NƯỚC CỘNG HÒA XÔ – VIẾT HUNGARIA
Tiếp sau thắng lợi của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga, ở Đông Âu đã ra đời một nhà nước chuyên chính vô sản thứ hai trên thế giới, đó là nước Cộng hòa Xô - viết Hungaria do Đảng Cộng sản Hungaria còn rất non trẻ lãnh đạo quần chúng nhân dân lập nên ngày 21 tháng 3 năm 1919. Người cộng sản Kun Béla là người lãnh đạo chủ chốt của nước Cộng hòa.
Tháng 2 năm 1919, chính phủ Hungaria công khai đàn áp phong trào công nhân, bắt Kun Béla và hơn 40 nhà lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Công nhân thủ đô rất căm phẫn, họ tới tấp rút ra khỏi đảng xã hội dân chủ đang cầm quyền, tổ chức bãi công phản đối. Lúc này, cuộc cách mạng tháng Mười Nga đã giành được thắng lợi, nước Đức đang trong bão táp cách mạng, các nước trong Khối hiệp ước như Anh, Pháp... lo sợ Hungaria cũng đi theo con đường cách mạng nên đã quyết định chia cắt Hungaria, buộc Hungaria phải cắt nhượng 2/3 lãnh thổ. Chính phủ Karolyi tuy không đồng ý nhưng cũng không đủ sức cự tuyệt, đành từ chức, Kế nhiệm là Halbai, lãnh tụ đảng Xã hội dân chủ, buộc phải vào trong nhà giam hội đàm với lãnh tụ đảng Cộng sản Kun Béla, tán thành những điều kiện do đảng Cộng sản đưa ra, thành lập nước Cộng hòa Xô - viết, giải tán các lực lượng vũ trang phản động của chính phủ. Chính phủ mới được thành lập do Halbaì làm Chủ tịch, Kun Béla giữ chức ủy viên ngoại giao nhân dân, đã thi hành một loạt biện pháp mang tính chất xã hội chủ nghĩa, được đông đảo công nhân ủng hộ. Sự ra đời của nước Cộng hòa khiến chủ nghĩa đế quốc quốc tế hốt hoảng và căm ghét. Các nước Anh, Pháp... đã huy động quân đội của một số nước, từ ba phía đông, nam, bắc mở cuộc tiến công Hungaria hòng bóp chết chính quyền mới ra đời ngày từ trong nôi. Cuộc chiến tranh bắt đầu Hungaria chưa đầy năm vạn hồng quân phải chiến đấu chống lại đạo quân can thiệp đông tới mười lăm vạn được trang bị đầy đủ. Phần lớn lãnh thổ bị bao vây. Quân can thiệp Rumania đã tiến gần thủ đô Budapest, chỉ còn cách 100km, Cách mạng lâm nguy. Giai cấp công nhân và nhân dân lao động hăng hái đứng lên bảo vệ chính quyền xô - viết, chỉ trong vài ngày đã có mười vạn người tham gia Hồng quân, xông ra tiền tuyến. Ít lâu sau, Hồng quân bắt đầu phản công, thu hồi những vùng đất đã mất, thừa thắng truy kích, giải phóng phần lớn vùng Slovaque của nước láng giềng phía bắc, giúp nhân dân ở đây thành lập nước Cộng hòa xô - viết Slovaqule.
Bọn đế quốc muốn có thời gian bố trí lại lực lượng, đã gửi công hàm cho Hungaria, vờ vịt bảo đảm sẽ rút quân can thiệp ra khỏi Hungaria với điều kiện hồng quân định chỉ tiến công, rút khỏi Slovaque. Chính phủ Hungaria bị lừa dối, chấp nhận điều kiện của chúng. Kết quả là các chiến sĩ hồng quân nhìn thấy bao nhiêu thành quả chiến đấu bị mất trắng nên giảm sút ý chí trong khi đó bọn đế quốc đã bội tín, vứt bỏ lời cam kết, quân can thiệp chẳng những không rút lui mà còn phát động một cuộc tiến công mới nhằm vào thủ đô Budapest. Ngày 1 tháng 8, chính phủ Hungaria đổ.
Nước Cộng hòa xô – viết Hungaria tuy chỉ tồn tại được 133 ngày, nhưng sự kiện vĩ đại đó đã để lại trong lịch sử một trang huy hoàng.
