Truyện Và Kí Chương 29
MẤY BỨC THƯ
Những nấm nghĩa địa chụn lớnh Phỏp rải rỏc từ Chiờm Húa đến Lạng Sơn đủ làm chứng sự thất bại của Phỏp. Nhưng mấy bức thư (trong hàng trăm bức thư khỏc) sau đõy lại tỏ rừ thờm cuộc thất bại của bọn thực dõn.
Viờn đội Noel viết:
"Tụi mong rằng xong trận này thỡ họ để chỳng tụi về Phỏp... Mỏu đổ nhiều rồi, bao giờ hũa bỡnh trở lại?"
Tiểu đội trưởng Bottine viết:
"Những lời rờu rao của bọn to đầu (Phỏp), tức là những lời chửi rủa những anh em ta đó bị hy sinh. Tụi tự hỏi: Bao giờ trũ hề ấy sẽ chấm dứt? Bao giờ sự thật sẽ được rừ ràng?"
Lớnh nhảy dự Lamose viết cho vợ:
"Em ơi! Khụng biết em cú yờu anh nữa chăng, vỡ anh đó bị thương hàn hạng nặng! Chưa bao giờ anh run như thế này. Mà đõu phải chỉ một mỡnh anh, tất cả những người bạn anh đều rung khắp khắp".
Quan ba Bourdeaux viết cho bà Bourdeaux:
"Người ta thường núi xứ này nước độc. Nhưng tụi khụng ngờ nước độc đến thế này. Trung đội của tụi 30 người sốt rột, 20 người bị hắc lào".
Đội trưởng Paureau viết:
"Đó ba, bốn ngày 8 người bị thương nằm chờ khụng cú thuốc. Ba người đó chết rồi, sao họ khụng thả dự thuốc? Nếu cú thuốc thỡ những người đú khụng đến nỗi chết tội nghiệp như thế. Khụng cú mỏy bay để thả dự thuốc, nhưng nếu tướng Salan muốn đi chơi thỡ bao nhiờu tàu bay cũng cú".
Ngoài những thư than phiền vỡ bệnh, lại cú nhiều thư than phiền vỡ đúi rột. Bộ đội Phỏp chỉ ăn đồ hộp Mỹ. Những đồ hộp đú đỏng lẽ chỉ dựng đến năm 1942 thỡ thiu, khụng nờn dựng nữa. Nhưng người Phỏp vẫn dựng, chẳng những vẫn dựng mà lại khụng cú đủ mà dựng.
Điện quan tư Kergaravat gửi quan năm Communal:
"Nhớ gửi ngay hai ngày lương thực. Chiều nay chưa cú gỡ cho bộ đội ăn".
Đội trưởng Laussel viết:
"Ban đầu thỡ cú gà, cú lợn. Nay ăn mói hết rồi. Bỏnh mỳ cố nhiờn khụng cú".
Bỏo cỏo của quan hai Logier, ngày 3-12-1947:
"Thỏng này, tỡnh hỡnh chẳng hơn gỡ thỏng trước. Áo và chăn vẫn thiếu. Nếu ỏo chăn chỉ gửi đến sau mựa rột, thỡ đú là một điều rất đỏng tiếc. Giày cũng vẫn thiếu."