Các thành phố Sodom & Gomorrah đã mất
Thời điểm: K. 3150-1550 tr. CN
Địa điểm: Jordan
Sau đó Chúa trút mưa lưu huỳnh và lửa xuống Sodom và Gomorrah từ Thiên chúa ra khỏi thiên đàng, và người đã phá hủy hoàn toàn các thành phố này, cùng tất cả vùng đồng bằng, cũng như tất cả cư dân trong thành phố, cũng như mọi thứ có trên mặt đất.
SÁCH XUẤT AI CẬP 19: 24-25
Sự phá hủy các thành phố Sodom và Gomorrah là một trong những truyện hấp dẫn nhất được kể trong kinh Cựu Ước, và cũng gặp lại trong kinh Koran. Các nhân vật chính là vị tộc trưởng nổi tiếng nhất, Abraham, cùng người cháu trai Lot. Họ bị chồng chất biết bao tình trạng khó xử về đạo lý trong quyền lợi đất đai, tình dục đồng giới, quyền kế tự và tội loạn luân - tất cả vẫn còn liên quan đến ngày nay. Tình tiết được xem là đơn giản tương tự như đạo đức học trong Kinh Thánh, nhưng có bất cứ chứng cứ nào về sự tồn tại của các thành phố này và sự kiện mô tả hay không?
Chuyện kể trong Kinh Thánh
Trong câu truyện, Abraham và Lot đi qua vùng Canaan như những người chăn cừu, thả súc vật đi ăn cỏ, cho đến khi súc vật sinh sôi nhiều đến mức không còn đủ chỗ chứa chúng nữa. Abraham quyết định phải tách riêng chúng ra và cho Lot quyền chọn trước nơi đi đến. Lot chọn vùng đồng bằng dễ tưới tiêu trong thung lũng Jordan rồi đến ở gần Sodom, một trong số năm thành phố thịnh vượng “ở đồng bằng”, các thành phố khác là Adamh, Zeboiimvà Zoar. Nhưng đàn ông ở Sodom đều là những kẻ phạm tội đồng tính luyến ái, Chúa báo trước nếu họ không hối cải, Chúa sẽ hủy diệt họ. Abraham tranh luận với God về đạo đức trong việc tiêu diệt người ngay thắng cùng với người phạm lỗi, cho đến khi thừa nhận rằng Lot và người ngay thẳng duy nhất trong thành phố Sodom.
Chúa phái hai thiên thần đến báo cho Lot biết thành phố Sodom sắp bị tiêu diệt, lúc người dân thành Sodom nghe tin có các vị khách thiên thần đến nhà Lot, họ đến nhà ông đòi gặp mặt thiên thần. Sợ những kẻ xấu trong thành Sodom quấy rầy thiên thần, Lot đưa hai cô con gái đồng trinh của ông ra trình diện trước đám đông. Sau cùng thiên thần làm lóa mắt người dân thành Sodom ngay cửa ra vào và bảo Lot mau dẫn gia đình trốn thoát. Khi Chúa trút mưa lưu huỳnh và lửa xuống các thành phố Sodom và Gomorrah, Lot cùng vợ và hai cô con gái chạy trốn hướng về thành phố Zoar. Nhưng trên đường, vợ Lot không nghe theo lời Chúa dặn, không được quay đầu lại và biến thành một cột muối. Lot sợ phải ở lại Zoar, ông và con gái tìm cách trốn trong một hang động. Sau một thời gian dài sống cô lập, hai cô con gái sợ sẽ không còn dịp gặp đàn ông để có con nối dõi. Vì thế cả hai đồng lòng phục rượu cho cha mình say mèm và quyến rũ ông lúc ông không nhận thức được việc mình đang làm. Kết quả của cuộc hôn nhân loạn luân này là hai người con trai: Moab và Ben-ammi, tổ tiên của các bộ tộc Moabite và Ammonite.
Sự hủy diệt Sodom và Gomorrah: chi tiết trên một tấm thảm thêu Kinh Thánh, Đức, đầu thế kỷ 16.
Thế chúng ta có chứng cứ nào để cho rằng câu chuyện này là thực? Thực ra có một số hiện tượng địa lý và tự nhiên ở vùng Biển Chết có vẻ chứng thực cho câu chuyện thành Sodom và Gomorrah. Ngoài ra, các khám phá khảo cổ gần đây cũng giúp cho chúng ta có thể tin câu chuyện trong Kinh Thánh.
Bản đồ vùng Biển Chết cho thấy vị trí các di chỉ thuộc Thời kỳ đồ đồng đầu tiên, có thể là các ''thành phố đồng bằng''.
Hiện tượng trong Kinh Thánh diễn ra thật tự nhiên
Động đất xảy ra thường xuyên ở vùng Biển Chết do kết quả của hai khối đất khổng lồ trượt ra xa rồi lún xuống. Chúng ta biết qua tư liệu lịch sử toàn bộ các thành phố ở nơi khác đều bị động đất hủy diệt trong quá khứ, có lẽ đặc biệt nghiêm trọng khi nằm trên phay thuận địa chất như thế. Các tiến trình địa chất cũng tạo ra điểm thấp nhất trên bề mặt trái đất. Biển Chết, nằm bên dưới mực nước biển trong thung lũng nứt rạn sâu này, là một khối nước muối, việc tạo thành muối là đặc điểm chung bao quanh vùng bờ biển. Các cột muối hình thành, đôi lúc thật ngẫu nhiên có hình dáng giống như người, khi bất cứ thứ gì rớt xuống Biển Chết thì cũng nhanh chóng bị muối bao phủ. Vì thế thật dễ hình dung câu chuyện vợ của Lot biến thành một cột muối có lẽ phát xuất từ các tiến trình bất thường nhưng có thật trong tự nhiên.
Đặc điểm kỳ lạ khác của Biển Chết và có lượng nhựa đường dồi dào, theo chu kỳ nổi lên mặt nước thành các tảng lớn hay vết dầu loang. Điều này khiến chúng ta nhớ lại một tình tiết lúc các vua Sodom và Gomorrah bị mắc kẹt trong các “hố chất nhờn” khi họ chạy trốn trong cuộc chiến với các vua Syria (Genesis 14: 10). Ngoài ra, các hòn lưu huỳnh cỡ nắm tay thường tìm thấy nằm trong lớp đá sét vôi mềm quanh vùng ven bờ Biển Chết. Các soạn giả thời cổ đại kể chuyện thành Sodom và Gomorrah trong kinh Cựu Ước chắc chắn biết rõ những quả banh có thể cháy này mà gọi là “lưu huỳnh”, vì thế mô tả về cơn mưa lửa từ trên trời trút xuống dồn dập và phá hủy thành phố có thể lấy cảm hứng từ những vật thể lạ này.
Sự bào mòn tự nhiên của đá sét vôi mềm quanh Biển Chết thường tạo ra các hình cột, khiến chúng ta nhớ lại số phận người vợ của Lot
Tìm kiếm thành Sodom và Gomorrah
Trong hơn một thế kỷ, giới học giả và khảo cổ nghiên cứu về Kinh Thánh cố gắng xác định vị trí các thành phố Sodom và Gomorrah. Ban đầu cuộc tranh luận xoay quanh địa điểm này nằm ở phía bắc hay phía nam Biển Chết. Năm 1851 De Saulcy tiến hành khảo sát ở phía tây bắc Biển Chết, cho rằng các thành phố bị hủy diệt trong Kinh Thánh là Jericho và Qumran. Vào những năm 1920, các cuộc khai quật của Cha Alexis Mallon ở Teleilat Ghassul thuộc bờ phía đông bắc cho thấy nơi đây có người định cư vào thời kỳ Chalcolithic (k. 3600 tr. CN), có vẻ là một giả thuyết thuyết phục hơn. Thế nhưng khó khăn trong giả thuyết này là không hề có sự cư trú nào ở đây trong Thời kỳ đồ đồng (3150-1550 tr. CN), thời kỳ mà hầu hết giới học giả cho và câu chuyện thành Sodom và Gomorrah diễn ra.
Năm 1896 người ta phát hiện ở Madaba, thuộc Jordan ngày nay, một bản đồ trên tấm khảm lót sàn độc đáo có niên đại từ thế kỷ 6 đến thế kỷ 7 sau CN. Trong tấm bản đồ này, Zoar - thành phố Lot trốn thoát lúc đầu - nằm ở cựu đông nam của Biển Chết. Vùng này được các sử gia Hy-La Diodoms, Strabo, Josephus và Tacitus mô tả, và sau này và các nhà địa lý người ả Rập thời Trung cổ như Yakut, Mas’udi, Mukaddasi và Ibn ‘Abbas đề cập. Năm 1924 William F. Albright, Revd Meivin G. Kyle, Cha Alexis Mailon cùng nhiều người khác khảo sát vùng này, hy vọng xác minh vị trí thành Zoar. Sự đồng nhất vùng này với vùng đất của người Moab khiến họ tìm kiếm ở phía nam sông Mujib, được xem và Arnon trong Kinh Thánh. Sau khi khảo sát bán đảo Lisan cùng các thung lũng kế cận, họ kết luận thành phố Safi ngày nay chính là thành phố Zoar cổ đại, một giả thuyết được cha John Maundevil, đề xuất lần đầu tiên trước đó khá lâu, trong chuyến tham quan thành phố Safi từ năm 1322 đến 1356.
Việc tìm kiếm thành phố Sodom và Gomorrah được Le P. F. M. Abel, F. Frank và Nelson Glueck được tiếp tục vào những năm 1930. Họ khảo sát lưu vực nông phía nam Biển Chết. Khu vực bòng chảo muối này phù hợp với mô tả “thung lũng Siddim” trong Cựu Ước nằmkế bên “biển muối” (Genesis 14: 3) và “đất hoang” (Deuteronomy 29: 23). Konstantinos Politis nghiên cứu gần đây cũng khẳng định Safi đúng là thành phố Zoar ngày xưa - nằm đúng ngay vị trí mà bản đồ Madaba mô tả.
Họa tiết trên một bản đồ khảm từ thế kỷ 6 - thế kỷ 7 sau CN ở Madaba, Jordan, mô tả điện thờ Lot phía trên thành phố Zoar.
Đề xuất khác cho rằng ''thành phố đồng bằng'' (Genesis 13: 12) đã biến mất dưới vùng nước của Biển Chết, lần đầu tiên được người hành hương Egeria đề cập đến trong thế kỷ 4 sau CN. Kế tiếp vào cuối thế kỷ 19, một số đảo nhỏ do William Lynch, Albright và Kyle ghi chép nằm cực bắc của biển đã bắt đầu bị ngập nước. Ngày nay nghiên cứu Biển Chết qua các ảnh chụp từ vệ tình của NASA và việc khảo sát đáy biển bằng tàu ngầm, tìm kiếm dấu hiệu của các thành phố bị biến mất. Mặc dù chưa thể kết luận, nhưng giả thuyết cho rằng có thể tìm thấy Sodom và Gomorrah bên dưới Biển Chết chứ không phải nằm ở ven bờ biển xem ra thuyết phục hơn cả.
Chứng cứ khảo cổ gần đây
Các cuộc khảo sát và khai quật gần đây ở dải đất ven bờ và dọc các đường phay thuận địa chất ở phía nam lưu vực Biển Chết do Paul Lapp, Walter Rast, Thomas Shaub và Burton MacDonald tiến hành. Vào những năm 1970 và 1980, họ phát hiện có những nơi định cư rất lớn, một thời thịnh vượng ở đó. Một số nơi định cư chẳng hạn như Bab edh-Drah, đều kết thúc bằng những cuộc phá hủy do lửa vào đầu Thời kỳ đồ đồng (k. 3000 tr. CN). Có thể các địa điểm này tương ứng với “thành phố đồng bằng” hay không? Năm 1976, người ta tìm thấy những thành phố này được liệt kê trên các bia đá vào đầu thời kỳ đồ đồng phát hiện ở Ebla, Syria. Có phải sự khám phá này khẳng định sự tồn tại của chúng trong lịch sử?
Một hào khai quật ở Bab edh-Drah cho thấy sự phá hủy do lửa có niên đại từ đầu Thời kỳ đồ đồng (k. 3000 tr. CN).
Trong những năm 1990, Konstantinos Politis khai quật Deir’ Ain ‘Abata gần Safi, phát hiện một nhà thờ xây trên một hang động trong đó những tín đồ Cơ Đốc Byzantine ban đầu cho rằng Lot đã ẩn náu sau khi thành Sodom và Gomorrah bị hủy diệt. Chứng cứ trong thời kỳ La Mã cũng tỏ ra sùng kính địa điểm này. Khám phá bổ sung tàn tích có giá trị thuộc đầu và giữa Thời kỳ đồ đồng cũng cho thấy hang động có người ở trong thời gian này. Người ta nghe chính đây là nơi ra đời câu chuyện trong sách Sáng thế. Đồng thời các cuộc khai quật gần đây nhất cũng phát hiện nhiều đồ tạo tác tương tự thuộc giữa Thời kỳ đồ đồng.
Trong khi Cựu Ước phần lớn được xem là quyển sách ghi lại các nguyên tắc đạo đức, thì cũng là nguồn gợi sự hiếu kỳ cho các khám phá địa chất, khảo cổ hiện đại đang khẳng định phong cảnh tự nhiên và bối cảnh lịch sử trong đó câu chuyện Sodom và Gomorrah ''đâu đâu'' có thể đã xảy ra thực sự.
Bên trong núi Sodom (Jebel Usdam), hình thành từ muối. Nước xói mòn muối, tạo ra các hang động cao vút này.
