VĂN MINH CỔ ĐẠI BABYLONE
Cuối Thiên niên kỷ III Tr.CN, lợi dụng Lưỡng Hà suy sụp, người ELam và Amorites đã xâm lược tàn phá và cướp bóc. Người Amorites ở lại và xây dựng hai quốc gia Ixine và Laxa ở Nam Lưỡng Hà. Hai quốc gia khác ở Bắc Lưỡng Hà là Esnunna và Marie. Các quốc gia này gây chiến với nhau làm cho mỗi quốc gia đều bị kiệt quệ.
Vào đầu Thế kỷ XIX Tr.CN, quốc gia mới của người Amorites xuất hiện ở Bắc Lưỡng Hà là Babylone (thường gọi là Cố Babylone để phân biệt với Tân Babylone sau này). Babylone dần dần thống nhất Lường Hà. Như trên đã nói, đây là vùng đất gặp gỡ của các con đường buôn bán quan trọng từ Vịnh Ba Tư tới Tiểu á và ngoại Capcase, từ Syrie đến cao nguyên Iran; bởi vậy Babylone thành trung tâm kinh tế, thương mại, chính trị, văn hóa quan trọng nhất của Lưỡng Hà và khu vực Cận Đông.
Babylone cường thịnh nhất dưới triều Vua Hammourabi (1792 - 1750 Tr. CN). Ông đã chinh phục các quốc gia lân bang bằng nhiều thủ đoạn và xây dựng quốc gia thống nhất, hùng mạnh. Song Babylone sau Hammourabi đã suy sụp và nửa sau Thiên niên kỷ II Tr, CN, người Catsites đã nổi dậy làm chủ hầu hết các vùng, Babylone Cổ gần như diệt vong.
Nền kinh tế của Babylone có những sắc thái khá đặc biệt. Nông nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng và đã phát triển rất mạnh nhờ có những công trình tưới nước do Nhà nước tổ chức xây dựng và quản lý cùng với công xã và gia đình nông dân. Sản phẩm nông nghiệp còn đủ để cung cấp, trao đổi với các vùng lân cận.
Một con sông lớn được đào theo lệnh Hammourabi và mang tên Hammourabi - Sự giàu có, đã tưới cho cả vùng Sumer (Akkad) thêm trù phú.
Thủ công nghiệp phát triển với những nghề riêng gạch, luyện kim và chế tạo các công cụ kim loại, đồ trang sức, dệt, da, đóng thuyền bè và các công trình xây dựng nhà cửa, cung điện, lăng mộ ngày càng gia tăng, thương mại phát triển nhanh hơn bởi vị trí thuận lợi của Babylone rên các đại lý buôn bán (gọi là tam ca) được thành lập. Babylone bán sản phẩm nông nghiệp và nhập vào các đồ kim khí, gỗ, đá…
Tuy vậy, thời kỳ này, tiền tệ trao đổi chưa phát triển lắm.
Về xã hội, cơ cấu giai cấp chưa có thay đổi lớn so với thời Sumer và Akkad. Bộ luật Hammourabi chia cư dân thành 3 hạng người: dân tự do, tiện dân và nô lệ. Nguồn nô lệ chủ yếu là từ tù binh và phần nhỏ là do mua bán, gán nợ mà thành.
Về chính trị, từ thời Hammourabi, các Vua Babylone không còn tự coi là đại diện của thần thánh nữa mà là hiện thân của thần thánh. Chẳng hạn, Vua tự đồng hóa mình với thần Samate và sau khi các thần trao quyền cho thần Mardouk, thần này đã chỉ định nhà Vua cho Babylone. Vua này coi như con và người kế vị của thần. Do vậy ở Babylone, vương quyền và thần quyền gắn chặt với nhau. Bộ máy hành chính Nhà nước ở đây khá tập trung trong chế độ độc quyền chuyên chế.
Về văn hóa, Cổ Babylone đã phát huy và hòa hợp những yếu tố Sumer và Akkad. Thành tựu nổi bật nhất về Luật học và Văn học là sự ra đời của Bộ luật Hammourabi, bộ luật thành văn cổ nhất Thế giới. Bộ luật đó được ghi bằng văn tự hình định xưa nhất Thế giới. Bộ luật này được khắc trên một tầm đá bazan cao 2,25 mét, đường kính đáy gần 2 mét. Mặt trước phía trên phiền đá khắc hình thần Mặt trời ngồi trên ngai trao bộ luật cho Vua Hammorabi đứng đón trong tư thế nghiêm trang. Phiến đá này được người Pháp tìm thấy ở Sudơ, kinh đô của xứ Elam cổ vào năm 1902, hiện nay được lưu giữ tại Bảo tàng Louvre (Pháp).
Bộ luật gồm 282 điều khoản: phần mở đầu và kết luận chủ yếu tán dương công trạng của Hammourabi, phần nội dung gồm các khoản về luật hình sự, thủ tục kiện cáo, xét xử, qui định hình phạt, quyền lợi. . . Đây là công cụ pháp lý quan trọng ở cổ Babylone và cũng là một tác phẩm mang tính văn hóa. Bộ luật này có ảnh hưởng tới pháp chế của những dân tộc phương Đông cổ xưa.
Các tác phẩm văn học thời Sumer, Akkad trở nên gần gũi với dân chúng Babylone nhưng được sửa đổi cho phù hợp với địa vị bá chủ của Babylone. Thừa hưởng quan niệm tôn giáo Sumer, Akkad nên tôn giáo của Babylone là đa thần giáo. Mỗi đô thị có vị thần của mình. Sau đó, thần Mardouk trở thành vị thần quan trọng nhất của Babylone trên đường tiến tới nhất thần giáo.
Đền thờ cũng là nơi cư ngụ của thần mà tăng lữ là trung gian. Tôn giáo ở Babylone mang tính chất bi quan, sự sợ hãi thần linh, ma quỷ và nỗi thống khổ ở Thế giới bên kia.
Về nghệ thuật, người Babylone không có những sáng tạo thật nổi bật mà chỉ tiếp tục nghệ thuật thời Sumer, Akkad.
Về khoa học tự nhiên, đáng kể nhất là những thành tựu về thiên văn học. Buổi đầu, người Babylone đã xây dựng bức tranh Vũ trụ thơ mộng. Tới đầu Thiên niên kỷ II Tr.CN, người Babylone đã phân biệt 5 hành tinh của Mặt trời là Kim tinh, Thủy tinh, Hỏa tinh, Thổ tinh và Hải vương tinh; phân biệt 12 chòm sao trên đường tới Mặt trời. Họ có những nghiên cứu về Sao chổi, Sao băng, động đất; tính trước được hiện tượng nhật thực và nguyệt thực. Hệ thống Âm lịch cũng được người Babylone đặt ra.
Khoảng 5000 năm trước ở Babylone Cổ thuộc lưu vực sông Tigre và Euphrate, do nhu cầu của việc chăn nuôi gia súc, nhất là phải canh giữ đàn gia súc trên đồng cỏ về đêm, người ta đã biết rất rõ tuần trăng và làm ra Âm lịch. Thế kỷ XVIII (Tr.CN), Vua Hammourabi đã thống nhất các thành bang thành một quốc gia rộng lớn và dùng Âm lịch của Thành phố Ur làm lịch chung cho toàn xứ Babylone. Lịch Babylone, một năm có 12 tháng, cứ một tháng đủ rồi đến một tháng thiếu. Cuối Thế kỷ ấy, lịch này được cải tiến thành Âm - Dương lịch. Thiên văn, khí tượng và tôn giáo đã dẫn tới sự hình thành Chiêm tinh và bói toán.
Những tri thức y học của Babylone thời kỳ này cũng khá phong phú đặc biệt là ngành giải phẫu.
Tuy vậy, nhiều quan niệm về mê tín vẫn ngự trị trong y học. Vị thần bảo hộ y học là Nilghidziđa mà vật tượng trưng của thần là con rắn quấn quanh cái gậy, mà y học ngày nay dùng làm biểu tượng. Toán học Babylone cũng đã có nhiều thành tựu rực rỡ như hệ thống vị trí giữa các con số, các phép tính (bình phương, khai căn . . . ). Họ tính được số pi bằng 3,1416, biết sử dụng định lý tam giác vuông trước Pythagore nhiều Thế kỷ.
Văn minh Cổ Babylone được kế thừa ở các nền văn minh khác thuộc Tây á.
Năm 632, Mohamet ốm chết, người kế thừa tự xưng là Harinpha (Nghĩa là người thay mặt đấng tiên tri). Thời kỳ Harinpha thứ nhất, ABU Bakr xây dựng một quốc gia Ả rập thống nhất.
Theo tục lệ hàng năm, mỗi tín đồ phải nộp 2,5% thu nhập để cứu tế người nghèo và xây dựng đền thời hồi giáo, chi phí cho các công việc của chính phủ và cho chiến tranh.
