HORYU – NGÔI CHÙA GỖ CỔ NHẤT CỦA NHẬT BẢN
Cách Nara khoảng 10km về phía Tây Nam, là chùa cổ Horyu (Hôliu) duy nhất còn lại đến ngày nay.
Trong chùa giá trị nhất là các pho tượng Phật cùng nhiều đồ mỹ nghệ điêu khắc bằng gỗ và kim loại vẫn còn nguyên vẹn như ngày khởi thủy cách đây 13 thế kỷ. Chùa có giá trị đặc biệt về mỹ thuật, kỹ thuật và tín ngưỡng.
Trong bản minh hiện còn được lưu giữ, viết rằng: ''Năm Bính Ngọ (586), Thiên Hoàng Yomei lâm bệnh nặng, Người đã vời em gái (sau lên ngôi lấy hiệu Suiko Tenno) cùng với Thái tử (vào năm 593 làm nhiếp chính, hiệu là Thánh Đức Thái tử) đến, rồi sai sắc tứ cất chùa mới và tạc tượng Dược Sư lên thờ để cầu siêu cho bệnh của người mau thuyên giảm. Hoàng tử tuân lệnh, liền dự trù vật liệu. Nhưng năm sau, Thiên Hoàng đã qua đời. Song vật liệu vẫn cứ được chuẩn bị mãi cho đến năm Đinh Mão (607), chùa mới được khởi công”.
Khi viết về chùa này, các sứ giả Nhật Bản đã từng ca ngợi: ''Kể đến ngày nay, ở trong nước Trung Quốc và Thế giới chưa có ngôi chùa thứ hai nào khả dĩ sánh kịp với sự cổ kính, to lớn và bền chắc như chùa Horyu. Quả xứng danh vô tiền khoáng hậu”.
Các kiến trúc gỗ quan trọng nhất của Horyu là Tòa Kim Đường, Tháp năm tầng, cổng Trung môn và các hành lang. Tòa Kim Đường và ngọn tháp năm tầng nằm trong khuôn viên hình vuông được tạo bởi dãy hành lang chung quanh. Cửa Trung môn ở chính giữa mặt Nam. Đối diện là Tòa Giảng đường ở mặt Bắc. Mặc dù kiến trúc chùa Nhật Bản chịu ảnh hưởng của nền văn hóa nhà Tùy (Trung Quốc) nhưng cách bố trí cảnh chùa hoàn toàn sáng tạo, cái nọ không che lấp cái kia tạo ra sự phong quang, thoáng đãng. Cùng với nền cát trắng sạch tinh trong khuôn viên chùa đã gây một cảm giác thanh bình, siêu thoát trong tâm linh của mọi du khách đến viếng thăm.
Tòa Kim Đường dựng trên nền đá hai bậc. Mặt tiền có năm gian, mặt bên bốn gian và lợp ngói kiểu bốn mái. Những cây cột vút lên đỡ các con sơn thanh nhã hình mây cuộn. Chính giữa có một cái bệ xây bằng đất nung đặt tượng Phật và điện thờ. Trên bệ là ba pho tượng Phật bằng đồng. Pho chính giữa ngồi xếp bằng, cao 1,37m có hai vị Bồ tát nhị giả đứng hai bên. Phía sau ánh hào quang có khắc tên của Tori cùng ngày tháng và một bài cầu nguyện nói về Phật pháp vô biên của lòng tin không giới hạn. Pho thứ hai bên cạnh là Thích Ca tam tôn cũng do Tori tạo tác bằng đồng vào năm 632, đến nay vẫn còn rực rỡ sắc vàng. Pho thứ ba là tượng Dược Sư làm sớm hơn một chút, ngay từ năm 607.
Bên trên các pho tượng là các bức trướng gỗ treo từ trần xuống với nhiều họa tiết hình hoa lá, Tiên Thánh; chim phượng rất đặc sắc và sinh động.
Phía sau các tượng đồng, có pho tượng Quan Âm là một trong những bức tượng gỗ sớm nhất Nhật Bản.
Cùng ở trên bệ thờ có pho tượng nhỏ độc đáo Adiđà tam tôn. Tương truyền, pho tượng này do mẹ của Thái hậu Komyo (Cômiô) dâng cúng vào cuối Thế kỷ thứ VII. Tất cả còn rực rỡ sắc vàng và được đặt trên tòa sen có cuống hoa mọc từ mặt hồ cũng bằng đồng tạc từ bên dưới.
Adiđà cao 34cm, ngồi xếp bằng trên tòa sen lớn nhất ở giữa, cặp mắt từ bi hé mở nhìn thẳng ra không gian, phía trước. Giữa đôi lông mày cong thanh tú của ngài là một lỗ nhỏ trong có biểu tượng của “mắt thần”, có thể là một viên bảo châu được gắn vào, phía sau đầu tượng là vòng hào quang độc đáo được đúc bằng đồng, có tính biểu tượng và trang trí thẩm mỹ rất cao. Vầng hào quang này gắn vào phần trên của tấm bình phong, thể hiện sự vinh quang của Đức Phật Adiđà tỏa sáng muôn đời.
Hai bên tượng chính có Quan Âm Bồ tát, bên trái là Thế Chí Bồ tát, bên phải Đài sen nâng hai vị Bồ tát nhỏ hơn đài sen của tượng chính Adiđà.
Trên 4 góc bệ thờ có tứ Thiêng Vương đứng trấn. Mỗi tượng được tạo tác ra từ các phiến gỗ long não. Mỗi pho cao 1,33m. Các vị mặc áo giáp và đứng trên lưng một con quỷ.
Vách chung quanh Kim Đường trang trí những bức họa nổi tiếng thể hiện Phật và Bồ tát. Tranh được vẽ vào đầu Thế kỷ VIII. Cả bức bích họa lại chia thành 12 mảng có 4 mảng lớn hơn các mảng khác, mỗi mảng cao 3m, rộng 2,5m, tạo thành bố cục hình tứ giác. Cách thể hiện Phật và Bồ tát theo phong cách Ấn Độ.
Tòa tháp 5 tầng cũng xây trên nền đá hai bậc, cao khoảng 32m. Bên trong tháp, chính giữa dựng một cột cái để nâng toàn bộ khối kiến trúc. Ở giữa tầng một, xây bệ thờ bằng đất sét, trên 4 mặt có hình tượng thể hiện bốn cảnh có liên quan đến cuộc đời của Đức Phật: ở phía Bắc một nhóm Niết bàn, phía Nam một nhóm Di Lặc, phía Đông một nhóm Duyma, phía Tây cảnh phân phát xá lỵ Đức Phật. Tất cả đều được tạo tác vào năm 711.
Ở Chùa Horyu có tới 100 hiện vật có giá trị nghệ thuật cao, được bảo tồn kỹ là bảo vật quốc gia, trong đó có rất nhiều hiện vật có từ những ngày đầu của Phật giáo du nhập vào Nhật Bản.
ĐẶNG XUÂN KHÁNG
