Truyện Và Kí Chương 13
CON RÙA
Cốc! Cốc! Cốc!
- Ai đấy? - ễng Xó, lý trưởng làng Lalo(1) vừa hỏi to vừa bước ra mở cổng cỏi vườn con... - Chào ụng anh ạ! ễng núi với người vừa lú ra. May mắn làm sao tệ xỏ lại được vinh hạnh đún tiếp ụng anh quỏ bộ lại chơi thế này?
- Trời bao nhiờu sao thỡ xin mừng bỏc phỳc lộc bấy nhiờu, - khỏch lạ trả lời. - Chả là tụi mang đến bỏc tờ trỏt của quan Sứ.
Xem lướt xong lệnh của quan trờn, ụng Xó gật đầu gói tai. ễng cú vẻ quýnh lắm.
- Gỡ thế, ụng? - Bà vợ lo lắng hỏi.
ễng Xó khụng đỏp, chỉ ra hiệu cho người bạn đời thõn quý của ụng đi theo ụng.
Khi chỉ cũn hai người, ụng núi: "Hiền thờ ta ơi! Sự thể như thế này. Quan Sứ đũi tụi lờn dinh ngài. Nhà nú cũng biết đấy: quan là một ụng Tõy tốt, chỉ thớch của tốt, cho nờn mỡnh mà vào nhà ngài hai tay rỗng khụng thỡ khi ra khỏi nhà ngài là đụi mụng no đũn. Thế nhưng nhà mỡnh cú cỏi gỡ coi được: gà, thỏ, vịt, gà tõy, thỡ đó bỏn sạch để nộp thuế rồi cũn đõu! Lấy gỡ dõng quan bõy giờ?"
Đến lượt bà vợ ụng Xó trở nờn tư lự. Bà biết rằng cỏi con người đỏng sợ mà ụng chồng thõn yờu của bà sắp phải lờn trỡnh diện này, trước kia - trong thời kỳ "bỡnh định" - đó từng chặt 75 cỏi đầu hào mục xứ Bắc Kỳ. Lờn làm quan Sứ, ụng ra lệnh cứ nện đũn bất luận dõn An Nam nào, đàn ụng hay đàn bà cũng thế, qua cổng nhà ụng mà khụng hạ mũ nún. Tớnh ụng hung bạo làm dõn chỳng khiếp vớa. Muốn vui chuồng gà, ụng mượn gà mỏi của dõn trong hạt, rồi chẳng bao giờ trả lại sau khi đó cú cả trứng lẫn gà con. Núi túm lại là bà biết rằng ụng quan da trắng này dữ tợn lắm, và bà run sợ sẵn khi nghĩ trước cảnh tượng chồng bà sẽ được tiếp đún như thế nào nếu khụng mang gỡ đến đấm cỏi mừm Cụng sứ.
- Tụi nghĩ ra rồi, - im lặng mấy phỳt rồi bà núi, - nghĩ cỏi hay lắm!
...
Đặt xong xuụi con rựa ngay ngắn trờn cỏi khay bạc thuờ của chớnh nàng hầu quan Sứ, bày xong xuụi cả khay lẫn rựa lờn tấm chiếu trải trước cửa phũng giấy ngài Cụng sứ, ụng Xó đến trỡnh diện với tất cả nỗi niềm cung kớnh tất phải cú đối với vị đại diện của Nhà nước "bảo hộ".
- Lạy Quan lớn, - ụng vừa thưa vừa quay lại phớa chiếu, dỏm xin Quan lớn nhận cho, của mọn thụi ạ! Cỏi mún qu... qu...(1)
ễng khụng núi hết được tiếng "quà" vỡ thoắt nhận ra rằng trờn khay thế là đó khuất búng rựa. Cỏi con vật khụng buộc, đó thừa lỳc ụng Xó khốn khổ nhà ta quay đi mà chuồn mất.
Nhưng quan Sứ - ngài khoan hũa rất mực - reo to lờn:
- ễ cỏi khay đẹp quỏ thụi! Để ta phải gửi lờn biếu quan Toàn quyền mới được!... Đỳng hụm nay lại là ngày lễ sinh nhật Toàn quyền phu nhõn, hẳn bà thớch lắm đấy!
"Và ụng thỡ ụng sẽ nhớ thăng cấp cho ta", ngài Cụng sứ nghĩ thầm thờm trong bụng.
NGUYỄN ÁI QUỐC
Bỏo Người cựng khổ, số 32, thỏng 2 và 3-1925.
Bản dịch: Phạm Huy Thụng, Truyện và ký,
Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 1974, tr.39-41.
1. Lalo: tờn làng đặt hài hước bằng cỏch gộp yếu tố ngữ phỏp Phỏp: la, thường đứng trước danh từ cú thể coi như tương đương sự, cỏi nỗi... và từ Việt: lo (lắng).
1. Theo nguyờn văn thỡ chỗ này ụng Xó muốn dựng chữ "cadeau" nghĩa là "quà" nhưng lắp bắp khụng núi được hết chữ, chỉ mới núi được "ca... ca", mà "caca" (tiếng Phỏp) thỡ cú nghĩa là "cứt".
Chỉ chuyển được phần nào ý đựa và nhạo sang bản dịch tiếng Việt.