PABLO NERUDA (9-7-1904 - 22-8-1973)
Pablo Neruda (Pavlo Nêrudda) là nhà thơ trữ tình chính trị lớn nhất của nhân dân Chilê và châu Mỹ Latinh. Ông đã cống hiến trọn vẹn sự nghiệp thi ca của mình cho khát vọng hòa bình và đấu tranh chống đế quốc xâm lược. Không chịu khép mình trong những vần thơ nhỏ hẹp, thơ ông gắn bó máu thịt với cuộc đấu tranh giải phóng của nhân dân và Tổ quốc quê hương mình. Bằng sự dấn thân đó, thơ ông không chỉ là một vũ khí sắc bén lên tiếng tố cáo kẻ thù hung bạo, mà còn là tiếng kèn tập hợp những người yêu nước và cách mạng đứng lên giành quyền sống, khẳng định ý chí độc lập tự do cho Tổ quốc và xứ sở. Ông chế giễu những “thi sĩ trên trời” quay lưng với nỗi đau và vận mệnh nơi trần thế, và dõng dạc tuyên bố: "Chưa bao giờ tôi quan niệm cuộc đời tôi là chia rẽ giữa thơ ca và chính trị. Tư tưởng và hành động của tôi do thực chất con người tôi chi phối, thực chất đó, chủ yếu cũng là thực chất của nhân dân, của Tổ quốc chúng ta”. Tập thơ Tây Ban Nha trong lòng tôi (1937) là tiếng nói chia sẻ thống thiết về hình ảnh một đất nước Tây Ban Nha hoang tàn và đổ nát, nguyền rủa tội ác kẻ thù và bọn lính đánh thuê, khơi dậy niềm tin vào tương lai bất diệt. Thơ Pablo Neruda là tiếng nói nhiệt tình chia sẻ và cổ vũ các phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới: Bài ca gửi Stalingrad (1942), Tình ca mới gửi Stalingrad (1943), Một tiếng ca chung (1949), Những bài ca nguyên tố (1957), Những con chim Chile (1960), Bài ca nghi lễ (1961), trường ca Hồi ký đảo đen (1964),v.v... Tác phẩm cuối cùng Lời thúc giục tiêu diệt Ních xơn và khúc hát ca ngợi cách mạng Chile (1973) vẫn nhất quán trong âm hưởng hùng tráng ngợi ca và đấu tranh cách mạng của một nhà thơ - chiến sĩ. Cũng chính vì kiên định lập trường cách mạng triệt để, uy tín của nhà thơ cộng sản này ngày càng to lớn làm cho kẻ thù phải run sợ, bọn phản động đã bắt giam và hèn hạ thủ tiêu ông.
Trong di sản thơ ca to lớn mà Neruda để lại, có một tác phẩm nổi tiếng Một trăm bài thơ tình (1960) viết dành tặng cho Matin Urutia, người vợ yêu dấu của ông. Trong những vần thơ chan chứa tình cảm yêu đương ấy, vẫn bộc lộ một cảm quan lịch sử trong tình yêu riêng tư của nhà thơ đối với quê hương xứ sở. Ông đã được vinh dự nhận giải thưởng Nobel về văn học (1971) với những lời đánh giá nồng nhiệt của Viện Hàn Lâm Thụy Điển: “Ông là nhà thơ của những nhân phẩm bị xúc phạm, là người đã làm cho vận mệnh và ước mơ của một lục địa có thể sống dậy”.
Sinh ra trong một gia đình viên chức ở một tỉnh lỵ miền Nam Chilê, cha làm Kỹ sư đường sắt; Neruda đã tốt nghiệp Đại học Sanchicago, rồi làm công chức ngoại giao, lãnh sự tại nhiều nước Viễn Đông, châu Âu và Mỹ Latinh. Những tập thơ ban đầu ảnh hưởng sâu sắc trào lưu hiện đại chủ nghĩa, ít đề cập đến cuộc sống thực tại. Chỉ đến khi làm lãnh sự Tây Ban Nha (1934-1937); chứng kiến phong trào cách mạng kiên cường của nhân dân nước này chống phát xít, ông mới dứt khoát đi trên con đường cách mạng, vì nền hòa bình của đất nước Chilê và toàn thế giới.
VĂN GIÁ
