THẦN PRÔMÊTHÊUX
NGƯỜI BẠN LỚN CỦA LOÀI NGƯỜI
Thần Prômêthêux là con trai của thần khổng lồ Titan lapêtôx có vớt nữ thần hải dương Clymênê và là anh em với Atlax, Êpimêthêux và Mênôitiôx.
Thời bấy giờ, do bất bình trước những việc làm xấu xa của loài người, thần Dớt tỏ ra rất hà khắc đối với họ. Điều này đã làm cho nhiều vị thần ái ngại, nhưng hầu như không ai dám phản đối vị chúa tể của muôn loài. Thế nhưng vẫn có một vị thần luôn bày tỏ thiện cảm đối với loài người, đó là thần Prômêthêux (Prometheus), một vị thần khổng lồ Titan.
Khi ấy loài người đang còn sống trong cảnh hoang sơ, chưa biết phát minh ra nhiều nghề. Phần lớn các nghề nông và nghề thủ công đều do các thần linh ban tặng. Thần Prômêthêux cũng tham gia vào việc dạy loài người. Thần đã dạy loài người nghề cày ruộng, nghề đóng thuyền, rồi sau đó thần còn dạy cho loài người biết cả viết, cả đọc. Điều này đã làm cho cuộc sống loài người trở nên hạnh phúc hơn và làm cho thần Dớt rất tức giận.
Thần Dớt còn tức giận hơn nữa là Prômêthêux đã lừa dối cả thần Dớt để giúp đỡ loài người. Một hôm, tại một buổi tế lễ long trọng ở Mêcônê, thần Prômêthêux nhận nhiệm vụ chia phần. Vật tế thần Dớt hôm đó là một con bò đực. Sau khi cúng lễ xong, thần Prômêthêux mổ thịt bò. Một bên chàng xếp thịt và lòng bò vào với nhau rồi lấy miếng da bụng bò đậy lên trên. Bên kia chàng chất một đống xương đã lọc hết thịt rồi đậy một miếng mỡ trắng lên trên. Sau đó chàng bảo thần Dớt hãy chọn lấy phần của mình, còn đâu sẽ là phần của loài người. Dớt đã chọn phần có miếng mở trắng. Đến khi thấy dưới lớp mỡ chỉ có toàn xương là xương, thần Dớt vô cùng tức giận liền trừng phạt loài người bằng cách lấy hết lửa của loài người đem về trời. Thần Prômêthêux lại tiếp tục bênh vực và giúp đỡ loài người. Thần lấy trộm lửa từ lò rèn của thần Lửa Hêphaixtôx đem xuống trần cho họ. [Có dị bản kể rằng thần lấy lửa từ bánh xe lửa của thần Mặt Trời]. Lần này thì thần Dớt trừng phạt khủng khiếp hơn. Thần không chỉ trừng phạt loài người, mà thần còn thẳng tay trừng phạt cả Prômêthêux. Để trừng phạt loài người, thần Dớt tạo ra một người đàn bà trần tục vô cùng xinh đẹp nhưng lại có tính xảo quyệt dối trá, có tên là Panđôra, để sai xuống trần gieo rắc những điều xấu xa cho loài người. Còn đối với vị thần bảo trợ của loài người là chàng Prômêthêux quật cường thì thần Dớt đặt cho một hình phạt rất khủng khiếp. Thần Dớt sai hai chị em thần linh dũng mãnh là nữ thần Bạo Lực Bia với thần Sức Mạnh Cralôx bắt trói thần Prômêthêux lại rồi đưa đến đỉnh núi Caucaxôx hoang vắng xa xôi quanh năm tuyết phủ. Tại đây, cùng với thần Lửa Hêphaixtôx họ có nhiệm vụ xích thần Prômêthêux vào đỉnh núi đá.
Nhưng thực ra cái lí do chính để thần Dớt trừng phạt Prômêthêux lại là vì chàng nắm giữ một bí mật có liên quan đến thần Dớt mà chàng không chịu tiết lộ. Vì có tài tiên tri, chàng biết rằng đến một ngày nào đó thần Dớt sẽ bị lật đổ khỏi ngai vàng, và quan trọng hơn là chàng biết cách để tránh cho thần Dớt khỏi mắc phải tai hoạ đó. Nhưng chàng dứt khoát không chịu nói cho thần Dớt biết.
Thế rồi bất đồ chàng thấy đất dưới chân mình rung chuyển; một tiếng sấm rền vang kèm theo một anh chớp chói loà. Tảng đá dưới lưng chàng lung lay tận gốc rễ. Đúng lúc đó, với một tiếng rít khủng khiếp, tảng đá trên đó có Prômêthêux bị xích tách ra lăn xuống vực thẳm không đáy.
Trải qua hàng mấy trăm năm, một hôm thần Dớt lại lôi Prômêthêux lên mặt đất. Nhưng những cực hình của chàng chưa phải là được chấm dứt. Trái lại, chúng còn bị nhân lên gấp bội. Chàng lại bị xích chặt và bị đóng đinh vào núi đá. Vào những ngày hè, khi thì ánh nắng mặt trời mặc sức thiêu đốt chàng, khi thì những cơn mưa đá quất tới tấp vào người chàng đau rát. Còn vào những ngày mùa đông thì tuyết rơi chất đống trên người chàng làm cho chàng lạnh cóng đến tận xương tuỷ. Nhưng như thế đã hết đâu! Ngày ngày, một con chim đại bàng khổng lồ bay đến đậu trên ngực chàng. Nó lấy những chiếc móng vuốt cứng như thép xé rách lồng ngực chàng ra rồi dùng mỏ moi gan chàng ăn sống. Máu chàng chảy lênh láng nhuộm đỏ cả tảng đá rồi đọng lại đen đặc dưới chân tảng đá. Từ những vũng máu đen ấy bốc lên một mùi hôi thối nồng nặc lan ra khắp vùng. Đêm đến vết thương trên ngực Prômêthêux lại liền lại, lá gan lại mọc ra như cũ để tới sáng hôm sau nó lại được dùng làm bữa sáng cho con chim đại bàng. Cực hình của chàng cứ diễn ra như vậy qua hàng trăm năm.
Đến lúc này, các thần Titan đã chịu thần phục thần Dớt từ lâu rồi, và thần Dớt cũng đã đưa họ ra khỏi vực thẳm địa ngục Tartarôx. Sau đó tất cả các vị thần Titan đều kéo nhau đến chỗ Prômêthêux bị xiềng. Họ ngồi vây quanh tảng đá của Prômêthêux và thi nhau khuyên chàng thần phục thần Dớt. Cả mẹ chàng là nữ thần Thêmix cũng đến cầu xin chàng bỏ bớt cái tính kiêu hãnh bướng bỉnh đi. Bà cầu xin chàng hãy thương bà, bởi vì bà không thể chịu nổi khi nhìn thấy chàng phải chịu cực hình như vậy. Ngay cả thần Dớt cũng đã quên đi mối hiềm thù xưa kia. Giờ đây vương quốc của thần đã trở nên vững mạnh, không có cái gì có thể làm cho nó lung lay được, và thần không còn sợ một điều gì nữa. Thần cũng không còn tỏ ra là một bạo chúa nữa. Thần đã thực hiện việc cai trị theo pháp luật, bảo vệ trật tự cho các quốc gia và cho loài người. Chỉ còn một điều duy nhất làm cho thần phải lo lắng: Đó là bí mật mà chỉ có thần Prômêthêux được biết. Thần Dớt sẵn sàng tha thứ cho Prômêthêux nếu chàng tiết lộ điều bí mật kia cho thần. Đã đến lúc Prômêthêux được thoát khỏi cực hình. Giờ đây người tráng sĩ vĩ đại được số phận trao nhiệm vụ giải thoát cho Prômêthêux đã đến tuổi trưởng thành. Nhưng chàng Prômêthêux kiên cường vẫn không chịu tiết lộ điều bí mật, mặc dù sức lực chàng đang kiệt dần.
Cuối cùng thì trên con đường đi thực hiện nhiệm vụ của mình, người tráng sĩ nói trên đã có dịp đi qua nơi giam giữ Prômêthêux. Tráng sĩ đó chính là Hêraclêx, người khoẻ nhất trong số những người trần và kiêu hãnh chẳng kém gì một vị thần. Tới nơi Hêraclêx kinh hoàng nhìn thấy cực hình đau đớn của thần Prômêthêux và chàng vô cùng thương xót thần. Prômêthêux kể cho Hêraclêx nghe về số phận cay đắng của mình, và với tài tiên tri thần tiên đoán cho tráng sĩ biết những chiến công anh dũng mà tráng sĩ sẽ còn tiếp tục thực hiện trong đời chàng. Hêraclêx chăm chú lắng nghe tất cả những gì thần Prômêthêux nói. Nhưng chàng vẫn còn chưa thấy được hết nổi khủng khiếp trong cực hình của thần. Bỗng nhiên từ xa chàng nghe thấy tiếng vỗ cánh của một con chim khổng lồ: Đó chính là con đại bàng đến để hưởng bữa tiệc máu của nó. Con chim khổng lồ bay lượn mấy vòng trên đầu Prômêthêux để chuẩn bị lao xuống ngực thần. Nhưng Hêraclêx quyết định không cho phép nó hành hạ Prômêthêux nữa. Chàng cầm lấy cây cung, rút một mũi tên độc ra rồi vừa ngắm con chim vừa cầu viện thần Apôlô thiện xạ giúp cho mũi tên của mình cắm trúng đích. Dây cung buông ra rung lên bần bật và mũi tên tao vút đi cắm trúng vào tim con chim khổng lồ. Con chim đại bàng rớt xuống ngay tại chân tảng đá. Đã đến giờ phút thần Prômêthêux được giải thoát! Từ đỉnh núi Ôlympôx thần Hermêx bay đến gặp Prômêthêux. Rồi với lời lẽ ngọt ngào, Hermêx hứa với Prômêthêux rằng chàng sẽ giải thoát cho thần ngay sau khi thần tiết lộ điều bí mật về việc thần Dớt phải làm thế nào để thoát khỏi được định mệnh tai ương dành cho thần. Cuối cùng thì thần Prômêthêux dũng mãnh cũng chịu nhượng bộ, thần nói:
- Ta biết là thần Dớt đang rất yêu nữ thần biển Thêtix. Nhưng các vị nữ thần Số Mệnh Môira đã ấn định số phận cho nàng Thêtix rằng bất kể ai là chồng nàng thì nàng cũng sẽ sinh một người con loại dũng mãnh hơn cả cha nó. Cho nên thần Dớt không được lấy Thêtix làm vợ mà hãy gả nàng cho một tráng sĩ người trần tên là Pêlêux.
Thế là bí mật đã được tiết lộ. Hêraclêx liền vung chuỳ đập tan chiếc cùm giam giữ chân tay Prômêthêux và rút chiếc đinh thép ra khỏi ngực thần. Thần Prômêthêux vươn người đứng dậy: Thần đã được tự do! Mọi cực hình đã chấm dứt. Vậy là lời tiên tri đã thành hiện thực: Thần Prômêthêux sẽ được giải thoát, bởi bàn tay của một người trần! Có lẽ đó là sự đền đáp của người trần đối với những gì thần đã làm cho loài người với tất cả tấm lòng yêu thương và cao thượng, bất chấp cả hiểm nguy và cực hình đau đớn dành cho bản thân mình. Nghe tin Prômêthêux được giải thoát, tất cả loài người cùng các vị thần Tiên đều hò reo vui sướng.
Từ đó thần Prômêthêux mang trên tay một chiếc vòng sắt có gắn một viên đá lấy từ phiến đá mà ở đó thần đã phải chịu cực hình cay đắng suốt mấy trăm năm.
Còn Thêtix, sau khi lấy Pêlêux đã sinh ra Akhilêx người mà sau này đã trở thành tráng sĩ dũng mãnh nhất trong số các tráng sĩ của dân tộc Hi Lạp (ở ta trước đây quen gọi theo tiếng Pháp là Asin).
