MOLIÈRE (TÊN THẬT JEAN BAP - TISTE OQUELIN)
(1622-1673) NHÀ VIẾT KỊCH LỚN NHẤT CỦA PHÁP
Cùng thời với các nhân vật danh tiếng như La Fontaine (La phôngten), Racine (Raxin), Boileau (Boalô), Molière (Môlie) không những là người mở đầu vinh quang cho hài kịch Cổ điển Pháp, mà còn đưa hài kịch trở thành một thể loại có vị trí xứng đáng trên kịch trường thế giới. Hài kịch có nguồn gốc trực tiếp từ kịch hề phổ biến trong dân gian các nước châu Âu. Vào giai đoạn cuối đời, kịch gia vĩ đại Shakespeare cũng đã thể nghiệm loại kịch này, nhưng mới chỉ là sự pha trộn nửa bi nửa hài, hoặc là bi kịch có kết thúc vui vẻ. Đến lượt Molière ông đã lấy cảm hứng trực tiếp từ các hiện tượng nghịch lý, đáng cười đang tràn lan trong xã hội, nhất là trong các tầng lớp thượng lưu trưởng giả phong kiến và bọn đội lốt tôn giáo thần quyền. Ông đã đưa vào trong các vở kịch của mình những chân dung phản diện đặc sắc mang tính khái quát cao về thực trạng xã hội đen tối lúc bấy giờ. Những Tartufe (Tác tuýp), Don Juan (Đông Quăng), Arpagon (Ácpagông)... đã trở thành những hình dung từ phổ biến không chỉ ở phương Tây, mà còn trên toàn thế giới để chỉ thói bịp bợm, đâm đãng, tham lam, trơ trẽn, hà tiện, keo kiệt, lừa lọc được Molière khái quát từ tầng lớp thầy tu bất chính, tầng lớp phong kiến lỗi thời và bọn tư sản đang lên nhưng chứa đầy ung nhọt.
Sự nghiệp của Molière bất tử qua những kiệt tác Don Juan (1665), Anh ghét đời (1666), Tartufe (1664-1669), Lão hà tiện (1668)... Riêng vở Anh ghét đời có ý nghĩa như một tự truyện. Nhân vật trung tâm là chàng Anxext ngay thật, bình dị, cao thượng và khát khao chân lý. Anh thù địch với những nhận xét quý tộc, tư sản đủ loại ngày ngày lui tới phòng khách của Xêlimen; coi họ là hiện thân của những giả dối, ích kỷ, phản trắc. Đắm đuối trong những ước mơ xa vời, những suy từ trừu tượng, anh luôn đòi hỏi những phẩm chất mà bọn họ không thể có; ngược lại, anh hiện ra dưới con mắt của họ như một kẻ gàn dở, đáng thương. Chỉ còn Xêlimen, người mà anh yêu dấu, tiếc thay, chỉ là một tâm hồn trống rỗng, giả dối và ác độc, anh đã nhận ra là đam mê nàng một cách mù quáng.
Vừa đáng kính phục, vừa cô đơn, vừa pha lẫn chút hài hước, Anxext đã mang trong mình khát vọng về cái thiện, cái đẹp ở đời. Anh chán đời Anxext không phải ai khác mà chính là Molière và Xêlimen chính là bà vợ ông kém ông tới 20 tuổi, một người đàn bà nhõng nhẽo, tính khí thất thường, luôn làm tình làm tội ông cho đến hết đời.
Ngày 17 tháng Hai 1673, trong đêm diễn thứ tư vở Người bệnh tưởng, khi sắm vai nhân vật chính Molière đã kiệt sức, gục ngã trên sân khấu. Hơn một giờ sau ông tắt thở. Do thù ghét với Molière, nhà thờ đã ngăn cản không cho thi hành nghi thức đám tang theo tông giáo. Bà vợ ông phải phủ phục xuống chân nhà Vua cầu xin nhà thờ nhượng bộ, cuối cùng đám tang ông được trót lọt trong một đêm khuya vắng tại nghĩa địa nhà thờ. Molière đã cống hiến trọn đời mình cho đến phút cuối cùng vì nghệ thuật và khát vọng công bằng, đẹp đẽ của loài người.
