ROBERT OWEN, NGƯỜI THÍ NGHIỆM KẾ HOẠCH KHÔNG TƯỞNG
Robert Owen (1771- 1858) là nhà tư tương kiệt xưất của nước Anh, là một trong ba nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng lớn. Ông xuất thân nghèo khổ, 7 tuổi phải buộc thôi học, 10 tuổi phải xa cha mẹ, tự mình kiếm sống, đã từng làm thợ học việc và nhân viên bán hàng. Lao động nặng nhọc đè nặng lên con người nhỏ bé của ông, đêm đến ông phải bám lần theo lan can cầu thang, vất vả 1ắm mới lên được trên gác để ngủ, mà hàng ngày cũng chỉ được ngủ 5 tiếng đồng hồ. Cuộc sống gian khổ khiến Owen thể nghiệm được nỗi khổ đau mà chủ nghĩa tư bản gây ra, rất thông cảm với đông đảo quần chúng lao khổ.
Về sau, Owen trở thành một nhà doanh nghiệp có tên tuổỉ, ông bắt đầu thí nghiệm cải cách tình trạng bất hợp lí của xã hội. Cuộc thí nghiệm đầu tiên của ông được tiến hành ngay tại nhà máy dệt do ông quản lý. Ông rút ngắn thời gian lao động mỗi ngày xuống 10 tiếng rưởi, bỏ ra một khoản lớn kinh phí cải thiện điều kiện lao động của công nhân và nâng lương, nhà máy khi gặp trục trặc phải ngừng sản xuất cũng vẫn trả lương. Ông còn cải thiện điều kiện ở của công nhân, làm nhà ăn công cộng, mở cửa hàng trong nhà máy, xây dựng trường tiểu học kiểu mẫu, vườn trẻ, nhà gửi trẻ v.v. Những cải cách đó nhà tư bản bình thường không thể thực hiện được. Lợi nhuận từ nhà máy của Owen không vì thế mà giảm đi, ngược lại tăng lên. Thành công đã cổ vũ Owen, ông bắt tay tiến hành cuộc thí nghiệm với qui mô lớn hơn. Ông mua ở Mỹ một khoảng đất xây dựng thí nghiệm một ngôi làng mới cộng sản chủ nghĩa. Ông xây dựng một tổ chức xã hội được gọi là ''Ngôi làng mới hài hoà'', làng có hơn 800 thành viên, tài sản, công cụ sản xuất đều công hữu, mọi người đều tham gia lao động, bình đẳng với nhau, thực hiện quản lý dân chủ. Owen hy vọng dựa vào đó xoá bỏ nghèo khó và sự đối lập giai cấp. Nhưng không lật đổ chế độ tư bản, mà muốn thực hiện mục tiêu đó chỉ là điều không tưởng. Kết quả ''Ngôi làng mới hài hoà'' thất bại Owen hầu như mất toàn bộ gia sản. Thất bại không làm ông lùi bước. Sau khi từ Mỹ trở về Anh, Owen tiếp tục tiến hành trong quần chúng công nhân cuộc thí nghiệm làm cho công nhân tránh được sự bóc lột của nhà tư bản. Ông suốt đời phấn đấu tuyên truyền và thực hiện bền bỉ khi biết mệt mỏi kế hoạch và chủ trương cải tạo xã hội, đã để lại những của cải tinh thần quí báu cho đời sau.
