1902 – 14
Theodore Davis ở thung lũng các vua: “Một ngôi mộ mới mỗi đợt”
1902 – 04 John Garstang ở Beni Hasan
Khám phá / khai quật 1902 – 14 bởi Theodore M. Davis
Địa điểm Thebes (Thung lũng các vua, mộ KV 20, 43, 45, 46 – 58, 60 – 61)
Thời kỳ Vương quốc mới Triều đại thứ 18 – 20, 1504 – 1070 trước CN.
“Quan tâm của ông về khảo cổ học là của một người có sở thích riêng … qua thử nghiệm đầu tiên, thế là xong”.
JOSEPH LINDON SMITH
Theodore Monroe Davis, “nhà mạnh thường quân” người Mỹ - tính từ do Maspero đặt - là một khách của Ai Cập trong nhiều năm trước khi ông ta bắt đầu đào bới như một cách để giải trí. Sự kích thích khai quật đến từ khi Howard Carter được chỉnh phủ Ai Cập mời làm tổng thanh tra về cổ vật vùng thượng Ai Cập vào năm 1899. Sự hăng hái của Carter sớm được kích thích bởi Thung lũng các vị vua, và ông ta muốn đươck liều lĩnh khảo sát các sông ngòi chỉ có nước vào mùa mưa của nó theo một cách thức kỹ lưỡng hơn; nhưng khi mà các quỹ chính thức không có, ông ta phải đi kiếm tài chính xung quanh. Davis là người bảo trợ mà ông ta đã đến gặp.
(Trái) Phần mở rôngj tuyệt vời ở xa tận phía Tây Thung lũng các vua. Tầng gác riêng lẻ của nhà khai quật Theodore Divis chỉ nhìn thấy ở bên trái trung tâm bức ảnh chụp vào đầu thể kỷ 20. (Phải) Thanh tra sở cổ vật Arthur Weigall và vợ Corinna, đứng trước cửa vào ngôi mộ của Ramesses IV cùng với Theodore Davis và Ed-Ward R. Ayrton, nhà khai quật bảnh bảo
(Trái) Quách được giữ gìn cân thận của Tuthmosis IV, do Howard Catter làm việc bằng ngân sách của Davis, tìm thấy vào mùa xuân năm 1903. Đầu – cuối uốn cong có hình nữ thần Nephthys, cùng bốn người con trai của Horus ở bên hông. (Phải) Mặt nạ bằng giấy bìa mạ vàng từ xác ướp của Bà Tiuyu, mẹ vợ của pharaon Amenophis III. Vải phủ quan tài phủ mặt đã được lấy đi, cho thấy đôi mắt đúc và khảm thật đẹp.
Tuthmosis IV và Hafshepsut
Carter vào lúc đầu tìm kiếm một ngôi mộ đặc biệt - ngôi mộ của Tuthmosis IV, những đồ tạp nhạp đã được lật lên (xới lên) ở Thung lủng. Tuy nhiên, một trong những món quan trọng nhất tìm được bằng tiền của Davis vào ngày 26/02/1902, là một hộp nhỏ đựng hai chiếc khăn quấn quanh thắt lưng bằng da thuộc về nhà quý tộc Maiherpri. Không chờ đến đợt khai quật sau, vào năm 1903, Tuthmosis IV không còn bí mật gì nữa - KV 43, một lăng mộ sắc sảo và trang trí tuyệt vời ở tận cùng phía nam của địa điểm, vẫn còn đầy những tàn tích của một dãy đồ tùy táng tinh vi và đồ sộ. Xác ướp của vị vua được tìm thấy cách đây năm năm, vào năm 1898 bởi Loret, đã dời đến nơi cất giấu Amenophis II; nhưng lại dựng vào tường của một trong những phòng bên cạnh của ngôi mộ mới là xác ướp, có lẽ của con trai ông ta, Webensenu, với dạ dày lòng thòng gớm ghiếc.
Sau việc khám phá và dọn quang ngôi mộ của Tuthmosis IV, là việc khai quật hầm mộ dài đã được biết đến KV 20 (mặc dù hồi ấy không thể giao cho ai được). Đây là một ngôi mộ khác thường, xoáy trôn ốc, theo nghĩa của dòng chữ bắt vít vào vách đá dựa lưng vào Deir el-bahri. Công việc mệt nhoài, nhưng cuối cùng cũng đã lồi ra hai quách tinh xảo nhất của Triều đại thứ 18. Có thể thoạt đầu Tuthmosis đã được chôn ở đây, và do đó nó được kiến trúc sư nổi tiếng Ineni thiết kế, rồi ngôi mộ hình như sau này được Hatshesut nới rộng ra làm một mộ đôi dành cho bà và người cha yêu quý.
Yuya và Tjuyu
Khám phá đầu tiên thật sự lớn lao của Davis ở Thung lũng xảy ra vào tháng 02 năm 1905 qua việc tìm ra ngôi mộ nhỏ của Yuya và Tjuyu (KV 46), cha mẹ của nữ hoàng Tiye, vợ chính của pharaon Amenophis III. Carter, giờ đã ra khỏi Thung lũng, chuyển về phía Bắc và J.E- Quibell đến thay thế, trong khi đó, chính Quibell đang chuyển nhiệm vụ kiểm soát cho Arthur Weigall vừa mới được nhận vào làm, một người sống sót từ chế độ sinh viên thô bạo của Petie ở Abydos (“Bạn sống nhờ cá mòi trong hộp, và khi bạn đã ăn hết cả mòi, bạn ăn hộp thiếc").
Weigall, một người viết văn đặc biệt gợi cảm, mô tả cải nhìn đầu tiên về phát hiện mới của Davis như sau:
Cứ tưởng tượng là (bạn) đang vào một nhà phố đóng cửa suốt mùa hè; cứ tưởng tượng căn phòng ngột ngạt, sự bất động, im ắng của các loại bàn, ghế, tủ, cái cảm giác một vài hồn ma ngự trị trên các ghế trống vừa bị quấy rầy... ''.
Xác ướp của những hồn ma này vẫn còn nằm trong quan tài, vây quanh bởi những quần áo chôn theo lộng lẫy, kể cả các loại bàn, ghế, tủ, hộp đựng nữ trang và một chiếc xe tuyệt vời làm phương tiện cho viên sĩ quan Yuya tiếp tục công việc của mình ở thế giới bên kia. Nhưng, vì tất cả của cải phô trương ra nên ngôi mộ đã bị quấy rối vào thời cổ đại: các quan tài đã bị mở ra, và những xác được giữ gìn tuyệt hảo đã bị vơ vét trong cuộc tìm kiếm vội vã và lộn xộn các đồ trang sức - có lẽ (nhận xét dựa vào bằng chứng của các dấu niêm phong) bởi những kẻ cố dính líu đến việc truy tìm ngôi mộ sát ngay KV 3 cho một người con trai của Ramesses III khoảng hai thế kỷ sau.
E.R. Ayrfon và “mộ của nữ hoàng Tiyi”
Với sự bổ nhiệm của Weigall làm chánh thanh tra cổ vật vùng thượng Ai Cập vào năm 1905, người ta quyết định là Davis có thể dửng nhà khảo cổ học của ông giám sát việc đào bới hàng ngày vì việc này đã thâm lạm giờ làm việc chính thức của chính phủ. Người bổ nhiệm may mắn và chàng trai trẻ Edward Russell Ayrton, một nhà khảo cổ học người Anh được nhà Ai Cập học của Bảo tàng Anh Quốc H.R. Hall ở Deir el-Bahri đào tạo và rất quý trọng.
Đợt khai quật đầu tiên của Ayrton cho Davis, 1905 - 06, đem lại một loạt những vật liệu có tầm quan trọng lan cho khảo cổ học, gồm có ngôi mộ đầy đá vụn bỏ đi của Siptah (KV 47), “ngôi mộ động vật” nổi tiếng (KV 50 - 51) và chứng cớ đầu tiên về sự hiện diện của Tutankhamun ở Thung lũng: một tách nhỏ bằng sành sứ (Cairo JE 38330) “tìm thấy dưới một hòn đá” không xa KV 12, một ngôi mộ bí mật tất nhiên dành cho các thành viên trong gia đình hoàng gia. Ayrton rút lui khỏi cuộc xung đột mệt nhoài. Đợt sau, dĩ nhiên, vẫn còn nhiều đòi hỏi sức lực hơn.
(Trái) Vua Tuthmosis IV được Osiris và nữ thần Hathor tiếp đón ở thế giới bên kia: chi tiết của một cảnh trong phòng trước của ngôi mộ vi vua. (Phải trên) Mặt nạ bằng giấy bìa của Yuya với lớp mạ vàng và đôi mắt cẩn. (Phải dưới) Hộp đựng nữ trang, chân cao, thanh mảnh với nắp vòm lấy từ mộ của Yuya và Tiuyu cẩn sành sứ; minh văn chữ tượng hình - tước vị của Amenophis III - được đắp nổi bằng vàng.
Ngôi mộ thứ 55 của Thung lủng - một phòng duy nhất, rất đẹp ở cách vài mét phía Tây của ngôi mộ dài của Ramesses IX (KV 6) - được phát hiện vào ngày 06/01/1907. Những phát hiện chính ở đây là một điện thờ lớn bằng gỗ mạ vàng, tháo gỡ thành từng miếng (gồm cả các mảnh Cairo IE 57175), mà theo các văn bản liên quan nó được con trai Akhenaten chuẩn bị cho việc chôn cất mẹ là nữ hoàng Tiye, một quan tài hoàng gia khảm rực rỡ (nắp: Cairo JE 39627) mà miếng vàng phủ mặt và tất cả các khuôn triện nhận dạng đã bị lấy đi. Xét về mặt khảo cổ học, tình hình phức tạp là việc đảm bảo tài liệu cẩn thận nhất, ưu tiên cho khai quật; thêm vào, tình trạng dễ vỡ của đa số các phát hiện nên việc tháo ra thành công đòi hỏi một sự kiên nhẫn lớn. Davis không hiểu gì trong những yêu cầu này; ít chi tiết về khảo cổ học được công bố, và đa số vật liệu tàn lụi trước khi được khảo tả ghi chép rõ ràng. Kết quả là ngôi mộ 55 vẫn là một trong những phát hiện được tranh cải nhất trong ngành Ai Cập học.
Davis tin rằng anh ta đã khám phá ra ngôi mộ của Tiye, như điện thờ dường như cho thấy như vậy nhưng xác trong quan tài là của một người đàn ông (Cairo CG 61075). Anh ta không thể giải tỏa sự không nhất quán, và cũng không cố gắng; các nhà Ai Cập học từ đấy đã cố gắng thêm một chút. Cả hai không chấp nhận; nhưng ngành khảo cổ học cho rằng mộ 55 nguyên thủy có xác của cả Tiye và Akhenaten, di chuyển từ ngôi mộ hoàng gia Amarna sau khi rời bỏ el-Amama như kinh đô dưới thời Iutankhamun. Xác do Davis tìm thấy được nhận dạng bởi một bộ các viên gạch thần kỳ mang tên của Akhenaten, được Ayrton tìm thấy trong đống đổ nát, trong khi mẹ của Akhenaten xuất hiện, với chứng cớ khảo cổ học xác thực, được đời tư KV 55 trong thời vương triều của Ramesses IX - có lẽ để đảo lại trong cái vỏ của danh xưng “Bà Lớn”, trong nơi cất giấu Amenophis II vào năm 1898.
Ngôi “mộ vàng”
Đợt khai quật tiếp theo, 1907 - 1908, đội của Davis được những khám phá quan trọng, kể cả KV 54, một huyệt sâu chứa các vật liệu ướp cho khỏi thối rửa đã bỏ đi và các món khác. Davis mong và bộ sưu tập khiêm tốn này cùng với tách bằng sứ thất lạc đem ra ánh sáng vào năm 1905 - 06 và một khám phá xảy ra sau này - mộ KV 58, chứa đầy bùn và chứa vài miếng nhỏ vàng lá từ một chiếc xe bốn bánh có đai - là tất cả những gì còn lại ở nơi chôn cất của Tutankhamun vẫn không được giải thích. Và rồi, vào ngày 05/01/1908, Ayrton khám phá một mộ nhỏ, chỉ một phòng độc nhất, đây là khám phá đáng tán thưởng hơn ngôi mộ 55. Hai tầng lớp thấp nhất của ngôi mộ này, KV 56, đã đem lại một nhóm đồ trang sức thuộc triều đại thứ 19 đẹp nhất chưa từng thấy ở Ai Cập; ngày nay người ta gọi nó là “Mộ vàng”.
Horemheb
Việc khám phá “ngôi mộ vàng” đánh dấu đỉnh cao danh vọng trong sự nghiệp khai quật
của Davis; mặc dù ông ta thực hiện những khám phá nữa, không gì - trừ của Tutankhamun - có thể hy vọng sánh với mộ vàng. Cuối cùng kinh nghiệm đã làm ông khôn ra hơn, đối với những việc đã xảy ra trước đây.
(Trái) Quan tài to xù lấy từ nơi chôn cất Yuya ở KV 45 - làm bằng gỗ rất khéo, bề mặt được sơn vẽ bằng nhựa đen và đắp nổi bằng vàng lá trên nền quét vôi. (Phải) Hoa tai lủng lẳng bằng vàng của Sethos II ở “ngôi mộ vàng” KV 56.
(Trên) Một trong những nắp bình đựng di hài ở khu mộ 55. (Dưới) Ngôi mộ 55 quan tài, nắp quan tài đẩy sang một bên cho thấy vương miện diều hâu của xác ướp trong đó.
Phát hiện lớn cuối cùng của Davis, được Ayrton thực hiện một vài tuần sau KV 56, là ngôi mộ của Horemheb, với những bức tường trang trí tuyệt đẹp, đầy những mảnh vụn của trang bị chôn cất và những bộ xương còn lại của nhiều ngôi mộ. Những bộ xương này có thể cho biết đây là ngôi mộ dùng làm chỗ giấu những xác ướp thuộc hoàng gia đã không đưa vào nơi cất giấu Deie el-Bahri và Amenophis II.
Những người kế nghiệp Ayrton dưới sự chỉ huy của Davis cho thấy họ ít may mắn: Enest Harold Jones chẳng tìm thấy gì cả và chết khi làm công tác; trong khi Harry Burton, đào bới ở Thung lủng nhân danh cho Davis một vài tháng sau, càng không may mắn hơn, bị lở trong đường tơ kẽ tóc vào 1912 ở ngôi mộ vẫn còn giấu kín của Tutankhamun. Nhưng đó là một vị vua mà Davis tự tin là đã tìm thấy. Ông ta sai lầm biết bao khi tin vào điều này, Howard Carter và bá tước de Carnavon đã chứng minh sự sai lầm đó vào năm 1922, bảy năm sau ngày ông mất.
Phòng chôn cất của Horemheb, xuất hiện ở lần tìm kiếm đầu tiên. Do Edward Ayrton khai quật. Đó là khám phá lần cuối cùng của Davis ở Thung lũng các vua.
1902 – 04: John Garstang ở Beni Hasan
“Số lượng minh văn lớn. Một vài cái đã bị mất cần sự giúp đỡ ngay bây giờ. Điện trả lời”.
Điện tín của John Garstang gửi Percy newberry
Nhiều nghĩa địa ở địa phương của tầng lớp trung lưu thuộc vương quốc Giữa đã được đào lên tại nhiều nơi ở Ai Cập trong những năm qua; điều gì làm cho Beni. Hasan trở thành đặc biệt khiến nhà khai quật quan tâm ghi chép, chụp ảnh và công bố chi tiết cái ông tìm thấy.
Sưu tập ghi lại công việc của John Garstang ở Beni Hasan giữa năm 1902 và 1904 xuất hiện với tốc độ đáng kể đào năm 1908, và những trang sách truyền đạt sự háo hức mà nhà khai quật cảm nhận được khi bắt tay vào và tìm kiếm đầy kinh ngạc 888 ngôi mộ - để đối phó với tình hình này một cách tương xứng, ông ta đã phải nhanh chóng kều bên ngoài giúp đỡ.
Ở trên và bên trên các gương, các hộp phấn đen, cung và tên đặt trong quan tài hình chữ nhật hoặc các quan tài khác. Các cuộc khai quật đã đem lại nhạc cụ và thanh gỗ của đồ gỗ gia dụng. Nhiều hơn tất cả, tuy vậy là những mẫu bằng gỗ sơn phết - kho thóc, cửa hàng thịt, bánh – và những cánh làm bia, thuyền buồm và ghe chèo - đặc trưng của thời đại. Những thứ này nhồi nhét trong những phòng chôn cất đục sâu trong đá của những ngôi mộ, người chết hy vọng sẽ duy trì được cuộc sống thượng lưu mà ông ta hướng tới, hay đã quen trong cuộc đời.
