JOHN DALTON (1766 - 1844)
John Dalton sinh ngày 5 - 9 - 1766 tại Cumberland (Anh) trong gia đình một người thợ dệt nghèo. Với bản chất cần cù và kiên trì ngay từ thời trẻ, Dalton đã chú ý quan sát thiên nhiên, hàng ngày ghi chép tỷ mỷ nhiệt độ, áp suất, điểm sương, độ ẩm... bằng những dụng cụ tự tạo và công việc ấy đã kéo dài suốt cuộc đời, khiến số lượng các quan sát của ông cho tới khi mất lên tới 200.000.
Từ những xem xét hiện tượng trong khí quyển. Dalton đã lưu tâm đến thành phần không khí và rút ra hàng loạt định luật quan trọng về chất khí như Định luật áp suất riêng phần của những hỗn hợp khí (1801), Định luật sự nở vì nhiệt của các chất khí (1802), Định luật về tính tan của các chất khí trong chất lỏng (1803). Chúng đã trở thành những cột mốc lớn trên con đường đi tới thuyết nguyên tử.
Thực ra, các nhà triết học Hy Lạp Cổ đại đã quan niệm vật chất bao gồm những tiểu phần nhỏ không phân chia được và sau này được nhiều nhà hoá học nhắc tới, nhưng chỉ đến Dalton thì mới phát triển thành một học thuyết có nội dung phong phú và chính xác, cùng với nhiều khái niệm mới có liên quan.
Lấy khái niệm về nguyên tử lượng tỷ đối làm cơ sở cho thuyết nguyên tử của mình, Dalton đã đưa vào hóa học đặc trưng về lượng của các nguyên tử và nhất là đã chứng minh được trọn vẹn tính vật chất của nguyên tử. Khối lượng nguyên tử trở thành một trong những đặc trưng cơ bản của các chất. Dalton cho rằng, nguyên tử của các nguyên tố khác nhau có kích thước và khối lượng không giống nhau.
Năm 1803, Dalton lập được bảng đầu tiên về khối lượng nguyên tử tỷ đối và khối lượng phân tử của các chất mà ông lấy khối lượng nguyên tử hyđro làm đơn vị đo khối lượng. Trong bảng này, lần đầu tiên xác định được khối lượng tỷ đối của hyđrô, ôxy, nitơ, cácbon, amôniắc, các oxit của nitơ và lưu huỳnh, cũng như nhiều chất khác.
Công lao của Dalton trong sự phát triển hóa học thật to lớn. Ông là người đầu tiên làm cho thuyết nguyên tử trở thành cơ sở của những kiến thức hóa học và đã vạch ra con đường đúng đắn để xác định định lượng thành phần các chất.
John Dalton mất vào ngày 26-7-1844 sau những năm tháng ốm dai dẳng do làm việc quá say mê trong phòng thí nghiệm nên không chú ý đến an toàn sức khỏe.
(55, 59) KS. NGUYỄN QUỐC TÍN
