VĂN MINH ASSYRIE VÀ TÂN BABYLONE
Quốc gia Assyrie nằm ở trong lưu Sông Tigre phía Bắc Lưỡng Hà Cổ đại (Đông Bắc Iran ngày nay). Người Khourites là những cư dân đầu tiên có mặt ở đây. Sau đó khoảng Thiên niên kỷ III Tr.CN, người Sémites đã xâm nhập vùng này và hòa hợp với người bản địa. Rồi Assour trở thành trung tâm của quốc gia Assyrie cổ đại.
Từ Thiên niên kỷ III Tr.CN tới giữa Thiên niên kỷ I Tr.CN, Assyrie trải qua lịch sử thăng trầm để tồn tại và phát triển. Sau một thời gian dài bị phụ thuộc vào Babylone, thế kỷ XVI Tr.CN, Assyrie lại bị người Mitanie xâm lược. Từ Thế kỷ VIII Tr.CN, Assyrie được độc lập và bắt đầu chinh phạt ra nước ngoài. Nhưng nền độc lập ấy lại bị xóa bỏ bởi các cuộc xâm lăng. Cho tới Thế kỷ IX Tr.CN, Assyrie mới giành lại độc lập. Từ đó, Assyrie lần lượt đảnh thắng các Vua Damas và Israel trở nên rộng lớn và hùng mạnh, đặc biệt dưới thời Vua Assourbanibal (669 - 626 Tr.CN). Đế quốc Assyrie trải rộng từ cao nguyên Iran đến Etiopia.
Là một quốc gia nằm trên vùng núi, Assyrie luôn lo tổ chức một quân đội thiện chiến. Đó là nét độc đáo nhất của văn minh Assyrie. Quân đội được chia thành các binh chủng: Bộ binh, kỵ binh, xa binh và công binh. Quân đội Assyrie rất hung bạo, thiện chiến và hiếu chiến. Nơi nào quân đội này tới đánh chiếm đều bị tàn phá ghê gớm. Nhà cửa bị đốt phá, của cải bị lấy hết, tượng thần bị đập phả và mang đi. Ngoài ra, quân của Assỳrie còn hành hạ dã man tù binh và dân cư bị xâm lược.
Nhưng, trong thời gian tồn tại, Assyrie không phát triển kinh tế mạnh lắm vì điều kiện tự nhiên. Khoảng cách hai sông Tigre và Euphrate ở đây xa nhau nên việc tưới tiêu nước rất khó khăn, việc trồng trọt không được thuận lợi. Người ta phải phát triển chăn nuôi, săn bắn, khai thác gỗ, đá, kim loại để sống. Khi mở rộng lãnh thổ, nguồn của cải thu được từ các vùng chiếm đóng đã giúp cho Assyrie tồn tại khá phồn thịnh một thời gian.
Người Assyrie thờ thần Assour, thần nông nghiệp. Nhưng khi tiến hành xâm lược bên ngoài, họ thờ thần chiến tranh một cách sùng kính. Sự bành trướng của Assyrie đã cho họ tiếp xúc với các vị thần mới như thần Mardouk, Nabou của Babylone. Các thần đó được bổ sung vào tôn giáo của Assyrie. Ngoài ra, còn hàng trăm thần khác cũng được tôn thờ. Tôn giáo có ảnh hưởng tới các lĩnh vực văn hóa khác của Assyrie; trong văn học, các tác phẩm văn học tôn giáo của Babylone được tiếp thu nhiều nhất. Bên cạnh đó, người Assyrie cũng sáng tạo các bản văn bia, thơ ca.
Nghệ thuật kiến trúc tập trung chủ yếu ở kiến trúc đền đài và chịu ảnh hưởng nhiều của kiến trúc Lưỡng Hà. Ngoài các kiến trúc đô thị, đền đài, người Assyrie cũng chịu ảnh hưởng của Lưỡng Hà trong việc xây dựng các Digurat, tức là những tháp có tầng, được đoán ịnh là các đài Chiêm tinh.
Trên lĩnh vực điêu khắc, Assyrie đạt khá nhiều thành tựu. Đối tượng điêu khắc được chú ý nhất là tượng các dã thú, cùng với các thú vật quái dị . . .
Sớm tiếp thu văn tự Lưỡng Hà, Assyrie từng có một thư viện lớn, tập trung tới nửa triệu bản văn có giá trị viết trên đất sét nung ở Ninive. Song thời gian đã hủy hoại công trình văn hóa này.
Xây dựng trên sự bạo tàn, đế quốc Assyrie suy sụp dần. Người Sites từ Châu Âu tới tân phá, người Babylone liên kết với người Ba Tư xâm chiếm đế quốc này. Thành phố Ninive thất thủ vào năm 612 Tr.CN và tới năm 605 Tr.CN, Assyrie bị diệt vong.
Khi Assyrie bị diệt vong, Babylone lại khôi phục được nền độc lập của mình, bắt đầu một thời kỳ mới gọi là Tân Babylone. Dù chỉ tồn tại ngắn ngủi (605 - 539 Tr.CN) nhưng Tân Babylone đã tạo ra một nền văn minh rực rỡ ở Tây á.
Tân Babylone phát triển hùng mạnh dưới thời Hoàng đế Nabuchodonosor (605 - 562 Tr.CN). Quân Babylone đuổi quân Ai Cập ra khỏi Syrie và chiếm đóng Syrie, Phénicie và Palestine. Thành phố Babylone trở lại vị trí trung tâm của Tây á.
Hoạt động thương mại phát triển mạnh mẽ là điểm nổi bật nhất ở Tân Babylone và ở Thành phố Babylone. Babylone có quan hệ buôn bán với các vùng ven biển qua vịnh Ba Tư, với Iran và các vùng miền Đông xa xôi với cao nguyên Anatolie và với vùng Địa Trung Hải.
Nhưng, sự vinh quang của Tân Babylone thể hiện ở chính bản thân thành phố Babylone cùng với sự sầm uất của nó được nhiều sử gia cổ đại Hy Lạp ca ngợi.
Theo Herodote, Thành Babylone có chu vi 90 kilômet, những bức tường dày 50 mét, cao 100 mét với 150 tháp canh và 100 cửa. Việc khai quật cho thấy, Thành Babytone có chu vi 16 kilômét, tường thành bằng gạch cao 30 mét, dày 8,5 mét và có dấu tích 7 cửa và các tháp canh. Thành phố được trang trí tỷ mỹ bằng phù điêu, tượng với các cánh cửa thành bằng đồng vững chắc. . .
Trong các loại hình kiến trúc của Babylone, đền thờ nổi bật hơn cả với vật liệu là đá hoặc gạch tết. Trong hàng loạt đền thờ lớn nhỏ ấy, lớn nhất là đền thờ thần Màrdouk. Đền nằm trên khu vực dài 550 mét rộng 450 mét, cạnh đó là tháp lớn Babel. Tháp có chu vi đáy vuông là 91 mét, chiều cao khoảng 90 mét gồm tất cả 7 tầng chồng lên nhau. Tầng trên cùng của tháp có một cái giường lộng lẫy và một bàn bằng vàng. Trong tháp còn có pho tượng thần Mardouk. Theo Herodote tượng này nặng tới 24 tấn.
Tổng thể kiến trúc Babylone kết hợp hài hòa với cảnh quan thiên nhiên làm tăng thêm vẻ thơ mộng. Trong thành phố này, một kỳ quan Thế giới đã được xây dựng: Vườn treo Babylone. Vườn treo được xây dựng kề bên cung điện của Vua Nabuchodonosor, trên một dãy nhà bốn tầng, nối các tầng bằng những cầu thang rộng. Mỗi tầng là một vườn, treo cách nhau 25 mét chiều cao. Đáy mỗi tầng lát đá phiến khít nhau, đổ nhựa có hệ thống dẫn và thoát nước.
Rất nhiều cây quả và hoa được mang từ nhiều vùng đất về trồng ở vườn treo. Vườn treo như lẵng hoa khổng lồ nhiều tầng đủ màu sắc và trở nên nổi tiếng, làm cho Tân Babylone chiếm được vinh quang tột đỉnh. Tiếc rằng nó không còn tồn tại đến ngày nay.
Tân Babylone sau đó bị Ba Tư xâm lược, từ đó không còn cơ hội trỗi dậy được nữa.
