Truyện Và Kí Chương 24
HAO BINH TỔN TƯỚNG
Đây là thư quan năm Bourdeau viết cho ụng cụ, bà cụ ở Phỏp:
"Thưa thầy mẹ, ở đõy chiến tranh vẫn tiếp tục và vẫn tàn khốc lắm. Chỳng con phải đỏnh với bọn du kớch trong rừng và chỳng con bị thiệt hại nhiều lắm".
Cũn đõy là bỏo cỏo của quan năm Santus, sau trận gần Chiờm Húa ngày 22-10-1947 mà Phỏp đó mất 70 chết và bị thương.
"Tụi xin bỏo cỏo về trận chiến đấu với V.M ngày 22.10. Trong đội chỳng tụi đó cú những người sau này chết và bị thương:
(Tờn tuổi và cấp bậc của 70 người chết và bị thương).
"Cộng 8 người chết và 16 người bị thương hụm 18-10 với số thiệt hại hụm nay khiến cho đội chỳng tụi hiện nay chỉ cũn: 4 sĩ quan (1 hóy cũn đang ốm), 8 hạ sĩ quan, 60 lớnh (6 người đang ốm).
Tất cả là 72 người mà 7 người đang ốm, cũn 65 người.
Cú những trung đội chỉ cũn 12, 16 người, 18 người, bõy giờ cần phải tổ chức lại, vỡ hạ sĩ quan tử trận nhiều quỏ.
Vỡ lẽ đú tụi phải tổ chức đại đội lại thành hai trung đội, mỗi đội chừng 25 người Phỏp.
Cần phải bốn, năm ngày mới tổ chức và giải quyết xong những vấn đề vật chất khỏc. Vỡ vậy, trong mấy ngày đú, đội tụi khụng thể phụ trỏch việc gỡ hết".
Ký tờn: quan năm Santus
BA CHèM BẢY NỔI
Bờn bộ như vậy. Bờn thủy thế nào?
Hụm 24-10, tàu và ca nụ địch, chiếc sau nối chiếc trước như một đàn cỏ sấu, kộo ngược Sụng Lụ đến Đoan Hựng cỏch Tuyờn Quang 27 cõy số, bị ta tập kớch.
Sỳng mỏy, đại bỏc, bazụka của ta nấp hai bờn bờ khạc đạn to, đạn nhỏ xuống. Tàu và ca nụ của địch ở giữa sụng nghi ngỳt bốc khúi và lửa lờn. Một chiếc tàu của đại đội địch vỡ tan, sỳng ống trờn tàu chỡm xuống đỏy sụng. Xỏc lớnh địch nổi bập bềnh đầy mặt nước.
Sau đõy là một vài thớ dụ trớch trong lời khen ngợi mà quõn đội Phỏp đó tặng cho những tờn địch chết hoặc cũn sống:
Lời khen của sư đoàn cho Tờtar, lớnh hạng nhỡ:
"Trong trận bị phục kớch ở Phủ Đoan, ngày 24-10-1947, Tờtar nhảy xuống Sụng Lụ. Và mặc dầu những loạt bắn khủng khiếp bằng đại bỏc và sỳng trường, liờn thanh của địch, Tờtar đó giỳp để cứu những người bị trọng thương".
Lời khen của quõn đoàn cho đội trưởng Cortin:
"Đội trưởng Cortin đó tham gia chiến tranh ở Tunisie, ở í, ở Đức. Bị Đức bắt làm tự binh, trốn thoỏt được. Ngày 24-10-1947, đội trưởng Cortin đi với chiếc tàu chiến lờn Sụng Lụ. Bị địch dựng đại bỏc và bazụka bắn vào rất khủng khiếp, tàu này bốc chỏy. Đội trưởng Cortin đó tổ chức việc cứu vớt những người bị thương nặng và rơi xuống sụng. Sau mấy phỳt đội trưởng Cortin cũng bị thương và tử trận".
Lời khen của quõn đoàn cho quan hai Biraud:
"Ngày 24-10-1947, một trung đoàn V.M cú sỳng mỏy, bazụka và hai khẩu đại bỏc 75 ly, tập kớch tàu trận ta ở Đoan Hựng. Tàu bị bốc chỏy, bộ đội do quan hai Biraud chỉ huy đó chỡm theo tàu hết, vừa chỡm vừa hỏt quốc ca".
Trong tài liệu ta bắt được, những giấy khen như thế, đúng lại thành một quyển dày như quyển từ điển.