Lệch lạc trong hành vi trẻ thơ
Đọc xong những điều chúng tôi trình bày ở trên, các bà mẹ trẻ đã có thể rút ra kết luận là những lệch lạc của trẻ phần lớn bắt nguồn từ tình trạng không được thoả mãn những nhu cầu tâm lý vào từng thời điểm đột biến trong mỗi giai đoạn phát triển lệch lạc tâm hồn. Những lệch lạc ấy thường quan sát thấy ở những trẻ nuôi dưỡng trong nhi viện xa gia đình, đặc biệt xa mẹ một thời gian dài. Vì làm sao có thể gắn cho mỗi đứa trẻ một “mẹ” thay thế? Mà không khí trong gia đình đâu chỉ có mẹ, còn có bố, ông bà, cô bác v. v... nữa.
Trẻ nuôi xa gia đình thiếu hẳn những “xung động tinh thần” do người thân tác động vào tâm hồn chúng, kích thích tâm lý chúng mau trưởng thành. Trẻ thiếu những “xung động tinh thần” ấy 3-4 tháng tuổi trông vẫn khờ khạo như trẻ mới sinh, lờ đờ chậm chạp hơn trẻ nuôi trong gia đình. Khi ai đưa đồ chơi chúng đón nhận hờ hững hơn. Những cảm xúc tích cực, thể hiện qua nụ cười chẳng hạn, cũng hiếm hoi hơn rất nhiều và yếu ớt nữa.
Trẻ chưa đầy một năm tuổi, nhu cầu “được xung quanh hiểu nó” tăng lên rất nhanh. Nếu như bé sống bên mẹ, hai mẹ con tự khắc hiểu nhau thấu đáo, không cần phải nói gì với nhau. Bởi những bà mẹ trẻ nói chung không đi vắng nhà lâu và khi về đều được thông báo đầy đủ con mình ra sao trong lúc mẹ đi vắng. Chỉ cần con cười, khóc, giơ tay, nhấc chân, cựa quậy, người mẹ trẻ đã biết con mình muốn gì. Trong khi những thành viên khác trong gia đình coi những cử chỉ đó là vô nghĩa.
Ngược lại bé cũng rất hiểu mẹ. Chỉ qua ánh mắt, nụ cười, câu nựng, bé biết ngay mẹ mình yêu hay giận, vui hay buồn. Giai đoạn tiếp theo, nhu cầu của bé phát triển và tạo nên nhu cầu mà các nhà tâm lý học gọi là nhu cầu đồng nhất hoá. Trẻ thấy cần được lòng ai đó bắt chước một người nào khác (tối đại đa số là mẹ nó). Vào giai đoạn này, trẻ bắt đầu phân biệt những người xung quanh, ai quen, ai không quen và càng bám mẹ hơn. Tất nhiên đây không phải do nguyên nhân “tiếng gọi của máu mủ” hoặc nguyên nhân “thần bí” nào hết mà chỉ đơn giản là mẹ chăm sóc bé nhiều hơn, thường xuyên ở bên bé và giữa mẹ và bé đã hình thành những liên hệ tình cảm chặt chẽ và bền vững.
Trong những “lệch lạc” của trẻ trong năm tuổi đầu tiên, thường gặp nhất là chậm nói. Mà nguyên nhân chậm nói là do trẻ chưa hiểu người lớn “định nói” với trẻ điều gì. Mối quan hệ xung quanh của trẻ chậm phát triển. Thiếu hẳn sự “hiểu biết lẫn nhau” là yếu tố cần thiết giúp trẻ mau biết nói.
Cũng có khi trẻ chậm biết “đóng van” trong khi chơi trò “giả vờ” với bạn bè cùng lứa tuổi. Nguyên nhân là do trẻ không được thoả mãn nhu cầu “đồng nhất hóa” (trẻ không bao giờ muốn bắt chước người nào lạnh lùng, thản nhiên hoặc ghét nó).
Một lệch lạc tinh thần khác cũng hay gặp là trẻ chậm tự lập. Các bà mẹ trẻ cần “thúc đẩy” sự phát triển phẩm chất này của con chứ đừng thụ động chờ đến lúc trẻ tự thân biết làm lấy việc này, việc khác. Chẳng hạn nên giao dần cho con công việc: tự xúc lấy thức ăn, tự mặc quần áo v.v...
Lệch lạc cuối cùng cần nói đến là chậm phát triển về cảm xúc, nguyên nhân là do thiếu được mẹ quan tâm và trìu mến.
