Núi Sassi
Trên các vách đá Sassi vùng Matera thuộc cao nguyên Murge, phía Nam Italia, người ta đục khoét thành những ngôi nhà ở trong hang đá. Nhũng ngôi nhà hang đá này đã tồn tại trong nhiều thiên niên kỷ. Điều đó chứng tỏ từ thời đồ đá cổ con người dã sinh sống ở đây.
Nhưng chỉ từ thời đại đồ đá mới, các bộ lạc nửa du cư mới chọn vị trí hiện nay là thành phố Matera làm nơi cư trú, vì họ nhận thấy rằng các khối đá vôi có nhiều hang hốc rất thuận tiện cho việc đục khoét làm nhà ở, thích hợp cho việc di cư chuyển dịch theo mùa đi tìm đồng cỏ chăn nuôi.
Thành phố Matera kéo dài theo chiều thẳng đứng trên sườn cheo leo của sông Gvavina. Sự định vị và phân bố nơi cư trú thuộc vào lớp đá lộ ra trong hẻm vực. Và mùa mưa nước lũ chảy mạnh trên bề mặt đất sét của cao nguyên, tạo nên những hồ và đầm lầy. Mùa khô nguồn nước cạn dần, đất nứt nẻ. Nhà cửa được dựng ở phần thấp dọc theo các khe đá, tạo thành khu nhà ở những ngôi nhà này có những bậc thềm và vườn treo.
Các hình thái và các kiểu kiến trúc bắt nguồn từ kiểu nhà hang động. Nhà ở gồm một phòng vòm trần hình nôi. Bậc thềm nguyên thuỷ là sân chung. Phía dưới là bể nước công cộng chứa nước mưa đưa từ mái nhà xuống. Hệ thống dẫn nước nằm ngang đưa nước vào các khu vườn bậc thềm. Ở khu trung tâm nổi lên khu civita, khu vực phòng ngự. Các công xưởng, cửa hàng của những nhà thủ công được đặt ở rìa cao nguyên, nơi có những bể chứa lớn và những kho chứa ngũ cốc được đục khoét vào núi đá.
Hệ thống đô thị phức tạp nhưng hài hoà được tạo dựng nhờ sự dẫn nước, khống chế nước và phân bố nước này, không hề thay đổi cho tới thế kỷ XVIII. Nhưng vào thế kỷ XIX, đặc biệt thế kỷ XX, khả năng quản lý tài nguyên mất dần. Thành phố hiện đại phát triển lên phía cao, các đường nước bị lấp làm đường. Việc phá bỏ mạng lưới thu nước đã phá bỏ sự cân đối giữa sự phát triển đô thị và tài nguyên thiên nhiên, nhất là nguồn nước, đã làm cho vấn đề vệ sinh môi trường xuống cấp nghiêm trọng. Vì vậy năm 50 thế kỷ XX, người ta phải di dời dân cư thành phố sang một khu mới. Tại thời điểm di dời có 15.000 người (213 dân số Matera) sống trong 2.997 ngôi nhà, trong đó có 1.641 ngôi nhà hầm. Từ đó những ngôi nhà này trở thành di tích kiến trúc cho khách tham quan. Đây là một đô thị đặc biệt, trong đó con người hiểu rõ cách quản lý tài nguyên thiên nhiên.
