Truyện Và Kí Chương 18

Cuộc Bãi Công Yêu Nước

Trong chiến tranh chống Nhật, cụng nhõn Trung Quốc là những người yờu nước ưu tỳ nhất, trong vựng Món Chõu những người thất nghiệp và cụng nhõn đều được tuyển mộ hàng loạt vào quõn đội nhõn dõn. Cụng nhõn mỏ biến thành du kớch. Hàng ngày, anh em cụng nhõn đường sắt, khụng sợ nguy hiểm đến tớnh mệnh, đó hợp sức với cỏc lực lượng chống Nhật để cướp đoạt vũ khớ và làm trật bỏnh những đoàn tàu của địch.

Ngay từ khi bọn Nhật bắt đầu xõm chiếm vựng Hoa Bắc, đó cú hai trăm nghỡn cụng nhõn, viờn chức làm việc trong cỏc cụng xưởng và cỏc hóng Nhật ở Thượng Hải tham gia cuộc bói cụng yờu nước. Cỏc thủy thủ đó từ chối khụng chịu làm việc trờn những tàu thủy chuyờn chở hàng húa của Nhật Bản. Những người thợ rốn thỡ lao động suốt ngày đờm để cung cấp mó tấu cho quõn đội. Với đồng lương ớt ỏi của mỡnh, anh em cụng nhõn Trung Quốc làm việc ở nước ngoài đó chịu thiếu thốn mọi thứ để gúp tiền mua cụng trỏi, gửi thuốc men về cỏc bệnh viện dó chiến cho quõn đội, và gửi những thanh niờn tỡnh nguyện về nước để bảo vệ Tổ quốc.

Đằng sau phũng tuyến của quõn thự và trờn hai bờn bờ sụng Dương Tử, hàng nghỡn và hàng triệu cụng nhõn Hỏn Khẩu và Thượng Hải đó chiến đấu anh dũng. Trong tỉnh Hồ Bắc, 7.000 cụng nhõn mỏ ở Ching-sing đó được tổ chức thành những đội du kớch. Cõu chuyện về những người cụng nhõn - du kớch ở Ching-sing là lý thỳ nhất.

TỔ CHỨC NHAU NHƯ THẾ NÀO

Mỏ Ching-sing nằm trờn tuyến đường sắt Thỏi Nguyờn - Ching-sing. Mỗi ngày, cỏc mỏ đú sản xuất khoảng 20.000 tấn than đỏ loại tốt. Trờn 5.000 cụng nhõn và nhõn viờn kỹ thuật người nước ngoài làm việc tại cỏc mỏ này.

Bọn Nhật coi việc chiếm đúng mỏ Ching-sing như chiếm được một miếng mồi bộo bở. Với chớnh sỏch khoan dung giả dối, chỳng tỡm cỏch mua chuộc cụng nhõn bằng cỏch tổ chức bỏn lương thực, thực phẩm cho họ với giỏ rẻ. Nhưng cụng nhõn khụng thể bị mắc vào thủ đoạn giả nhõn giả nghĩa của bọn Nhật. Họ muốn đấu tranh nhưng khụng biết tổ chức cuộc đấu tranh, vỡ thiếu kinh nghiệm. "Hội cụng nhõn cứu quốc Sơn Tõy" thấy rừ tỡnh hỡnh đú. Hội muốn phỏi những nhà tổ chức đến cỏc mỏ nhưng khụng thực hiện được vỡ bọn Nhật kiểm soỏt quỏ chặt chẽ. Ra sức tỡm mói, cuối cựng Hội mới kiếm được hai người cụng nhõn quờ ở Ching-sing là: Tso-lung và Viou-hou. Người thứ nhất là một cụng nhõn già trước kia đó ở trong quõn đội. Người thứ hai là một người thất nghiệp. Sau khi được huấn luyện vài bài về chiến thuật và được cung cấp một khẩu sỳng trường, họ trở về Ching-sing và mỗi người bắt đầu tiến hành cuộc đấu tranh theo quan điểm của mỡnh.

LÚC BẮT ĐẦU HỌ GỒM Cể BẢY NGƯỜI...

Viou-hou mở đầu bằng việc đi tỡm người cộng tỏc. Anh đó nhanh chúng tỡm được một cựu lónh tụ của phong trào nụng dõn và năm cụng nhõn trẻ... Với đội quõn bộ nhỏ đú, anh bắt đầu đỏnh giặc. Đờm nào cũng vậy, Viou và cỏc đồng chớ của mỡnh, đều đi vũng quanh cỏc nẻo và cỏc nhà ga xe lửa. Đến mỗi nơi, họ bắn vài phỏt sỳng trường. Bọn Nhật tưởng cú nhiều du kớch tiến cụng chỳng nờn chỳng dựng đại liờn bắn trả lại hàng tràng dài. Chỳng bắn vu vơ trong đờm tối, chứ khụng thấy gỡ hết. Hai hoặc ba giờ sau - vừa đỳng với thời gian cần thiết để Viou và cỏc đồng chớ của anh lại đi từ địa điểm này sang địa điểm khỏc- cuộc chơi lại bắt đầu.

VÀ BỌN NHẬT NGÀY CÀNG TRỞ NấN

Kết quả đầu tiờn của những phỏt sỳng bắn ban đờm là đó làm cho bọn Nhật bị bỏo động suốt đờm, nờn ban ngày vỡ quỏ mệt mỏi chỳng khụng thể đi quấy nhiễu dõn làng được nữa. Do đú, tiểu đội của Viou tranh thủ được cảm tỡnh và lũng biết ơn của nụng dõn là những người đó nguyện sẽ ủng hộ anh đến cựng.

Được quần chỳng tin yờu, Viou ngày càng mở rộng phạm vi hoạt động của mỡnh. Bớ mật và kiờn trỡ, anh tổ chức nụng dõn thành những đội tự vệ và phỏi họ đi phỏ hoại cỏc đường giao thụng. Nụng dõn đó làm cụng việc đú một cỏch rất tớch cực và đầy nhiệt tỡnh. Hễ cú một hiệu lệnh đưa ra là đàn ụng, phụ nữ, và thậm chớ cả trẻ con nữa đều tề tựu với cuốc, xẻng trong tay; và chỉ trong thời gian chớp nhoỏng, hàng trăm một đường sỏ đó trở thành vụ dụng. Đụi lỳc sau khi phỏ hủy được một đoạn đường sắt, nụng dõn liền mang những thanh ray vào tận trong nỳi để dựng vào việc rốn vũ khớ. Dĩ nhiờn là tất cả những cụng việc đú đều được tiến hành trong đờm tối.

Dưới sự chỉ đạo của Viou, nụng dõn cũn tổ chức những cuộc phục kớch làm trật bỏnh cỏc đoàn tàu, tiến cụng bọn Nhật và đó thu được chiến lợi phẩm. Những trận thắng đú càng khuyến khớch những người du kớch mới, họ bảo nhau rằng: "Bọn quỷ Nhật Bản đú khụng đến nỗi đỏng ghờ sợ như vậy. Chỳng ta cú thể đỏnh bại chỳng!"

ĐỒNG MINH XƯƠNG MÁU VÀ SẮT THẫP

Hoạt động của họ giờ đõy nhằm vào việc trừ bỏ bọn phản bội. Một buổi sỏng nọ, người ta thấy Lam-te-sou, một trong những tờn thõn Nhật cú nhiều thế lực nhất và tớch cực nhất đó bị treo cổ trờn cõy. Bờn cạnh cú một bản tuyờn cỏo tội phản quốc của hắn. Dưới bản tuyờn cỏo ký tờn: "Đồng minh xương mỏu và sắt thộp diệt trừ bọn phản bội". Vụ xử tờn Lam-te-sou đó cú tỏc dụng lớn. Từ hụm đú, bọn phản bội và mật vụ khụng dỏm lú mặt ra như trước nữa và do đú cụng tỏc bớ mật của những người yờu nước càng được thuận lợi.

TSO-LUNG LẠI Cể MỘT PHƯƠNG PHÁP KHÁC

Tso-lung bắt đầu cụng việc của mỡnh theo một hướng khỏc và bằng một phương phỏp khỏc. Trong khi Viou-hou bắt đầu hoạt động trong nụng dõn, thỡ Tso-lung lại bắt đầu hoạt động trong cụng nhõn; Viou-hou bắt đầu bằng việc cổ động, cũn Tso-lung thỡ bắt đầu bằng cụng tỏc tổ chức. Ngay sau khi trở về Ching-sing, Tso liền vào cỏc mỏ, bỏc tỡm được năm đồng chớ và tổ chức một kho vũ khớ. Vũ khớ thỡ bọn Nhật khụng thiếu gỡ. Anh em cụng nhõn cũng biết rừ cả và trong đờm tối thỡ cũn biết rừ hơn cả bọn Nhật - nơi cất những vũ khớ đú. Chỉ trong thời gian hai thỏng, Tso đó cú trong kho mỡnh 200 khẩu sỳng trường, 1.200 lựu đạn, trờn 26.000 viờn đạn, 18 sỳng phúng lựu đạn và sỳng liờn thanh, 1 mỏy vụ tuyến điện, 3 mỏy điện thoại và những dụng cụ khỏc. Bọn Nhật tuy thấy rừ là vũ khớ bị mất, nhưng chỳng khụng biết ai lấy trộm và cất giấu ở đõu.

BỌN NHẬT ĐI TèM
NHỮNG VŨ KHÍ Ở KHẮP NƠI

Số đội viờn du kớch của Tso ngày càng tăng. Ban đờm, họ là du kớch diệt Nhật, cướp vũ khớ - thậm chớ họ tỡm cỏch đỏnh cắp được cả sơn phỏo! Ban ngày, họ trở lại làm cụng nhõn mỏ, ngoan ngoón nhất và hiền lành nhất thế giới. Bọn Nhật đi tỡm du kớch ở khắp nơi, trừ cỏc mỏ. Chỳng cú nghe núi đến Tso và rỏo riết đi tỡm bỏc ta. Nhưng Tso, mặt đầy bụi than, tay xỏch đốn, vai vỏc cuốc vẫn ung dung đi từ mỏ này sang mỏ khỏc, qua lại một cỏch bỡnh tĩnh trước con mắt của bọn hiến binh Nhật, nhưng chỳng khụng nhận ra bỏc.

NƠI NÀY MỘT LỜI, NƠI KIA MỘT LỜI

Tso bận trăm cụng nghỡn việc, nào tổ chức những cụng nhõn mỏ, nào đi cổ động trong đỏm binh sĩ người Món Chõu và tuyờn truyền trong bọn lớnh Nhật. Dưới sự chỉ đạo của bỏc, mỗi người thợ mỏ trở thành một cổ động viờn và một tuyờn truyền viờn. Người ta đối xử với binh sĩ Món Chõu như với bạn bố thõn thiết nhất. Chỉ trong khi chuyện trũ bỡnh thường và thõn mật, người ta mới đưa ra nơi này một lời, nơi kia một lời để khờu gợi lũng nhớ quờ hương và thức tỉnh tinh thần yờu nước của họ. Cụng tỏc cổ động ấy chẳng bao lõu đó mang lại kết quả. Thỏng Hai năm 1938, sỏu chục người Món Chõu trong vựng mỏ đó nổi dậy, sau khi diệt 12 lớnh và một sĩ quan Nhật, họ đi theo du kớch, mang theo 2 sỳng liờn thanh và 30 sỳng trường. Sau đú khụng lõu, 35 hiến binh Món Chõu cũng làm như thế. Họ chạy về phớa chỳng tụi sau khi đó diệt 21 tờn lớnh và một sĩ quan Nhật.

Với binh lớnh Nhật, người ta tuyờn truyền bằng cỏch phỏt cho chỳng những truyền đơn chống phỏt xớt và chống chiến tranh, cốt làm nản lũng chỳng. Cú tờn đó tự tử.

Hai phong trào đú phối hợp với nhau, một từ phớa nụng dõn do Viou-hou tổ chức và phong trào kia từ phớa cụng nhõn do Tso-lung tổ chức - hỡnh thành nờn một phong trào mạnh mẽ của du kớch vựng mỏ. Những đội du kớch này cộng tỏc chặt chẽ với quõn đội chớnh quy chỳng tụi và với du kớch Hồ Bắc và Sơn Tõy. Bởi vậy, khụng cú ngày nào là cỏc mỏ khụng bị tấn cụng hoặc ở nơi này hoặc ở nơi kia.

Để LÀ MỘT ĐấM...

Cú một lần, đú là đờm 8 thỏng Hai năm 1938, một phõn đội của Bỏt lộ quõn quốc gia cỏch mạng do đại ỳy Tsang chỉ huy, bất ngờ đi thăm cỏc mỏ. Khi đến đầu vựng này, đại ỳy được anh em cụng nhõn đún chờ và dẫn thẳng về phớa thành Ching-sing. Những chiếc thang dõy đó được chuẩn bị sẵn sàng nờn cỏc chiến sĩ trốo qua tường một cỏch dễ dàng. "Cu cu... cu!" một con gà trống gỏy đõu đõy, và thế là thành phố bỗng tối om, nhờ sự chăm lo của anh em cụng nhõn, nờn điện tắt, mỏy điện thoại bị cắt, đường sỏ bị chặn lại.

NHỮNG TIẾNG Hễ CHIẾN ĐẤU LÀM RUNG CHUYỂN CẢ THÀNH PHỐ NHỎ

Những tiếng hụ chiến đấu làm rung chuyển khắp thành phố nhỏ. Bọn Nhật lõm vào tỡnh trạng hỗn loạn. Được sự hướng dẫn của anh em cụng nhõn, cỏc chiến sĩ đó tiến hành cú kế hoạch việc di chuyển cỏc kho vũ khớ và trinh sỏt sở chỉ huy Nhật Bản. Cụng việc xong xuụi, họ rỳt lui một cỏch rất lặng lẽ.

MỘT CƠN BÃO LỬA SÚNG LIấN THANH

Mặc dự hết sức bớ mật, nhưng cuối cựng bọn Nhật cũng biết rằng anh em cụng nhõn đó biến thành du kớch và bộ tổng tư lệnh của họ đúng trờn một trong những ngọn nỳi. Thế là chỳng điều 200 binh sĩ đi "phỏ cỏi tổ du kớch". Anh em cụng nhõn đó được những cụng nhõn khỏc bỏo cho biết trước, nờn tất cả đều được chuẩn bị kỹ để đối phú với cuộc tiến cụng. Vừa đến lưng chừng đồi, bọn Nhật gặp phải một cơn bóo lửa sỳng liờn thanh buộc chỳng phải chạy tỏn loạn.

Một tuần sau, những người cụng nhõn du kớch chuyển sang phản cụng. Bọn lớnh Nhật đang tập bắn cỏch thành Ching-sing 7 kilụmột. Chỳng bỗng nghe tiếng sỳng liờn thanh nổ sau lưng chỳng, từ phớa nỳi... đú là anh em cụng nhõn. Bị đỏnh bất ngờ, bọn Nhật chạy trốn tỏn loạn, du kớch thu được nhiều sỳng đạn.

THẾ LÀ NỔ RA CUỘC CHIẾN TRANH
CễNG KHAI THẬT SỰ

Như vậy là bựng nổ cuộc chiến tranh cụng khai thật sự giữa bọn Nhật và anh em cụng nhõn ở Ching-sing. Và chớnh anh em cụng nhõn đó thắng, vỡ bọn Nhật khụng cũn cú thể khai thỏc cỏc mỏ được nữa, và "miếng mồi bộo bở" trở thành một gỏnh nặng thật sự đối với chỳng.

CÂU CHUYỆN MỘT KỸ SƯ ĐỨC

Một nột khỏc đỏng chỳ ý về tổ chức du kớch vựng Ching-sing là ở chỗ nú hỡnh thành một mặt trận chống Nhật cú tớnh chất quốc gia và quốc tế. Quốc gia, vỡ cú một sự hợp tỏc chặt chẽ giữa ban giỏm đốc cỏc mỏ và cụng nhõn mỏ, giữa cụng nhõn và nụng dõn, giữa du kớch và quõn đội chớnh quy. Quốc tế, vỡ cú một sự cộng tỏc chặt chẽ giữa người Trung Quốc và người nước ngoài. Những người nước ngoài là nhõn viờn kỹ thuật, núi riờng là viờn tổng cụng trỡnh sư người Đức, đó giỳp nhiều cho du kớch. Và đú là điều ai cũng biết. Sự cộng tỏc ấy đó được hỡnh thành như sau: từ hơn ba chục năm nay, viờn kỹ sư đó sống ở Trung Quốc. ễng rất nhiệt tỡnh đối với người Trung Quốc và cú một mối thự cỏ nhõn sõu sắc đối với bọn Nhật. Mối thự này là do thỳ tớnh của bọn Nhật gõy ra. Đó nhiều lần, người vợ viờn kỹ sư bị bọn Nhật chửi mắng. Một hụm, trong khi bà đang tắm, một tờn Nhật lẻn vào phũng... Bà vựng chạy ra bao lơn. Hắn đuổi theo bà ra đấy, và chỉ khi bà chĩa sỳng lục vào hắn, hắn mới chịu để cho bà yờn. Từ đú, cả hai vợ chồng đều đứng hẳn về phớa người Trung Quốc là những người - như viờn kỹ sư đó núi - đang đấu tranh anh dũng, khụng chỉ vỡ nền độc lập của đất nước mỡnh mà cũn vỡ tất cả nền văn minh nữa.

LINƠ

Bỏo Tiếng núi của chỳng ta
(Notre voix), ngày 30-4-1939.
Bản dịch: Nhà xuất bản Sự thật,
Hồ Chớ Minh toàn tập, tập 3,
Hà Nội, 1983, tr.82-90.