LUIS VAZ DE CAMOENS (1524 – 1580)
NHÀ THƠ CỔ ĐIỂN BỒ ĐÀO NHA
Lui vaz de Camoens (Lui vaz đờ Camôenx) là nhà thơ lớn thời Phục Hưng của Bồ Đào Nha. Sinh ra trong một gia đình quý tộc lâu đời ở Galixơ, nhưng đã sa sút. Camoens vào học Đại học ở Côinbrê nghiên cứu rộng các khoa Triết học, Thần học, Văn học, sau được nhận vào làm trong triều đình, giao du rộng với nhiều nhân vật có thế lực. Do có kẻ cận thần tị hiềm mưu hại, tại một trận đấu gươm trong đám rước ngày hội, Camoens đâm trọng thương một quan hầu cận của nhà Vua nên bị phát quãng đi Maroc làm lính trơn từ năm 1549 - 1551. Trong một lần chinh phạt người Môrơ, ông bị thương hỏng mắt phải. Sau đó, ông nhận lệnh đi Ấn Độ bằng đường biển, thoát chết trong vụ đắm tàu và đến được xứ Goa. Tại đây, năm 1555 ông viết tập ký châm biếm bọn thực dân thống trị Bồ Đào Nha với dân bản xứ nên suýt bị kết án tử hình, sau được ân xá và bị đi đày ở Macao (Trung Quốc). Năm 1561, nhờ một viên quan quen biết cũ, ông được trở về Ấn Độ. Do mâu thuẫn với bọn chủ nợ, ông chán nản bỏ đi Mozambique, một vùng thuộc địa khác của Bồ Đào Nha. Đến năm 1570, Camoens mới trở về được Tổ quốc mình. Suốt những năm cuối đời, ông sống trong cảnh nghèo khổ. Ngày 10 tháng 6 năm 1580 ông qua đời.
Tác phẩm Camoens có tập ký Những chuyện điên rồ ở Ấn Độ (1555). Có hơn 350 bài thơ xonnê, một số vở hài kịch như Phiđôđêmô (in 1857), Vua Xêlêucô (1645); trường ca sử thi Luydiađơ (1572).
Vốn là người có lương tri, giàu lòng nhân đạo, sáng tác của Camoens một mặt giàu chất trữ tình, giàu cảm thông; mặt khác lại giàu tính chiến đấu, mang tính phản kháng trước những bất công ngang trái trong xã hội. Tác phẩm xuất sắc nhất của Camoens là trường ca sử thi Lusiades được coi là một kiệt tác, có ý nghĩa như là khai sáng, có giá trị cổ điển cho nền văn học Bồ Đào Nha. Dựa vào một phần những sự kiện mà Camoens đã trải qua trong cuộc đời, đặc biệt là chuyến vượt biển sang Ấn Độ, tác giả xây dựng cốt truyện về nhà thám hiểm Vacôđơ Gama cùng các nhà hàng hải tiến bước khám phá vùng biển Ấn Độ Dương, vượt qua các sứ Mêlinđơ, Mazbique... Về mặt tư duy sáng tạo, tác phẩm đan xen các chi tiết sự thật với hư cấu tưởng tượng, tượng trưng, thậm chí cả những chi tiết hoang đường, Thần thoại cổ tích về những xứ sở xa lạ, nơi đảo vàng có nữ Thần, có người đẹp. Với 13 chương khúc, trường ca sử thi Lusiades đã đóng vai trò quyết định trong sự hình thành nền văn học dân tộc, đưa ngôn ngữ Bồ Đào Nha đạt tới một trình độ trong sáng, mẫu mực, cổ điển.
