TẠI SAO KHI CỞI ÁO LEN LẠI CÓ TIẾNG “LÁCH TÁCH”?
Buổi tối khi cởi áo len ra, có lúc bạn sẽ nghe thấy tiếng ''lách tách''; nếu tắt đèn bạn còn có thể nhìn thấy các vết sáng nhỏ. Tại sao lại như vậy?
Có lẽ bạn sẽ không ngờ rằng trên cơ thể bạn vừa trải qua hàng trăm lần ''tia chớp điện?'' Nói điều này không phải để làm cho mọi người sợ, nhà vật lý học người Mỹ Franklin ngay từ năm 1752: đã dùng thí nghiệm chiếc diều nổi tiếng của mình để chứng minh sấm sét là hiện tượng phóng điện trong giới tự nhiên. Tất nhiên, quy mô phóng điện của sấm sét là rất lớn, còn trên cơ thể bạn chẳng qua chỉ là ''sấm sét loại nhỏ'' rất bé, cho nên bạn không hề cảm thấy gì cả. Nhưng trên cơ thể mang điện như thế nào?
Chúng ta biết rằng, vật chất đều do các nguyên tử cấu tạo thành, bên trong các nguyên tử có chứa rất nhiều hạt điện, các hạt điện mang điện tích âm, hạt nhân nguyên tử mang điện tích dương. Khi điện tích âm, dương bằng nhau, vật chất hướng ra ngoài và không biểu hiện tính điện. Nếu chúng ta dùng da lông cọ sát nào gậy cao su, dùng tơ lụa cọ sát vào gậy thuỷ tinh thì những vật thể vốn không mang điện này sẽ mang điện và có thể hút các mạt giấy tương đối nhỏ. Thực ra khi giữa các vật thể không ngưỡng cọ sát vào nhau, do sức hút của hạt nhân nguyên tử của các vật chất khác nhau đối với các hạt điện có độ mạnh yếu khác nhau, nên việc cọ sát có thể làm cho một số hạt điện từ các vật thể có sức hút tương đối yếu các hạt điện và chạy tới các vật thể có sức hút các hạt điện mạnh. Kết quả là những vật thể bị mất hạt điện sẽ mang điện dương, các vật thể hút các hạt điện mang điện âm. Quá trình này chính là sự cọ sát nạp điện, điện được tạo ra do cọ sát không thể truyền được gọi là tĩnh điện. Các ví dụ về cọ sát nạp điện có rất nhiều trong cuộc sống, ví dụ vào ngày trời khô hanh, nếu dùng lược nilon hoặc lược nhựa cứng để chải tóc sạch, sẽ có một số hạt điện chạy từ tóc sang lược khiến cho tóc mang điện dương, lược mang điện âm. Nếu đặt chiếc lược bên cạnh tóc, tóc sẽ bị lược nhè nhể hút vào.
Chúng ta mặc áo len và hoạt động liên tục suốt ngày khiến cho áo len và áo sơ mi, áo sơ mi và da không ngừng cọ sát vào nhau, sự cọ sát này sẽ làm cho áo len và cơ thể chúng ta mang điện tích: Đến tối khi cởi áo ra, một số điện tích dương và điện tích âm trung hoà với nhau và xảy ra hiện tượng phóng điện, vì thế mà chúng ta nghe thấy tiếng ''lách tách'' và nhìn thấy những tia lửa điện.
Có thể bạn vẫn còn thắc mắc rằng, cơ thể có mang điện tại sao con người lại không bị điện giật chứ? Bạn nên nhớ rằng, điện mà cơ thể bạn mang là tĩnh điện và không hề có dòng điện truyền qua cơ thể bạn cho nên nó không gây hại cho bạn. Vậy thì khi cởi áo len có hiện tượng phóng điện xảy ra, như vậy không phải là có dòng điện hay sao? Đúng vậy, do lượng điện trong cơ thể rất ít, chỉ có 1/1.000.000 cu lông; mặc dù thời gian phóng điện là 1/100 giây, dòng điện cũng chỉ bằng 0,1 miliampe, so với dòng điện có thể gây giật điện cho con người là 50 miliampe thì còn kém rất nhiều.
Tuy cơ thể người mang điện tĩnh khi phóng điện sẽ sinh ra dòng điện, nhưng lại không gây hại đến cơ thể chúng ta, nhưng nó lại có thế gây ra những hậu quả nghiêm trọng khác. Tia lửa điện sinh ra do phóng điện sẽ đốt cháy dần gây nên các vụ nổ, vì vậy các nhân viên làm việc ở kho xăng dầu phải tránh mặc quần áo nilon hoặc tenylen. Ngoài ra các xe thùng chở dần để kéo một chiếc đuôi xích sắt, công dụng của “chiếc đuôi” này chính là truyền kịp thời các điện tĩnh tích luỹ trên xe xuống mặt đất.
Tĩnh điện cũng có mặt có thể lợi dụng được. In bằng tĩnh điện và len laze chính là dùng phương pháp quang học để hình thành một tượng ngầm tĩnh điện; dựa vào lực hút của tĩnh điện để hút chặt các hạt mực đen, sau đó di chuyển các hạt mực đen lên giấy in giống như đóng đấu tranh vẽ, rồi thêm nhiệt để các hạt mực đen bám chắc trên giấy. Máy phát điện Franklin cũng dùng tĩnh điện để tăng tốc các hạt điện ly, có thể dùng trong nghiên cứu vật lý hạt nhân và bắn các hạt điện ly vào thể bán dẫn.
