Thời điểm đột biến
Trong mỗi giai đoạn phát triển của trẻ có những thời điểm trẻ đặc biệt nhạy cảm trong việc thoả mãn một nhu cầu nào đó. Những thử nghiệm trên loài vật cho thấy có những “thời điểm đột biến”, chỉ cần có một sự việc trái ý duy nhất, một sự thay đổi duy nhất trong môi trường bao quanh cũng đủ gây nên những lệch lạc sau này không sửa chữa nổi.
Trong khoa học, những “lệch lạc tâm lý” ấy được gọi là ấn tượng. Đối với một động vật, thời điểm đột biến gắn liền với sự trưởng thành của các giác quan. Ở loài gà, từ 8 đến 10 giờ tuổi (tính từ khi trứng nở thành con), còn ở loài khỉ là đúng hai tháng tuổi. Gà con vào thời điểm đột biến ấy nếu được đặt bên cạnh một vật di động, dù bất kỳ hình dạng nào cũng vậy, thậm chí chỉ là một miếng gỗ vuông vức, chứ không phải bên cạnh mẹ chúng, chúng cũng sẽ không bao giờ nhận mẹ nữa. Ấn tượng của vật di động kia ăn sâu vào chúng suốt đời, thậm chí tác động cả đến việc sinh sản của chúng sau này khiến chúng không hề nhận đàn gà con chúng đẻ ra là con của chúng nữa.
Tất nhiên không ai dám thí nghiệm cách ấy với con người. Nhưng đặc điểm trên của loài vật chắc chắn có ở cả loài người. Nghiên cứu trẻ nuôi trong các trại mồ côi với trẻ nuôi ở gia đình, các nhà khoa học có nhận xét thời điểm đột biến ở con người nằm trong quãng từ sáu đến tám tháng tuổi.
Chúng tôi nói “trong quãng” bởi đối với loài người, đo được chính xác thời điểm đột biến này vô cùng khó khăn, thậm chí không đo nổi. Các nhà khoa học chỉ có thể căn cứ vào việc chăm sóc trẻ trong các bệnh viện, bởi vì trong thời gian nằm viện, trẻ không được hưởng những “xung động tâm lý” và không được thoả mãn những nhu cầu về tình cảm. Kết quả là những trẻ này có thể chậm phát triển và điều này cũng lại được minh chứng qua việc điều tra bệnh nhân lớn tuổi. Các nhà nghiên cứu nói chuyện với những bệnh nhân này và khám phá ra được những khiếm khuyết trong việc nuôi dạy họ đã phải chịu đựng “thời điểm đột biến” của họ thủa nhỏ.
Thời điểm đột biến không chỉ gây tai hại mà có cả trường hợp ảnh hưởng tốt. Ảnh hưởng tốt ấy thường vì vào thời điểm đó trẻ được thoả mãn một cách đầy đủ nhu cầu tâm lý của chúng.
Chúng ta đều được chứng kiến, mỗi đứa trẻ vào một thời điểm nhất định nào đó tiếp nhận ngoại giới rất nhanh. Có trẻ học được cách trượt tuyết rất chóng vánh. Có trẻ rất mau tiến bộ trong môn ngoại ngữ. Có trẻ cũng trong thời điểm ấy tiếp thu cực nhanh nhậy một môn nhạc cụ hoặc bộc lộ rất rõ năng khiếu hội hoạ. Nhưng vào những thời điểm “đột biến” mỗi đứa trẻ đều bộc lộ rất rõ một khả năng trội nào đó của chúng. Khi đó suốt đời chúng sẽ nhớ mãi ấn tượng về kỷ niệm tuổi thơ tuyệt đẹp của chúng.
Điều có thật là trong ba năm đầu tiên của cuộc đời, trẻ chịu ảnh hưởng rất mạnh của cách nuôi dạy và những ấn tượng chúng tiếp nhận trong quãng thời gian “ban đầu” ấy sẽ quyết định cuộc sống tâm hồn của chúng suốt đời. Các bậc cha mẹ thích thú quan sát con cái đều cần biết điều đó.
