NHÀ THỜ VÉZELAY
Nhà thờ tu viện cao cấp Vézelay (Vêzơlây) thuộc Tỉnh Bourgogne (Buốcgônhơ) mang tên Madelelne (Mađờlen); chị của Lazare (người đã được Đức Chúa Jêsus làm sống lại). Những di vật được mang đến đó từ Tỉnh Provence (Prôvăngx) bởi Bá tước Gérars de Roussillon (Giêra đờ Rútxiông). Năm 860, bà Bá tước đã cho xây dựng một tu viện cho nữ tu sĩ sống ở đồng bằng, nay gọi là Sait Pêresous Vézelay (Xanh Pexú Vêzơlây). Nhưng do có bọn xâm lược Norman (Noócmăng), để đảm bảo an toàn cho các di vật nên tu viện được đổi thành nhà thờ triều Carolanh vào năm 878. Đến năm 1050, nhà thờ này vẫn còn. Vì có nhiều người hành hương đến thăm viếng nhà thờ nên nó được xây dựng lại rộng hơn. Năm 1104, người ta xây dựng phần điện của nhà thờ; năm 1120, gian giữa của nhà thờ kiểu triều Carolanh bị cháy, người ta đã thay bằng gian giữa hiện nay và năm 1150 thì xây xong gian trước của nhà thờ. Sang Thế kỷ XVIII, điện cũ được thay thế bằng điện kiểu Gothique cao hơn, sáng sủa hơn. Từ Thế kỷ XV, không có người hành hương đến nữa. Dưới thời Cách mạng Pháp, nhà thờ bị tàn phá. Sang đến Thế Kỷ XIX mới khôi phục lại bởi kiến trúc sư trẻ tuổi Violletleduc (Viôlêlơđuýc). Ông trùng tu lại nhà thờ nhờ nhiều thanh giàng bằng sắt, xây thêm những vòm chống dọc tường ống máng của điện kiểu Roman. Nhà thờ Madeleine có một tiền điện gồm hai gian, một điện trung tâm với các gian bên. Nó có một cánh ngang và một hậu cung bao quanh bởi hành lang chính điện. Từ đó, toả ra 5 bàn thờ. Phần tiền điện đóng vai trò quan trọng trong nghi thức lễ bái. Nó được thông với điện bởi ba cửa chính. Cửa chính ở giữa rộng nhất là được trang trí nhiều nhất. Điện trung tâm rất rộng có một mặt đứng hai tầng. Các dây cuốn thông với các gian bên. Cửa sổ rất cao đảm bảo sự chiếu sáng trực tiếp. Lòng nhà thờ giữa của điện và các chái ở trên có vòm sườn trên các cuốn bụng. Tính thẳng đứng của mặt đứng của điện giữa bị phá vở bởi các trang trí hình lá cọ cách điệu hóa lên đến 1/2 tường bên. Điện kiểu Gothique có các hình cung nhọn ba tầng theo kiến trúc của nhà thơ Sens (Xăng). Nhà thờ Vézelay là một công trình có nhiều tác phẩm của xứ Bourgogne thời Rôman. Các mũ cột của điện, các gian bên, cánh cửa trước được trang trí bởi các dấu của Hoàng đế, bảy tội chủ yếu, đời sống của các Thánh Benoit (Bơnoa), Eugénie (Ơgiêni). Ba cửa chính của tiền điện, bên phải có Lễ giáng sinh, bên trái có Nỗi khổ hình của Chúa Jésus, ở giữa là các Thánh tông đồ. Cửa chính giữa lớn hơn, các cửa bên có một khoảng tường trang trí bằng tượng của các Thánh tông đồ. Ở ô trám có tượng đồ sộ của Đức Chúa Kiríxitô, các tượng người lùn, người tai to, các dấu của Hoàng đế về các công việc hàng tháng. Điểm đặc biệt của mỹ thuật điêu khắc ở Nhà thờ Vézelay là các nhân vật bị kéo dài ra, hình dáng rất khác nhau, quần áo như là bị gió đang thổi.
GS.VŨ VĂN CHUYÊN
