến bố nói:
- Thôi được, mình thử coi đã!
Nhưng khi hai bố con quay lại với máng cỏ thứ hai thì bố đưa chiếc chĩa cho cô thử làm. Chĩa cao vượt khỏi đầu cô và cô không biết cách sử dụng nên cầm nó một cách lóng ngóng. Nhưng khi bố hất cỏ khô từ thùng xe xuống, cô vẫn cố tãi ra thật đều, vừa tãi vừa đi vòng quanh để đạp nén chặt xuống. Dù cô đã ráng hết sức, bố vẫn phải san bằng lại đống cỏ cho chuyến xe kế tiếp.
Lúc này, nắng và gió càng nóng dữ hơn và chân Laura run rẩy khi cô đạp nén cỏ xuống. Cô mừng được ngồi nghỉ một lát. Cô thấy khát, khát hơn nữa, rồi khát tới mức cô không còn nghĩ nổi tới thứ gì khác. Giống như lâu lắm mới tới mười giờ, khi Carrie xuất hiện kéo theo bình nước chỉ vừa đầy một nửa.
Bố nhắc Laura uống trước và không uống nhiều quá. Không khi nào có được một điều gì ngon hơn thứ nước mát dịu trôi qua họng cô lúc đó. Vừa nhấp thử cô đã ngưng lại ngạc nhiên và Carrie vỗ hai bàn tay kêu lớn rồi cười nói:
- Không được nói, Laura! Không được nói cho tới khi bố nếm.
Mẹ đã gửi nước gừng tới. Mẹ hòa đường với nước lạnh cho nước có vị nho rồi bỏ gừng vào đó để giữ ấm cho bao tử và hai bố con có thể uống thỏa thích. Nước gừng không gây sốt như nước lạnh khi uống vào lúc đang quá nóng nực. Sự đãi ngộ này đã biến một ngày bình thường thành đặc biệt, ngày đầu tiên Laura phụ việc đánh đống cỏ khô.
Khoảng trưa, hai bố con đã kéo hết cỏ khô và đánh đống xong. Bố lo làm chóp mái. Chóp mái được làm thật khéo và lớp cỏ khô phủ quanh để che mưa cho đống cỏ.
Bữa ăn trưa đã sẵn sàng khi hai bố con về tới lều. Mẹ nhìn Laura thật nhanh và hỏi bố:
- Công việc có khó với con bé lắm không, Charles?
Bố nói:
- Ô, không! Nó vững chắc như một con ngựa nhỏ và giúp được nhiều lắm. Nếu anh làm một mình thì phải mất cả ngày mới đánh đống hết chỗ cỏ đó. Nhưng bây giờ thì anh đã có trọn buổi chiều để cắt cỏ.
Laura cảm thấy tự hào. Hai bàn tay cô đau nhức, lưng cô đau nhức, hai chân đau nhức và tối đó, khi lên giường, toàn thân cô đau nhức tới ứa nước mắt nhưng cô không nói với ai.
Ngay khi bố cắt và cào gom cỏ đủ để đánh một đống khác, bố cùng Laura lại cùng làm. Tay chân Laura đã quen với công việc và không còn đau nhức nhiều nữa. Cô thích ngắm những đống cỏ mà cô đã phụ giúp để hoàn thành. Cô đã giúp bố đánh đống cỏ ở hai bên cửa chuồng ngựa và một đống dài phủ kín phía trên chuồng hang. Ngoài những đống cỏ này, hai bố con còn đánh đống thêm ba đống cỏ lớn nữa.
Bố nói:
- Bây giờ thì tất cả cỏ trên đất cao đã cắt hết rồi, bố muốn tính tới một số cỏ trong đầm. Việc này chẳng tổn hao gì và có thể mình sẽ bán được cỏ khi có thêm người định cư tới vào mùa xuân sau.
Thế là bố cắt đám cỏ cao thô ở đầm Big Slough và Laura giúp bố đánh đống lại. So với những cọng cỏ nhỏ ở đất cao, loại cỏ này nặng hơn nhiều đến nỗi Laura không thể xốc cỏ bằng chĩa, nhưng cô vẫn có thể đạp nén chúng xuống.
Một bữa, khi bố trầy trật leo lên đỉnh một đống cỏ, cô nói:
- Bố còn bỏ sót một đống cỏ, bố!
Bố ngạc nhiên:
- Đâu?
- Đó, trong đám cỏ cao.
Bố nhìn theo hướng tay chỉ của Laura. Rồi bố nói:
- Không phải đống cỏ đâu, bình rượu nhỏ! Đó là một ổ cầy hương.
Bố ngắm kĩ một hồi lâu và nói:
- Bố sẽ tới gần đã coi. Con có muốn tới không? Lũ ngựa sẽ dừng tại chỗ.
Bố mở một lối đi băng qua đám cỏ cao xù xì và Laura theo sát phía sau. Đất dưới bàn chân mềm nhão bùn lầy và nước đọng giữa các rễ cỏ. Laura chỉ nhìn thấy lưng của bố còn khắp xung quanh là cỏ cao vượt khỏi đầu cô. Cô bước một cách thận trọng trên mảnh đất mỗi lúc một nhớp nhúa hơn. Đột nhiên, ngay phía trước cô mở ra một vũng nước chói chang.
Ổ cầy hương nằm sát mé bờ của vũng nước. Ổ cao khỏi đầu cô và lớn hơn một vòng ôm của cô. Vách ổ uốn tròn và trên đỉnh xù xì, xám xịt. Lũ cầy hương cắn cỏ khô thành từng mảnh, nhào kĩ trong bùn để làm thành một loại hồ cho căn nhà của chúng và chúng đã dựng ổ một cách chắc chắn, phẳng phiu với phần chóp cuốn tròn kĩ lưỡng để cho mưa.
Căn nhà của chúng không có cửa ra vào. Khắp xung quanh cũng không có một lối đi nào để dẫn tới. Trong các gốc cỏ xung quanh ổ và dọc bờ ao đầy bùn không có một dấu chân. Không có gì cho thấy lũ cầy hương ra vào ổ của chúng như thế nào.
Bố nói rằng, vào lúc này, ở phía sau những bức vách dầy im ắng kia, lũ cầy hương đang ngủ, mỗi gia đình chiếm một khoang nhỏ riêng biệt có lót cỏ. Mỗi khoang có một ô tròn nhỏ dẫn vào một khoang dốc thoai thoải. Lối đi thông ở bên trong này uốn vòng từ trên cao xuống dưới đáy và tận cùng trong mặt nước sâu. Đây chính là cổng chính để ra vào của lũ cầy hương.
Khi nắng tắt, lũ cầy hương thức dậy chạy nhanh trên mặt nền bùn của lối đi, phóng xuống dưới mặt nước đen ngòm, lặn xuyên qua vũng nước rồi biến vào trời đêm mênh mông. Suốt đêm, dưới ánh trăng hoặc ánh sao, chúng đầm mình trong nước nô giỡn dọc các mép bờ vừa ăn rễ, cọng hoặc lá của các loại cây cỏ mọc trong nước. Khi bình minh thoáng hiện, chúng liền quay về ổ. Chúng lăn tới khung cửa ở dưới nước. Rũ nước xong, chúng leo ngược lối đi dốc ở bên trong và trở về khoang riêng của mình có lót cỏ. Tại đó chúng cuộn mình ngủ thoải mái.
Laura đặt bàn tay lên vách ổ. Lớp hồ xù xì nóng hầm hập dưới gió và nắng nhưng ở phía trong những lớp tường dầy, trong bóng tối, không khí chắc vẫn mát mẻ. Cô thích thú với ý nghĩ lũ cầy hương đang ngủ ỏ đó.
Bố khẽ lắc đầu, nói như không có triển vọng gì:
- Mình sắp phải trải qua một mùa đông khắc nghiệt.
Laura ngạc nhiên hỏi:
- Sao, bố biết bằng cách nào?
Bố giải thích với cô:
- Mùa đông càng lạnh thì lũ cầy hương càng đắp vách ổ dầy hơn. Bố chưa hề thấy vách ổ cầy hương nào dầy như thế này.
Laura lại ngắm chiếc ổ. Nó rất chắc và lớn. Nhưng ánh nắng đang xối xuống đốt cháy vai cô xuyên qua lớp vải mỏng bạc màu và gió hừng hực thổi trong mùi bùn ẩm ướt hòa với mùi cỏ khô nồng nặc. Laura khó nghĩ nổi tới một khoảng thời gian lạnh lẽo dữ dội với băng tuyết.
Cô hỏi:
- Bố, làm sao lũ cầy hương lại biết nổi?
Bố nói:
- Bố không biết chúng biết bằng cách nào, nhưng chúng biết. Bố cho rằng chỉ có một cách là Chúa mách bảo với chúng.
Laura lại hỏi:
- Thế thì sao Chúa lại không mách bảo cho mình?
Bố đáp:
- Vì mình không phải là thú vật. Mình là người và như bản Tuyên ngôn độc lập đã nêu rõ, Chúa tạo ra con người hoàn toàn tự do. Điều đó có nghĩa là chúng ta phải tự lo cho mình.
Laura nói khẽ:
- Con nghĩ là Chúa đã lo cho mình.
Bố nói:
- Chúa lo tới mức để chúng ta làm những điều hợp lẽ phải. Chúa ban cho chúng ta lương tâm và trí tuệ để hiểu biết lẽ phải. Nhưng Chúa dành cho chúng ta quyền làm theo ý muốn. Đó là điều khác biệt giữa con người với mọi loài vật khác.
Laura ngạc nhiên hỏi:
- Vậy là cầy hương không được làm theo ý thích của chúng?
Bố đáp:
- Đúng. Bố không biết tại sao lại như thế nhưng co có thể thấy rất rõ. Hãy nhìn những chiếc ổ kia. Cầy hương phải dựng cùng một loại nhà như thế. Chúng luôn làm như thế và sẽ luôn làm như thế. Rõ ràng là chúng không thể dựng một kiểu nhà khác. Nhưng con người dựng lên mọi kiểu nhà. Mỗi người đều có thể tạo ra một kiểu nhà nào đó theo ý riêng của mình. Như vậy, nếu kiểu nhà đó không tránh được thời tiết thì hoàn toàn do con người. Con người hoàn toàn tự do và độc lập.
Bố dừng lại một phút suy nghĩ rồi bất chợt hất đầu:
- Đi thôi, bình rượu nhỏ. Tốt hơn là mình lo cắt cỏ trong khi còn nắng.
Bố nháy mắt và Laura cười vì nắng đang chiếu rồi gắt. Nhưng trọn phần còn lại của buổi chiều, hai bố con làm việc khá đúng mức.
Lũ cầy hương đã có một cái ổ ấm áp với những bức vách dầy nhưng căn lều của họ chỉ được làm với những tấm ván mỏng đã bị cái nóng mùa hè làm co rút lại đến nỗi những tấm nệm nhỏ không còn che kín hết những kẽ hở lớn trên vách. Ván và giấy chống thấm không đủ để ngăn chống với một mùa đông khắc nghiệt.