NELSON MANDELA (1918)
Nelson Mandela (Nelsơn Manđêla) là lãnh tụ Đại hội dân tộc Phi Nam Phi ANC, ông trải qua 27 năm tù chống Chủ nghĩa Apacthai và trở thành Tổng thống Nam Phi từ tháng Tư 1994.
Nelson Mandela sinh ngày 18 tháng Bảy 1918 ở tỉnh Tơran Svan miền Đông Nam Phi. Bố ông là tù trưởng bộ lạc thuộc bộ tộc Kôsa.
Thời niên thiếu, Mandela thường nghe người lớn kể về các sự tích anh hùng của nhân dân châu Phi chống lại sự xâm lược của người da trắng. Những câu chuyện ấy đã góp phần thôi thúc ông đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng người da đen.
Năm 1938, Mandela thi đậu vào trường Đại học Henbớc, đây là trường cao đẳng đầu tiên của Nam Phi dành cho người da đen. Ở trường ông tham gia lãnh đạo phong trào sinh viên đấu tranh đòi các quyền tự do dân chủ bình đẳng, nên năm 1940 bị buộc phải thôi học. Năm sau ông đành phải đi Gôhannêsbớc tiếp tục học thêm. Ở đây, ông lại tiếp tục tham gia hoạt động chính trị. Năm 1944, ông gia nhập tổ chức Đại hội dân tộc Phi của Nam Phi và trở thành một trong những người sáng lập ra Liên minh thanh niên của tổ chức này.
Trong thời gian này, Mandela kết hôn với một y tá xinh đẹp dịu hiền tên là Yuêlin Mesi. Đầu thập kỷ 40, Mandela tốt nghiệp trường luật trở thành luật sư. Ông mở một văn phòng luật sự đầu tiên của người da đen ở Gohannêsbớc để bệnh vực và giúp đỡ về luật pháp cho những người dân da đen Nam Phi.
Từ năm 1952, phong trào đấu tranh phản đối chủ nghĩa phân biệt chủng tộc của nhân dân da đen Nam Phi phát triển mạnh mẽ. Mandela với lòng nhiệt tình và tài năng của mình đã trở thành người tổ chức tài giỏi của phong trào. Sau đó ông được bầu làm Phó chủ tịch của ANC. Từ đó, Mandela bắt đầu cuộc đời hoạt động chính trị với tư cách là lãnh tụ người Phi.
Trong cuộc đấu tranh, ông luôn luôn bị nhà đương cục người da trắng tra xét, giam cầm, đe dọa. Vì thế cuộc sống gia đình ông bắt đầu rạn nứt, Mandela phải chia tay với Mesi khi hai người đã có ba mặt con, hai trai một gái với nhau.
Mặc dầu chịu nhiều áp lực từ các phía, nhưng tư tưởng ông không hề nao núng. Năm 1958, Unni xinh đẹp và nhiệt tình đã bước vào cuộc đời Mandela và trở thành người vợ thứ hai của ông. Đầu thập kỷ 60, cục diện chính trị Nam Phi càng phức tạp. Tổ chức ANC bị chính quyền da trắng cấm hoạt động, Mandela phải chuyển vào hoạt động bí mật, tổ chức lực lượng vũ trang chuẩn bị cuộc đấu tranh lâu dài. Đầu năm 1962, Mandela bí mật đi thăm các nước châu Phi và sang Anh, tranh thủ sự giúp đỡ của họ để huấn luyện quân du kích. Nhưng khi về nước ông bị bắt và bị kết án 5 năm tù giam. Tình hình ngày càng trở nên tồi tệ, năm 1964 ông cùng với một số lãnh tụ ANC bị kết án tù chung thân. Trong nhà tù ở Đảo Rôben, Manđela đã sống qua 20 mùa xuân. Ở trong tù ông vẫn kiên trì, đấu tranh ngoài ra còn tổ chức học tập khiến cho nhà tù Đảo Rô ben thâm nghiêm hầu như trở thành một trường Đại học Mandela. Rất nhiều chính trị phạm trẻ tuổi sau khi qua nhà tù này đã giành được học vị.
Tháng Tư 1982, Mandela được chuyển đến nhà tù Kếptơn, vợ con ông mãi hai năm sau mới được tiếp xúc với ông trong tù.
Bước vào thập kỷ 80, phong trào nhân dân trong và ngoài nước đòi thả Mandela ngày một dâng cao. Năm 1985, các nước thế giới thứ ba đã tuyên dương và tặng thưởng huân chương cho vợ chồng ông.
Trước áp lực của quốc tế và nhân dân Nam Phi, nhà đương cục da trắng buộc phải hứa sẽ trả tự do cho Mandela. Cuối thập kỷ 80 với uy tín và địa vị đặc biệt của mình, Mandela đã tiến hành đối thoại với chính quyền Nam Phi trong ngục, chỉ ra lối thoát duy nhất cho Nam Phi là đàm phán giữa Chính phủ và ANC.
Tháng Chín 1989, ông Đơléc lên làm Tổng thống Nam Phi bãi bỏ lệnh cấm vận ANC hoạt động, do đó việc xóa bỏ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi được đẩy nhanh và vận mệnh của Mandela cũng thay đổi. Ngày 11 tháng Hai 1990, trong cục diện chính trị mới, Mandela đã kết thúc cuộc sống 27 năm sau song sắt và trở về với nhân dân. Thế là từ một nhà cách mạng ở tuổi trung niên cường tráng nay đã trở thành ông già 72 tuổi - thuộc lứa tuổi xưa nay hiếm.
Ra khỏi nhà tù, Manđela lại bước vào cuộc đấu tranh mới. Nhiệm vụ đầu tiên là tập hợp lực lượng ANC trong và ngoài nước. Ông đi thăm các nước tiền tuyến Châu Phi, quyết định đưa tổng bộ ANC từ nước ngoài trở về; không bao lâu ông được cử làm Phó Chủ tịch ANC thay thế ông Phó Chủ tịch cũ ốm nặng.
Đầu tháng Tư 1990, Mandela dẫn đầu phái đoàn ANC tiến hành đàm phán với Chính phủ Đơléc. Sau khi điều kiện tiên quyết của ANC là phóng thích chính trị phạm được đáp ứng, tháng Tám, ANC tuyên bố đình chỉ đấu tranh vũ trang. Nhưng do chính quyền kéo dài thời gian cho phép những thành viên ANC lưu vong về nước, lại thêm những vụ xung đột bạo lực giữa người Phi do cảnh sát gây nên khiến nhiều người bất mãn. Trong nội bộ ANC, kể cả bà Unni vợ ông đã lên tiếng phản đối đường lối phi bạo lực, Uy tín của Mandela chao đảo, tình cảm giữa hai vợ chồng ông cũng bắt đầu rạn rứt.
Nhưng lịch sử bao giờ cũng ưu ái đối với những người có tầm nhìn xa. Mandela đã vượt qua được bước khó khăn. Tháng Bảy 1991, Đại hội đầu tiên của ANC sau khi giành được quyền hợp pháp đã thảo luận thấu đáo phương châm đối thoại với Chính phủ. Đại hội bầu ra Ban chấp hành Trung ương mới. Mandela được bầu làm Chủ tịch. Ông cảm động trào nước mắt trước sự ủng hộ và sự tín nhiệm cao của quần chúng nhân dân. Tháng Chạp 1991, Mandelá bắt đầu đàm phán với Chính phủ về vấn đề pháp chế Nghị viện và bầu cử tự do. Trải qua nhiều lần trắc trở và những cuộc xung đột bạo lực xảy ra hết sức phức tạp và quyết liệt cuộc đàm phán dường như đứng trước nguy cơ tan rã. Nhưng Mandela không sa vào con đường cực đoan, đầu óc ông rất tỉnh táo. Ông thấy rằng cần phải gạt bỏ những chướng ngại trên con đường đàm phán. Do những nỗ lực phi thường ngày 20 tháng 9 - 1992, Mandela và Đơléc đã đi tới ký kết bị vong lục.
Cuộc đấu tranh liên tục không hề mệt mỏi của Mandela, ANC và của toàn thể nhân dân Nam Phi đã đơm hoa kết trái: chủ nghĩa phân biệt chủng tộc hoàn toàn bị xóa bỏ. Ngày 27 tháng Tư 1994, một cuộc bầu cử Tổng thống dân chủ được tổ chức lần đầu tiên trong lịch sử Nam Phi, và lần đầu tiên một người da đen, ông Nelson Mandela đã lên làm Tổng thống trong lịch sử đất nước này. Ngày 19 tháng 12 - 1994, đại hội lần thứ 49 Đại hội dân tộc Phi đã bầu lại Nelson Mandela làm Chủ tịch. Mandela là con người có ý chí kiên cường và có một khả năng làm việc phi thường. Từ khi ông ra tù ông làm việc tới 16 tiếng một ngày. Năm giờ sáng ông đã dậy thể dục, vì tập luyện là thói quen của ông từ khi còn trẻ, thậm chí thời gian ở tù ông vẫn giữ thói quen này. Sau khi ăn sáng, bẩy giờ, ông bắt đầu ngồi vào bàn làm việc, thường là ông trả lời phỏng vấn của các nhà báo, tiếp kiến khách nước ngoài, thảo luận với ban lãnh đạo ANC, hội kiến với các nhân sĩ, thương gia, đi nói chuyện ở các hội nghị…
Đến chín giờ tối về tới thà, ông lại duyệt đọc các văn kiện trong ngày và chuẩn bị công việc ngày hôm sau. Do những cống hiến to lớn của ông đối với nhân dân Nam Phi, tháng Chạp 1993 ông cùng với Tổng thống Đơcléc được tặng giải thưởng Nobel (Nôbel) hòa bình.
Mandela không chỉ là một lãnh tụ chính trị, mà còn là con người nổi tiếng đầy màu sắc truyền kỳ. Ngay từ khi chưa làm Tổng thống, đi đến đâu ông cũng là trung tâm của sự chú ý, mọi người đều muốn nhìn thấy ông, nói chuyện với ông. Còn ông luôn luôn vui vẻ nhiệt tình, chìa bàn tay thân ái và lịch thiệp niềm nở với tất cả mọi người.
ĐẶNG THANH TỊNH
