NGƯỜI DAO
Hiện có 620.538 người. Địa bàn cư trú ở các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Yên Bái, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Lai Châu, Sơn La, Hà Tây, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Bắc, Hòa Bình, Thanh Hóa, Quảng Ninh. Thuộc ngữ hệ Mông-Dao. Người Dao chuyển cư từ Trung Quốc sang Việt Nam từ thế kỷ XII, XIII cho đến nửa đầu thế kỷ XX.
Hình thức canh tác phổ biến là nương, thổ canh hốc đá, ruộng. Cây lương thực chính là lúa, ngô, các loại rau màu quan trọng như bầu, bí, khoai… Họ chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà, ngựa, dê. Nghề trồng bông, dệt vải phổ biến; ưa dùng vải nhuộm chàm. Nghề thợ bạc là nghề gia truyền với những đồ trang sức như vòng cổ, vòng chân, vòng tay, vòng tai, nhẫn, dây bạc, hộp đựng trầu… Nghề làm giấy bản, dùng để chép sách cúng, sách truyện, sách hát, tiền ma.
Người Dao thường ăn hai bữa chính trong ngày, bữa trưa và bữa tối. Thức ăn chính là cơm, ngô. Họ thích ăn thịt luộc, các món thịt sấy khô, ướp chua, canh măng chua. Người Dao hay dùng rượu cất. Có thói quen hút thuốc lá và hút thuốc lào bằng điếu cày hay tẩu. Phụ nữ Dao ăn mặc rất đa dạng, thường mặc áo dài, yếm, váy hoặc quần với những mẫu thêu rất sặc sỡ. Nhà ở rất khác nhau, có thể là nhà sàn, nhà trệt hay nhà nửa sàn nửa đất.
Người Dao có rất nhiều họ. Các dòng họ và chi họ có gia phả riêng và có hệ thống tên đệm để phân biệt giữa những người thuộc các thế hệ khác nhau. Phụ nữ đẻ ngồi, đẻ ngay trong buồng ngủ. Trai gái muốn lấy nhau phải xem tuổi, bói chân gà, có tục chăng dây giữa nhà trai và nhà gái trước khi vào nhà. Thầy tào có vị trí quan trọng trong việc ma và làm chay.
Họ tin theo các tín ngưỡng nguyên thủy, các nghi lễ nông nghiệp vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của Khổng giáo, Phật giáo và Đạo giáo. Đàn ông đến tuổi trưởng thành đều phải qua lễ cấp sắc.
Hầu hết các xóm thôn đều có người biết chữ Hán, nôm Dao. Người Dao có cả một hệ thống kho sách Hán Nôm rất phong phú. Văn nghệ dân gian có truyện cổ, bài hát, thơ ca. Múa, nhạc chủ yếu sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo.
