CÁC CÁCH SỬ DỤNG NHIỆT KẾ
Khi bạn ba cảm sốt, thầy thuốc bảo bạn “cặp nhiệt độ”, để xem tình hình thân nhiệt của bạn. Bạn có biết dung nhiệt kế thân nhiệt như thế nào không?
Nhiệt kế đo thân nhiệt là loại nhiệt kế thuỷ ngân. Phía trên là một ống thuỷ tinh, ở phía dưới là một bầu thủy ngân. Trong bầu và ống thủy tinh có chứa thủy ngân tinh khiết, trên ống thủy tinh có khắc độ. Do nhiệt độ cơ thể người không thể cao quá 42oC và thấp nhất cũng thấp hơn 35oC nên nhiệt kế đo thân nhiệt thường được chia độ từ 35oC đến 42oC, mỗi vạch nhỏ cách nhau 0,1oC.
Khi “cặp nhiệt độ” người ta cho bầu thủy tinh tiếp xúc với cơ thể người, vì nhiệt độ cơ thể người cao hơn nhiệt kế, nên thủy ngân trong bầu thủy tinh chịu tác dụng của nhiệt độ cơ thể, sẽ giãn nở thể tích, mực thủy ngân trong ống thủy tinh sẽ dâng lên, đến khi nhiệt độ của nhiệt kế cân bằng với nhiệt độ cơ thể, mực thủy ngân sẽ đứng lại.
Nhiệt kể độ thân nhiệt có cấu tạo hết sức đặc thù. Tại chỗ ống thuỷ tinh và bầu thuỷ tính tiếp giáp nhau có đoạn co thắt khi nhiệt kế rời khỏi da người, thủy ngân bị lạnh sẽ co thể tích, nhưng cột thủy ngân phía trên sẽ bị đoạn eo co thắt, cắt rời và sẽ không bị co về, nên khi nhiệt kế vẫn chỉ được đúng nhiệt độ cơ thể.
Người ta cũng có thể dùng rượu tinh khiết hoặc dầu hoả thay thuỷ ngân. Lúc bấy giờ ta có nhiệt kế rượu và nhiệt kế dầu hoả. Các loại nhiệt kế để đo nhiệt độ trong nhà (hàn thư biểu) ở các gia đình thường là loại nhiệt kế dầu hoả. Để nhìn rõ được nhiệt độ người ta thường nhuộm dầu hoả thành màu đỏ. Các loại nhiệt kế rượu và dầu hoả đều dựa vào sự giãn nở thể tích của chất lỏng khi tăng nhiệt độ để đo nhiệt độ.
Trong công nghiệp và nghiên cứu khoa học, người ta còn dùng các loại nhiệt kế nhiệt điện trở. Các nhiệt kế này dựa vào nguyên lý điện trở của các kim loại tăng theo nhiệt độ. Phạm vi đo của loại nhiệt kế này khá rộng từ -190oC đến 650oC. Trong vật lý nhiệt độ thấp: kỹ thuật hàng không và du hành vũ trụ người ta dùng loại nhiệt kế bán dẫn đưa vào sự tăng giảm điện trở của chất bán dẫn điện khi nhiệt độ thay đổi mà chế tạo ra. Ở nhiệt độ cao hơn 600oC người ta dùng cặp nhiệt điện hoặc các hoả kế quang học để đo nhiệt độ. Hiện tại với nhiệt độ 10.000oC và cao hơn người ta dùng mối quan hệ giữa nhiệt độ và vạch quang phổ nguyên tử để đo nhiệt độ. Đo nhiệt độ bề mặt các ngôi sao người ta dùng các máy đo độ sáng để đo đạc.
