Truyện Và Kí Chương 28
MỘT THÁNG THƯƠNG TÂM
Tàn quân Communal và Baeufré đó rút về Hà Nội. Dự sao cũng tạm yên thân. Song những bộ đội Pháp cũn ở trên con đường Lạng Sơn, Bắc Cạn, Cao Bằng lại lâm vào cảnh khốn đốn.
Sau đây là tờ báo cáo công việc trong một tháng của quan năm Carbonnel:
"... Từ ngày 1-1-48 trung đoàn của tụi phải phõn tỏn thành nhiều tốp. Việc đú khụng khỏi làm cho cỏc cỏn bộ than phiền. Sau những trận thua thiệt ở Nam Kỳ, sau những tuần vật vó ở phớa Bắc, tiểu đoàn này lại mất 4 sĩ quan trong khoảng 15 ngày, 2 quan hai và 2 quan ba.
"Địch quấy rối cứ điểm và đường giao thụng ta luụn luụn khụng ngớt. Đó cú nhiều trận khỏ to, chứng tỏ địch gan gúc, liều lĩnh và kiờn quyết đẩy chỳng ta ra khỏi xứ này. Những cuộc phản kớch của địch chuẩn bị rất cẩn thận và thi hành rất mạnh dạn. "Ở Bắc Cạn ban đờm thường thường bị quấy rối. Đó mấy lần địch mũ vào tận phũng tuyến của ta. Thớ dụ đờm 26, 27 thỏng trước một đại đội V.M đó tiến cụng vào chỗ ta làm ta thiệt 1 sĩ quan và 9 lớnh.
"Nà Phặc cũng bị quấy rối nhiều lần, tổng cộng chỳng ta mất 36 chết và 43 bị thương.
"Đốo Giàng bị phục kớch hai lần. Ngày 6-12-47 ta mất 26 chết và 15 bị thương. Ngày 14-12 ta 12 chết và 8 bị thương.
"Ở Nước Hai và Nguyờn Bỡnh cú đội du kớch Cao Bằng cũng sỳng ống đạn dược đầy đủ. Lại cú một đội nghĩa quõn người ngoại quốc đủ sỳng mỏy, moúc-chi-ờ chuyờn mụn đỏnh đội tiếp tế của ta.
"Bộ đội ta ở Khuụi Sao và đội tiếp tế cũng bị phục kớch mấy lần. Chỳng ta mất 25 chết và 12 bị thương
ở đú.
"Bộ đội ta ở An Lóo và Mó Phục cũng luụn luụn bị tập kớch.
"Tụi được tỡnh bỏo rằng: Địch sẽ tập kớch ta trong dịp kỉ niệm ngày 19 thỏng Chạp và ngày tết Noel. Quả nhiờn hụm 23 thỏng Chạp trờn đường Đụng Khờ - Cao Bằng địch tập kớch trờn một mặt trận dài 800 thước cú đủ sỳng mỏy liờn thanh, lựu đạn và bẫy. Chẳng may một đại đội người Phi chõu đi xe qua đó bị thiệt hại
rất to.
"Trận thứ hai vào đờm 26, 27 ở Thất Khờ. Tụi đến Thất Khờ để chuẩn bị một đợt tấn cụng vào Po Ma. Cú lẽ vỡ khụng giữ được bớ mật cho nờn nửa đờm thỡ chỗ tụi đúng bị phục kớch tợn. 18 người bị thương trong đú cú quan ba Taco. Một mặt địch tập trung 2.000 người để giữ Po Ma.
"Núi túm lại: địch tỏ ra đỏnh hăng.
"Mặc dầu núi ra thỡ ngại ngựng nhưng ta phải thừa nhận rằng: Suốt cả thỏng 12 địch đó giữ quyền chủ động, họ luụn luụn tấn cụng ta trờn đường giao thụng cũng như ở cỏc căn cứ điểm.
Kết luận: Thỏng Chạp là thời kỳ rất hoạt động của địch. Chỳng ta bị thua thiệt rất đau đớn, nhất là ta đó mất 9 sĩ quan".
Ngày 1 thỏng 1 năm 1948
Ký tờn: Quan năm Carbonnel